Konbentzioaren Gerra Euskal Herrian: berrikuspenen arteko aldeak

[[Konbentzio Nazionala|Konbentzioak (''Convention'', ''Montagnards'']], alegia, Menditarrak) [[Jean-Baptiste Cavaignac]] eta [[Jacques Pinet]] bere mandatariak bidali zituen Baionara (''Représentants en mission''). 1794ko martxoaren 3an ([[haizekor]]raren 13an), mandatari horiek ''ignoble'' ("doilor") izendatu zituzten [[Sara]], [[Itsasu]] eta [[Azkaine]], baita agindu ere 3 eta 88 urte arteko herritar guztiak bertatik gutxienez "20 legoara" (80 kilometrora) kanporatu zitzatela, tokiko 47 gaztek beren gerrako postuak utzi eta [[Bera]]ra alde egin zutenean.<ref>{{Cite bookerreferentzia|hizkuntza=fr|izenburua=La Déportation des Basques|urtea=2016|abizena=De la Cerda|izena=Alexandre|orrialdeak=|orrialdea=39|argitaletxea=Éditions Cairn|ISBN=978-2-35068-355-3}}</ref><ref name=":0" /><ref group="oh">De la Cerdak euskal herritarren kontrako iraultzaileen jarrera oldarkorraren aitzakiatzat jotzen du desertzioa; ikus 102. or.</ref> Luze gabe, elizara behartu eta gero, 2.400 saratar [[Ziburu]] eta [[Donibane Lohizune]]ra zuzendu zituzten (garai horretan "Chauvin-Dragon" izen berriaz deituak), 150 gurditan ilara luze batean. [[Konbentzio Nazionala|Konbentzioko]] iraultzaileek beste hainbeste egin zuten Lapurdiko herri askotan: [[Senpere]], [[Ezpeleta]], [[Azkaine]], [[Kanbo]], [[Makea]], [[Lekorne]], [[Luhuso]], etab.<ref>De la Cerda, Alexandre. 2016, 39-41</ref><ref group="oh">[[Jean-Martin Monduteguy]]k, Pinet eta Cavaignacen ordezkariak, koordinatu zituen deportazio lan guztiak, irmo eta gogor jokatuz, horretarako berariaz sortutako Komite Berezian; gainera, Lapurdiko izenak aldatu zituen iraultzaileen taldean parte hartu zuen; ikus Chico Comeróna, Cirilo. 2011, 66-67. or.</ref> Aldi berean, euskara "fanatismoaren mintzairatzat" jo zuten, baita aurrerabidearen eta [[Argien Garaia|Argien]] kontrakotzat ere, eta debekatu egin ziren frantsesez bestela idatzitako agiriak.<ref>{{Cite bookerreferentzia|hizkuntza=es|izenburua=El Libro Negro del Euskera|urtea=2009|abizena=Torrealdai|izena=Joan Mari|orrialdeak=20-28|orrialdea=|argitaletxea=Ttarttalo|ISBN=978-84-8091-395-9}}</ref>

{{esaera2|Federalismoak eta sineskeriak behe bretoiz hitz egiten dute, emigrazioak eta Errepublikaren gorrotoak alemana, kontrairaultzak italiera, eta fanatismoak euskara. Hauts ditzagun kaltearen eta errorearen bitarteko horiek. | [[Salbamen Publikoko Komitea]]ren mintzairei buruzko txostena, "Rapport Barère", 1794<ref>{{Cite bookerreferentzia|hizkuntza=es|izenburua=El Libro Negro del Euskera|urtea=2009|abizena=Torrealdai|izena=Joan Mari|orrialdea=20|argitaletxea=Ttarttalo|ISBN=978-84-8091-395-9}}</ref>}}

{{Cite bookerreferentzia|hizkuntza=|izenburua=La Déportation des Basques|data=2016|abizena=*De la Cerda|izena=Alexandre|argitaletxea=Éditions Cairn|ISBN=978-2-35068-355-3}}