Ekainaren 9
data
(«Ekainak 9» orritik birbideratua)
Ekainaren 9a gregoriotar egutegiaren urteko ehun eta hirurogeigarren eguna da, 161garrena bisurteetan. 205 egun falta dira urtea amaitzeko.
|
|
|
.jpg)
.jpg)
Gertaerak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1976 – ETAk Luis Carlos Albo Llamosas zibila hil zuen Basaurin.
- 2006 –
- Euskal Autonomia Erkidegoko Auzitegi Nagusiak onartu egin zuen Ermuko Foroak Juan Jose Ibarretxeren aurka aurkezturiko salaketa, Ibarretxek Batasunarekin bilera egin zuela eta.
- Zamakona Ontziolak Pasaiako Ontziola erosi zuen.
- 2013 – Arga ibaiak gainezka egin eta Atarrabia, Burlata, Uharte eta Iruñean uholdeak izan ziren. Hiriburuan Ebroko Ur Konfederazioak inoiz neurtu gabeko ur maila neurtu zuen.
Mundua aldatu
- 721 – As-Samh ibn Malik Al-Andaluseko valia Eudon Handia Akitaniako dukearen aurkako Tolosako guduan hil zen.
- 1660 – Luis XIV.a Frantziakoa Maria Teresa Austriakoarekin ezkondu zen Donibane Lohitzuneko elizan.
- 1815 – Vienako Biltzarra amaitu zen, Europako mugak berridatzi zituena Napoleonen desegigoaren ostean.
- 2012 – Espainiak Europar Batasunari 100.000 milioi euro arteko erreskatea eskatu zion.
Arte eta kultura aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1985 – Maiatzaren 31n Atharratzen hasitako 4. Korrikari amaiera eman zitzaion Iruñean.
Mundua aldatu
- 1987 – The Living Daylights ("Erabateko Tentsioa") filma estreinatu zen, John Glenek zuzendu eta Timothy Dalton, Maryam d'Abo, Jeroen Krabbé, Art Malik, John Rhys-Davies eta Joe Don Baker aktoreek antzeztu zutelarik.
- 199 – Smoke ("Kea") filma estreinatu zen, Wayne Wang eta Paul Austerek zuzendu eta Harvey Keitel, William Hurt, Harold Perrineau eta Forest Whitaker aktoreek antzeztu zutelarik.
Zientzia eta teknologia aldatu
Euskal Herria aldatu
Mundua aldatu
Kirolak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 2015eko Durango-Durango Emakumeen Saria: Emma Johansson suediarra irabazle.
- 2019ko Esku Huskako Buruz Buruko Pilota Txapelketa Nagusiaren finala: Irribarriak bere bigarren txapela lortu zuen, Urrutikoetxearen aurka 22-20 irabazita.
Mundua aldatu
- 2006 – Alemania: Munich hirian Munduko Futbol Txapelketari hasiera eman zitzaion.
Jaiotzak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1424 – Zuria II.a Nafarroakoa, Nafarroako erregina (h. 1464).
- 1666 – Louis-Armand de Lom d'Arce, Lahontango baroia, lapurtar antropologo eta esploratzailea (h. 1716).
- 1690 – Matías Escalzo, nafar apaiz katolikoa, Astorgako apezpikua (h. 1749).
- 1878 – Luis Eleizalde, Eleizalde'tar Koldo, euskal herritar politikari, idazle eta pedagogoa (h. 1923).
- 1884 – Jon Andoni Irazusta, euskal idazle eta politikaria (h. 1952).
- 1888 – Feliciano Beobide, Lexaka, gipuzkoar musikagilea (h. 1956).
- 1909 –
- Melitón Manzanas, Espainiako Brigada Politiko-sozialaren Donostiako burua, atxilotuak torturatzeagatik ezaguna (h. 1968).
- José Urdangarin, gipuzkoar txirrindularia.
- 1913 – Jean Pinatel, lapurtar kriminologo eta katedraduna (h. 1999).
- 1927 – Luis Lopetegi, Agerre I, gipuzkoar harri-jasotzailea (h. 1969).
