Antoinette Blackwell
| Antoinette Blackwell | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotzako izen-deiturak | Antoinette Louisa Brown |
| Jaiotza | Henrietta (en)  , 1825eko maiatzaren 20a |
| Herrialdea |  Ameriketako Estatu Batuak |
| Heriotza | Elizabeth (New Jersey), 1921eko azaroaren 5a (96 urte) |
| Familia | |
| Aita | Joseph Brown, Jr. |
| Ezkontidea(k) | Samuel Charles Blackwell (1856ko urtarrilaren 24a - ezezaguna) |
| Leinua | Blackwell famila |
| Hezkuntza | |
| Heziketa | Oberlin College (en) |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | idazlea, filosofoa, hizlaria, ministroa eta teologoa |
| Lan nabarmenak | ikusi
|
| Jasotako sariak | ikusi
|
| Sinesmenak eta ideologia | |
| Erlijioa | Eliza kongregazionala unitarismoa |
 | |
Antoinette Louisa Brown, ezkondu eta gero, Antoinette Brown Blackwell, (Henrietta, AEB, 1825eko maiatzaren 20a - New Jersey, 1921eko azaroaren 5a) idazlea eta gizarte-ekintzailea izan zen, Estatu Batuetan eliza unitario bateko ministro ordenatua izan zen lehen emakumea. Bere garaiko gai garrantzitsuenetan oinarritutako hizlaria izan zen (hala nola emakumeen eskubideak, esklabotzaren aurkako borroka eta neurritasunaren aldeko mugimenduan), eta bere garaikideetatik bereizi zen emakumeen eskubideak handitzeko ahaleginetan fede erlijiosoa erabiltzeagatik.
Antoinette Louisa Brown Blackwell izena bakarrik aipatzen da emakumeen eskubideen historiari buruz hitz egiten denean. Feminismoaren aitzindarietako bat izan zen, dena egiteko zegoen bide batetik ibiltzen hasi zenean. Esaldi bakarreko biografia laburtuan, bere lorpen pertsonalik handiena AEBko lehen ministro protestantea izatea izan zen. Baina gogoratu beharreko zerbaitengatik ere nabarmendu zen: zientzian aurreratuena eboluzio biologiko darwiniarra zen une historiko batean, bera bezalako emakume gutxik landu eta idatzi zuten teoria berriari buruz. Baina beste zerbait ere egin zuen: Darwini matxismoa leporatzea, bere teoriak horretan huts egiten zuela defendatuz. Eta arrazoia zuen.[1][2][3]
Biografia aldatu
Blackwell 1825eko maiatzaren 20tik 1921eko azaroaren 5era bizi izan zen. Ezkon aurretik, Brown, New Yorkeko Henriettako familia bateko zazpi neba-arrebetatik txikiena izan zen. Txikitatik nabarmendu zen bere adimenagatik, baina garai hartako ohiturak ez zuen laguntzen emakumeen heziketan, nahiz eta guraso batzuen babesa izan. Erlijio-fedea bere bizitzaren muinetako bat eta Eliza kongregazionalarekiko lotura sendoa izanik, teologia-maila bat lortu nahi izan zuen Ohioko Oberlin Collegen,eta hori galarazita zegoen emakumeentzat; azkenik, ikastaroetara joateko baimena eman zitzaion, baina bere ikasketak aitortzen zizkion titulurik eman gabe, eta horrek ukatzen zion pulpiturako sarbidea.
Ibilbidea aldatu
BBVA -OpenMind-Material-Antoinette Blackwell-darwin 1-Blackwell ministro protestante ordenatua izan zen Estatu Batuetako lehen emakumea. Wikimedia Blackwell ministro protestante ordenatu bihurtu zen Estatu Batuetan.
