Azken irtenbidea
Azken irtenbidea (alemanez: die Endlösung) edo judu auziaren azken irtenbidea (alemanez: Endlösung der Judenfrage) Bigarren Mundu Gerran judutzat definitu zituzten pertsonen genozidiorako nazien plan bat izan zen. "Judu auziaren Azken irtenbidea" izan zen eskura zeuden judu guztien hilketaren gako-izen ofiziala, Europako kontinentera mugatuta ez zegoena. Alemaniak okupatutako Europa osoan hasitako genozidio nahita eta sistematikoko politika hau 1942ko urtarrilean nazien buruzagitzak termino prozesaletan eta geopolitikoetan formulatu zuen Berlinetik gertu egindako Wannsee Konferentzian [1], eta Holokaustoan amaitu zen, poloniar juduen % 90, eta Europako juduen populazioaren bi heren hil ziren. [2] Azken Irtenbideak ez zituen, ordea, errumaniar indarrek hildako ehunka mila juduak barne hartzen. Indar ez-alemaniarrek burututako juduen sarraski handiena izan zen, genozidio hori "nazien Azken Irtenbidetik operatiboki bereizita" izan zen. [3]
| Azken irtenbidea | ||
|---|---|---|
| ||
| Jatorrizko izena | (de) Endlösung der Judenfrage | |
| Mota | genozidio | |
Azken Irtenbidera eraman zuten erabakien izaera eta garaia Holokaustoaren alderdi sakon ikertu eta eztabaidatua da. Programak eboluzionatu zuen gerrako lehen 25 hilabeteetan, "Alemanen esku dagoen azken judu guztiak hiltzeko" saiakera ekarriz. Christopher Browning-ek, Holokaustoan espezializatutako historialari batek, idatzi zuen historialari gehienek ados daudela Azken Irtenbidea ezin dela une jakin batean hartutako erabaki bakar bati egotzi. "Oro har, erabakiak hartzeko prozesua luzatu eta handitu egin zela onartzen da." 1940an, Frantzia erortzearen ondoren, Adolf Eichmannek Madagaskarren Plana asmatu zuen Europako judu biztanleria frantses koloniara eramateko, baina plana abandonatu egin zen arrazoi logistikoengatik, itsas blokeoagatik batez ere. Juduak Palestinara eta Siberiara deportatzeko aurreproiektuak ere bazeuden. [4] 1941ean, Raul Hilbergek idatzi zuen juduen hilketa masiboaren lehen fasean, hilketa-unitate mugikorrak euren biktimak jazartzen hasi zirela ekialdeko lurralde okupatuetan zehar; bigarren fasean, Alemaniak okupatutako Europa osoan zehar, biktima juduak heriotza-trenetan bidali zituzten juduen erailketa sistematikorako eraikitako sarraski-esparru zentralizatuetara.
Erreferentziak aldatu
- ↑ Wannsee Conference and the Final Solution. United States Holocaust Memorial Museum.
- ↑ Holocaust Encyclopedia. 'Final Solution': Overview. United States Holocaust Memorial Museum.
- ↑ Stanley G. Payne, University of Wisconsin Pres, Jan 1, 1996, A History of Fascism, 1914–1945, p. 396
- ↑ Niewyk & Nicosia 2000, 76 orr. .
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q127013
Multimedia: The Holocaust / Q127013