- 1934 – Juan Antonio López, gipuzkoar futbolari ohia.
- 1945 – Jesús María Castillo, Txitxia, gipuzkoar futbolaria (h. 2022).
- 1947 –
- Marco Antonio Boronat, gipuzkoar futbolari ohia eta entrenatzailea.
- Mari Karmen Garmendia, gipuzkoar irakasle eta politikaria.
- 1958 – Lourdes Oñederra, euskal hizkuntzalaria (fonologian espezializatua) eta euskal idazlea.
- 1960 – Rafael del Amo Arizu, nafar kirolari eta entrenatzailea.
- 1963 – Antton Irusta, bizkaitar idazlea.
- 1964 – Arantxa Iturbe, gipuzkoar idazle eta irrati esataria.
- 1966 –
- Horazio Argarate, gipuzkoar apaiza.
- Xabier Euzkitze, gipuzkoar kazetaria, euskaltzalea eta bertsolaria.
- Amaia Ugartemendia, gipuzkoar eskubaloi jokalari ohia.
- 1968 – Prudencio Indurain, nafar txirrindulari ohia eta politikaria.
- 1970 – Ana Galarraga, zientzia dibulgatzailea.
- 1977 – Ibon Pérez Arrieta, gipuzkoar futbolari ohia.
- 1981 – Julen Ribas, gipuzkoar ilustratzaile, marrazkigile eta komikigilea.
- 1983 – Iker Irazu, gipuzkoar txirrindulari ohia.
- 1987 – Aritz Erkiaga, bizkaitar puntista.
- 1995 – Gurutze Etxezabal Iturrioz, gipuzkoar politikaria.
- 1999 – Alex Sola, gipuzkoar futbolaria.
Mundua aldatu
- 1075 – Lotario II.a, Germaniako Erromatar Inperio Santuko enperadorea (h. 1137).
- 1595 – Ladislao IV.a Vasa, Poloniako erregea, Lituaniako duke handia, Suediako errege titularra eta Errusiako tsarra (h. 1648).
- 1597 – Pieter Jansz Saenredam, herbeheretar margolaria (h. 1665).
- 1640 – Leopoldo I.a Habsburgotarra, Germaniar Inperio Sainduko enperadorea (1658-1705).
- 1661 – Teodoro III.a Errusiakoa, Errusiako tsarra (h. 1682).
- 1672 – Petri I.a Errusiakoa, Errusiako tsarra eta Errusiako enperadorea (h. 1725).
- 1781 – George Stephenson, ingeles ingeniaria, lurrunezko lokomotoraren diseinatzailea (h. 1848).
- 1803 – Juan Bravo Murillo, espainiar politikaria (h. 1873).
- 1810 – Otto Nicolai, alemaniar musikagile eta orkestra-zuzendaria (h. 1849).
- 1812 –
- Johann Gottfried Galle, alemaniar astronomoa (h. 1910).
- Hermann von Fehling, alemaniar kimikaria (h. 1885).
- 1836 – Elizabeth Garrett Anderson, lehenengo emakumezko britainiar mediku lizentziaduna (h. 1917).
- 1843 – Bertha von Suttner, austriar idazle eta bakezalea, bakearen Nobel Saria 1905ean (h. 1914).
- 1849 – Michael Ancher, daniar margolaria (h. 1927).
- 1865 – Carl Nielsen, danimarkar musikaria (h. 1931).
- 1868 – Jane Avril, Moulin-Rouge kabareteko dantzaria, Toulouse-Lautrec margolariaren lan askoren protagonista (h. 1943).
- 1875 – Henry Hallett Dale, ingeles sendagilea, 1936ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1968).
- 1891 – Cole Porter, estatubatuar musikagilea (h. 1964).
- 1892 – Armand Lunel, frantziar idazlea eta shuadit edo judu-proventzeraren azken hiztuna (h. 1977).
- 1898 –
- Luigi Fagioli, italiar auto gidaria, 1 Formulako lasterketa bat irabazi duen gidaririk zaharrena (h. 1952).