Predikaziotik aktibismora aldatu
Laster hasi zen pentsalari eta hizlari gisa zuen bultzada eta talentua erakusten, eta bere diskurtsoaren bidez, bere bi kezka errepikakorrenak sustatu zituen: esklabotzaren abolizionismoa eta emakumeen eskubideak. Ikusleen aurrean zuen karisma hain zen handia, non 1850ean Emakumeen Eskubideei buruzko Lehen Konbentzio Nazionalean egin zuen esku-hartzeak hitzaldien programazio trinko bat zapuztu baitzuen, eta, azkenean, haren lana errespetatzeak ordenaziorako bidea ireki zion 1852an.
Hala ere, haien kausek, erlijiosotasunak ñabartuta, ez zuten behar adinako babesa aurkitzen garaiko feminismoaren korronte nagusiaren aldetik. Dibortzioaren aurka zegoen. Emakumeen sufragioa babesten zuen, baina are gehiago azpimarratzen zuen botoak gutxi balio zuela emakumeek botere-kuotarik lortzen ez bazuten, eta, beraz, haiek gobernatzen zituzten gizonak aukeratzera mugatu behar zutela. Emakumeak gizonezkotzat jotzen zituen lanak eskuratzearen alde egiten zuen, baina batez ere etxean eta familian zituen betebeharrak lehenetsiz. Jarrera polemiko batzuetan, feminismoaren beste aitzindari batzuekin eztabaida biziak izan zituen. Polemika horiek, 1856an ezkondu zenarekin batera, idaztearen aldeko hitzaldietatik aldendu zuten.
Blackwell-en aktibismoa ez zen garai hartako korronte feministarena bezalakoa, erlijio-ikuspegiagatik, baina ez zuen inoiz utzi emakumeen sufragioaren aldeko borroka.
Irudia: Schlesinger Library
Prestakuntza zientifikorik ez izan arren, bere adimen egonezin eta distiratsuak bere garaiko pentsamendu eraginkorrenari adi mantentzen zuen. Charles Darwinen eta Herbert Spencerren lana miresten zuen batez ere, gizarte-darwinismo deritzonaren bultzatzailea. 1869an, Espezieen jatorria argitaratu eta 10 urtera, Studies in General Science lehen liburuaren ale bat bidali zion Darwini. Teoria ebolutiboaren aita esker oneko gutun atsegin batekin egokitu zen, gutun horren buruan, ordea, "Dear Sir" bat jarri zuen, A. B. Blackwellek bezala sinatzen zuen bere berriemaile argia emakumea izan zitekeela ahaztu eta imajinatu gabe.
Ez dago jasota Blackwell-ek gertakariari garrantzi handia eman zionik. Baina britainiarraren Gizakiaren jatorria (1871n argitaratua) lana irakurtzeko aukera izan zuenean, haserretu egin zen, besterik gabe, emakumeen tratamenduari zegokionez, Darwinenentzat emakumeak mutiko eta gizonen arteko tartean baitzegoen. “Gizon eta emakume garrantzitsuenen bi zerrenda egin balira poesia, pintura, eskultura, musika —konposizioa eta interpretazioa barne—, historia, zientzia eta filosofia…, bi zerrendek ez zuketen konparaziorik izango”. Darwinen ustez, behe-espezieetako emeenganako lehiak eboluzioan zehar, pazientzia eta pertseberantzia bat garatzera eraman zuen eta horiek ziren genialtasunaren hazia gizonarengan. “Hala, gizona emakumea baino handiagoa izan da azkenean”, idatzi zuen. Bestalde, Spencerrek zioen emakumeen lana berekoia zela, espeziearen ugalketari kalte egiten baitzion.
Emakumeek darwinismoan zuten ikuspegia are harrigarriagoa zen, garai hartako feminismoak gogo handiz hartu baitzuen teoria ebolutiboa, zientzian oinarritutako berdintasuneranzko aldaketa-indarra ikusi baitzuen, emakumeak gizakia menderatzera behartzen zuen tradizio biblikoaren aurka. Eta horrela, lau urtez, Blackwellek bere erantzuna prestatu zuen, 1875ean argitaratu zuena: The Sexes Throughout Nature/ Sexuak natura osoan, saiakera-bilduma bat. Harentzat, Darwinek akats bat egin zuen: ikuspuntu maskulinoa soilik aplikatzea; emakumeak ziren emakumeak aztertu behar zituztenak, lehen emakumeek emakumeen gobernuarekin aurrera egin behar zutela zioen bezala.