- Curzio Malaparte, italiar kazetaria eta idazlea (h. 1957).
- 1900 – Joaquín Vaquero Palacios, espainiar pintorea, eskultorea eta arkitektoa (h. 1998).
- 1909 –
- Tokizo Ichihashi, japoniar futbolaria.
- José Luis López Aranguren, espainiar entsegugilea.
- 1910 – Robert Cummings, estatubatuar aktorea (h. 1990).
- 1911 – André Dewavrin, frantziar ofiziala, Frantziako Erresistentziako kidea (h. 1998).
- 1916 – Robert McNamara, estatubatuar politikaria (h. 2009).
- 1917 –
- Eric Hobsbawm, ingeles historialari eta idazle marxista (h. 2012).
- Fulbert Youlou, Kongoko Errepublikako lehen presidentea (h. 1972).
- 1921 – Guido Münch, mexikar astrofisikaria (h. 2020).
- 1922 – Fernand Seguin, kanadar biokimikaria (h. 1988).
- 1923 – Torcuato Luca de Tena, Luca de Tenako markesa, espainiar idazle eta kazetaria (h. 1999).
- 1924 –
- Tony Britton, ingeles aktorea (h. 2019).
- Marina Vega, kantabriar espioi, borrokalari antifrankista eta nazi harrapatzailea (h. 2011).
- 1927 – Franco Donatoni, italiar musikagilea (h. 2000).
- 1930 –
- Barbara, frantziar kantugile eta abeslaria (h. 1999).
- Alda Lara, portugalerazko angolar idazle, ipuin idazle eta poeta (h. 1962).
- Jordi Pujol, Kataluniako Generalitateko 126. lehendakaria.
- 1933 –
- Montserrat Gudiol, kataluniar margolaria (h. 2015).
- Marisa Leza, aktorea.
- 1934 –
- Jackie Wilson, musikaria.
- Jesus Aguirre, Albako dukea (h. 2001).
- 1938 – Tengiz Kitovani, georgiar militar eta politikaria (h. 2023).
- 1939 –
- Jaime Carvajal y Urquijo, espainiar enpresaburua.
- Ileana Cotrubaş, errumaniar opera-abeslaria, sopranoa.
- 1941 – Jon Lord, ingeles konpositore, piano jotzailea eta Hammond organo jotzailea (h. 2012).
- 1945 –
- Faina Melnyk, sobietar disko-jaurtitzailea (h. 2016).
- Luis Ocaña, espainiar txirrindularia, historiako txirrindulari onenetako bat (h. 1994)
- 1947 –
- Françoise Demulder, frantziar gerra-fotokazetaria, World Press Photo saria irabazi zuen lehen emakumea (h. 2008).
- Mitch Mitchell, musikaria.
- 1949 – Carlos Oteyza, venezuelar zinema zuzendari, historialari eta gidoigilea.
- 1952 –
- Bülent Ersoy, turkiar abeslari eta aktorea.
- Luis Pastor, espainiar musikaria.
- 1954 – Jad Fair, estatubatuar musikaria, Half Japanese taldearen sortzaileetako bat.
- 1955 – Monica Rubio, txiletar astronomoa da eta Txileko Astronomia Elkarteko (SOCHIAS) zuzendaria.
- 1956 – Joaquín Alonso González, futbolaria.
- 1961 –
- Michael J. Fox, estatubatuar aktorea.
- Aaron Sorkin, estatubatuar gidoilaria, zinema zuzendaria, ekoizlea, eta antzerkigilea.
- 1962 – Silvia Cuevas Morales, txiletar-australiar idazlea, kazetaria eta itzultzailea.
- 1963 – Johnny Depp, estatubatuar aktorea.
- 1964 – Carlos Pauner, hamalau zortzimilakoak igo dituen lenengo espainiar alpinista.
- 1973 – Laura Ponte, galiziar top-model ohia.
- 1976 – Aziza Brahim, saharar abeslari eta aktorea da.
- 1978 –
- Matthew Bellamy, britaniar musikaria.
- Miroslav Klose, alemaniar futbolari ohia.
- 1979 – David Muñoz Bañón, espainiar txirrindularia.
- 1980 – Anthony Geslin, frantziar txirrindulari ohia.
- 1981 –
- Parinya Charoenphol, thailandiar boxeolari, modelo eta aktore kathoeya.
- Natalie Portman, israeldar-estatubatuar aktorea.
- Anoushka Shankar, bengalar-ingeles abeslari, artista eta sitar konpositorea.
- 1982 – Yoshito Okubo, japoniar futbolaria.
- 1983 – Bárbara Santa-Cruz, espainiar aktorea.
- 1984 –
- Masoud Shojaei, irandar futbolaria.
- Wesley Sneijder, herbehereetar futbolari ohia.
- 1989 –
- Logan Browning, estatubatuar aktorea.
- Blanca Paloma, espainiar abeslaria, musikagilea eta eszenografoa.
- Katie Zaferes, estatubatuar triatleta.
- 1990 – Marumi Yamazaki, japoniar futbolaria.
- 2000 – Polina Miller, errusiar atleta, 200 eta 400 metroko lasterketetan aditua.
Heriotzak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1572 – Joana Albretekoa, Nafarroako erregina (j. 1528).
- 1799 – Dominique Cabarrus, lapurtar bankari eta armadorea (j. 1716).
- 1881 – Joan Batista Artxu, euskal idazlea (j. 1811).
- 1884 – Antonio Kortazar, gipuzkoar arkitekto eta hirigilea(j. 1823).
- 1961 – Pablo Zabalo, gipuzkoar arkitekto eta margolaria (j. 1893).
- 1963 – José Félix Lekerika, bilbotar diplomatiko eta politikaria (j. 1891).
- 1999 – Maurice Journeau, lapurtar musikagilea, Versaillesen (j. 1898).
- 2007 – Ekain Gerra, Barañaingo herritarra, Dena da ETA politikan adibide esanguratsua (j. 1980).
- 2013 – Elias Kerejeta, hernaniar zinemagilea (j. 1930).
- 2017 – Joakin Madurga, nafar apaiz, irakasle eta musikaria, Logroñon (j. 1938).
Mundua aldatu
- 68 – Neron, erromatar enperadorea (54-68), (bere buruaz beste egin zuen).
- 597 – San Kolunba, fraile misiolari gaelikoa (j. 521).
- 1361 – Philippe de Vitry, frantziar musikagilea, musikako teorialaria, Erromatar Eliza Katolikoko apezpikua eta latinezko poeta (j. 1291).
- 1527 – Heinrich Finck, alemaniar musikaria (j. 1444/1445).
- 1582 – Marie-Christine de Lalaing, Tournaiko gobernadore ezkontidea (j. 1545).
- 1597 – José de Anchieta, kanariar jesuita eta misiolaria (j. 1534).
- 1701 – Filipe I.a Orleanskoa, frantziar printzea (j. 1640).
- 1817 – Theroigne de Mericourt, Frantziako Iraultzan zeregin garrantzitsua izan zuen valoniar jatorriko politikari eta feminista (j. 1762).
- 1825 – Pauline Bonaparte, Napoleon Bonaparteren arreba (j. 1780).
- 1849 – Marie-Éléonore Godefroid, frantziar margolari, erretratugile, marrazkilari, akuarelista eta pastelista (j. 1778).
- 1870 – Charles Dickens, britaniar idazlea (j. 1812).
- 1871 – Anna Atkins, ingeles botanikari eta argazkilaria (j. 1799).
- 1884 – Aníbal Pinto, Txileko presidentea (j. 1823).
- 1894 – Karl Friedrich Louis Dobermann, Doberman Pinscher txakur arrazaren lehen hazlea (j. 1834).
- 1903 – Gaspar Núñez de Arce, espainiar poeta eta politikaria (j. 1832).
- 1912 – Ion Luca Caragiale, errumaniar idazlea (j. 1852).
- 1915 – Les Paul, estatubatuar jazz gitarrista eta gitarra elektrikoen diseinatzailea (h. 2009).