Baina Blackwell-en lana ez zen disertazio ideologiko hutsa izan; Darwinek berak argitaratutako datuak bildu, antolatu, alderatu eta zehatz-mehatz aztertzeari ekin zion, ondorioak bere kabuz atera zitezen: "Oro har, espezie bereko arrek eta emeek, moluskutik gizakiarenganaino, beren eboluzio erlazionatuarekin jarrai dezakete, benetako baliokide gisa, indar fisiko eta psikikoko modalitate guztietan". Hala, Blackwell-ek ondorioztatu zuen sexuak, berez desberdinak direnak, eboluzio biologikoaren indarragatik berdintzen direla.
BBVA -OpenMind-Material-Antoinette Blackwell-darwin 3 - Blackwell-en familia politikoa nabarmendu egin zen mende-aldaketan hasieran izandako aktibismoagatik, Elizabeth Blackwell, AEBko lehen medikua barne.
Blackwell-ena ez zen izan Darwin-i egindako kritika feminista bakarra, baina bai lehena, eta hori oso ausarta izan zen zientzia-ikasketa formalik gabeko emakume batentzat. Baina berak idatzi zuenez, “emakume bat bakarrik hurbil daiteke materiara emakumeen ikuspegitik; eta gure artean ikerketa mota honetan hasiberriak baino ez daude". Bere lanari egindako kritika guztiak ez ziren txalogarriak izan. Baina, bere idazkien bidez, sinestarazi zuen, gainerakoan teoria sendoa izanik —arrazismo darwinista nabarmena ere alde batera utzita—, Darwinen lanak, emakumearen tratamenduan, zorroztasun zientifikotik aldentzen zen joera maskulinoa zuela.
Gaur egun Antoinette Blackwell filosofo sozial eta feminista gisa gehiago gogoratzen bada ere, zientzialari gisa baino, azken urteetan American Association for the Advancement of Science aldizkarian (Science aldizkariko editorea) onartu zuten, eta hainbat lan aurkeztu zizkion. 1920ko azaroaren 2an, 95 urterekin, lehen aldiz eman ahal izan zuen botoa hautestontzi batean, lehendakaritzako hauteskundeetarako; 1850eko konbentzioan parte hartu zuen bakarra izan zen, emakumeen sufragio desiratua betetzeko adina bizi izan zuena.[4][5]
1993an hautatu zuten National Women's Hall of Fame-n parte hartzeko.[6]
Aiburuak aldatu
- Studies in General Science (1869)
- The Sexes Throughout Nature (1875)
- The Physical Basis of Immortality (1876)
- The Philosophy of Individual
- The Making of the Univarse (1914)
- The Social Side of Mind and Action (1915)
- The Island Neighbors (1871) —eleberria—
- Sea Drift (1902) —poesia—
Erreferentziak aldatu
- ↑ (Gaztelaniaz) «Antoinette Brown Blackwell, la formidable mujer que desafió las teorías de Charles Darwin» El Mostrador 2017-11-19 (Noiz kontsultatua: 2024-02-13).
- ↑ (Gaztelaniaz) Stadler, Marta Macho. (2015-01-26). «Respuesta femenina a 'El origen del hombre' de Charles Darwin» Mujeres con ciencia (Noiz kontsultatua: 2024-02-13).
- ↑ (Gaztelaniaz) Conocimiento, Ventana al. (2021-11-03). «Antoinette Blackwell, la mujer que que vio el error de Darwin» OpenMind (Noiz kontsultatua: 2024-02-13).
- ↑ «Blackwell, Antoinette Louisa Brown» American National Biography 2000.
- ↑ «Antoinette Brown Blackwell» Dictionary of Unitarian and Universalist Biography 2003.
- ↑ «Antoinette Blackwell» Women of the Hall (National Women’s Hall of Fame).
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q549506
Multimedia: Antoinette Blackwell / Q549506