- 1927 – Victoria Woodhull, emakumeek bozkatzeko eskubideraren aldeko lider bat Ameriketako Estatu Batuetan (j. 1838).
- 1937 – Antoni Rubió i Lluch, kataluniar historialaria (j. 1856).
- 1940 – Armando Buscarini, espainiar idazlea.
- 1946 – Ananda Mahidol (Rama VIII.a), Thailandiako erregea (j. 1925).
- 1952 – Alice Austen, estatubatuar argazkilaria (j. 1866).
- 1953 – Ugo Betti, italiar antzerkigilea (j. 1892).
- 1958 – Robert Donat, britainiar aktorea (j. 1905).
- 1959 – Adolf Windaus, alemaniar kimikaria, 1928ko Kimikako Nobel Saria (j. 1876).
- 1961 –
- Arnstein Arneberg, norvegiar arkitektoa, bere garaiko erangikorrenetarikoa (j. 1882).
- Jeannie Gunn, australiar idazlea (j. 1870).
- 1963 – Jacques Villon, frantziar margolaria (j. 1875).
- 1964 –
- Max Aitken (Beaverbrook I. baroia), kanadar-britainiar argitaratzaile eta politikaria (j. 1879).
- Guillermo Larregi, El Vasco de la Carretilla, Patagoniatik Buenos Airesera 22.300 km-ko bidaia oinez eta 130 kg.-ko eskorga eramanez egin zuen (j. 1885).
- 1969 – Harold Davenport, britainiar matematikaria (j. 1907).
- 1974 – Miguel Angel Asturias, guatemaldar idazlea, 1967ko Literaturako Nobel Saria (j. 1899).
- 1989 – George Wells Beadle, estatubatuar biologoa, 1958ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1903).
- 1991 – Claudio Arrau, txiletar piano-jotzailea (j. 1903).
- 1994 – Jan Tinbergen, herbeheretar ekonomialari eta estatistikaria, 1969ko Ekonomiako Nobel Saria (j. 1903).
- 1995 – Vivienne Malone-Mayes, estatubatuar matematikaria (j. 1932).
- 1996 – Rafaela Aparicio, espainiar aktorea (j. 1906).
- 1998 –
- Agostino Casaroli, italiar Kardinala (j. 1914).
- Lois Mailou Jones, estatubatuar margolaria eta irakaslea (j. 1905).
- 2000 –
- Ernst Jandl, austriar idazlea (j. 1925).
- George Segal, estatubatuar eskultorea (j. 1924).
- 2001 – Ronnie Allen, ingeles futbolari eta entrenatzailea (j. 1929).
- 2007 – Ousmane Sembène, senegaldar idazlea eta zinemagilea (j. 1923).
- 2011 – Aurèlia Muñoz Ventura, kataluniar artista (j. 1926).
- 2013 –
- Iain Banks, eskoziar eleberrigilea (j. 1954).
- Walter Jens, alemaniar idazlea (j. 1923).
- 2014 –
- Rik Mayall, ingeles aktore, idazle eta umorista (j. 1958).
- Leslie Santana, txiletar dantzari eta aktorea (j. 1954).
- 2015 – Margarita Pisano, txiletar arkitekto, idazle, lesbiana teorikoa eta feminista (j. 1932).
- 2017 – Adam West, estatubatuar aktorea (j. 1928).
- 2020 – Pau Donés, kataluniar abeslaria eta gitarra-jotzailea, Jarabe de Palo taldeko kidea (j. 1966).
- 2021 –
- Gottfried Boehm, alemaniar arkitektoa (j. 1920).
- Diogo Correa de Oliveira, brasildar futbolaria (j. 1983).
- 2022 –
- Julee Cruise, estatubatuar abeslaria (j. 1956).
- Matt Zimmerman, kanadako aktorea (j. 1934).
- 2023 – Alain Touraine, frantziar soziologoa (j. 1925).
Jaiak eta urteurrenak aldatu
- Sehaska egutegiko izendegia: Ainhoa, Bihotz/Biohtza/Bihozne eta Burni.
Kanpo estekak aldatu
