1870

1870. urtea
Kronologia
Mendeak	XVIII.a • XIX.a • XX.a
Hamarkadak	1850(e)koa • 1860(e)koa • 1870(e)koa • 1880(e)koa • 1890(e)koa
Urteak	1867  • 1868  • 1869 • 1870 • 1871 • 1872 • 1873
Beste egutegi batzuetan
Gregoriotar egutegia	1870 MDCCCLXX
Ab urbe condita	2623
Armeniar egutegia	1319 ԹՎ ՌՅԺԹ
Bahá'í egutegia	26 – 27
Bengaliar egutegia	1277
Berber egutegia	2820
Egutegi budista	2414
Myanmarko egutegia	1232
Bizantziar egutegia	7378 – 7379
Koptoen egutegia	1586 – 1587
Etiopiar egutegia	1862 – 1863
Hebrear egutegia	5630 – 5631
Egutegi hinduak
Bikram Samwat	1926 – 1927
Shaka Samvat	1792 – 1793
Kali Yuga	4971 – 4972
Iraniar egutegia	1248 – 1249
Islamiar egutegia	1286 – 1287
Japoniar egutegia	Meiji 3 (明治3年)
Korear egutegia	4203
Thailandiar eguzki egutegia	2413
Holozeniar egutegia	11870

Daturen bat gaineratzen baduzu, egunaren lotura segi dezakezu han ere sartzeko. Eskerrik asko!

---

Gertaerak

Euskal Herria

• Irailaren 6a – Kosme Etxebarrieta errepublikarrak Bizkaiko komentu guztiak ixteko eskatu zion Aldundiari.

Mundua

• Urtarrilaren 23a – AEBetako armadak Marias ibaiko sarraskia eragin zuen. Piegan jatorrizko herriko 217 pertsona hil zituen Montanan. Hildako gehienak haurrak, emakumeak eta adinekoak ziren.
• Uztailaren 19a – Frantziar palamentuak Prusiaren kontrako guda hasteko bozkatu eta gero, liskarra hasi zen.
• Irailaren 2a – Sedango guduan, Napoleon III.ak bandera zuria altxatzea agindu eta bere armada osoa errenditu zuen.

Literatura

• Joan Batista Azkonagerre idazle baionarrak Atheka gaitzeko oihartzunak liburua argitaratu zuen. Garai hartan lehen euskal eleberria kontsideratua izan zen.

Zientzia eta teknologia

• Lehendabiziko errepidea eraiki zuten Islandian.

Jaiotzak

Urtarrila

• Urtarrilaren 2a – Ernst Barlach, alemaniar eskultorea, margolaria eta idazlea (h. 1938).
• Urtarrilaren 6a – Gustav Bauer, Alemaniako kantzilerra (h. 1944).
• Urtarrilaren 8a – Miguel Primo de Rivera, Espainiako diktadorea (h. 1930).
• Urtarrilaren 11 – Ricardo Duque de Estrada, nafar politikari eta arkeologoa (h. 1941).
• Urtarrilaren 20a – Guillaume Lekeu, belgikar musikagilea (h. 1894).
• Urtarrilaren 25a – Helge von Koch, suediar matematikaria, Koch elur-maluta irudi fraktalagatik ezaguna (h. 1924).

Otsaila

• Otsailaren 2a – Henri Fehr, suitzar matematikaria (h. 1954).
• Otsailaren 3a – Ada Negri, italiar idazlea (h. 1945).
• Otsailaren 7a – Alfred Adler, austriar sendagile eta psikologoa (h. 1937).
• Otsailaren 21a – Manuel Gómez-Moreno, espainiar historialaria eta arkeologoa (h. 1970).

Martxoa

• Martxoaren 5a – Frank Norris, estatubatuar eleberrigilea eta kazetaria (h. 1902).
• Martxoaren 7a – Ernst Leonard Lindelöf, finlandiar matematikaria (h. 1946).
• Martxoaren 8a – Juan Tomás Gandarias, bizkaitar enpresaburu eta politikaria (h. 1940).
• Martxoaren 8a – Ivan Skvortsov-Stepanov, errusiar militante boltxebikea (h. 1928).
• Martxoaren 20a – Paul von Lettow-Vorbeck, alemaniar mitarra (h. 1964).
• Martxoaren 25a – Friedrich Karl Arnold Schwassmann, alemaniar astronomoa (h. 1964).

Apirila

• Apirilaren 14a – François Dussaud, suitzar zientzialaria (h. 1953).
• Apirilaren 21a – Edwin Stanton Porter, estatubatuar zinema-zuzendaria (h. 1941).
• Apirilaren 22a – Vladimir Lenin, errusiar iraultzailea, boltxevike alderdiaren burua eta Leninismoaren sortzailea (h. 1924).
• Apirilaren 30a – Franz Lehár, hungariar jatorriko austriar musikagilea (h. 1948).
• Apirilaren 30a – Dhundiraj Govind Phalke, indiar zinemagilea (h. 1944).

Maiatza

• Maiatzaren 3a – Alexandre Benois, errusiar margolari eta eszenografoa (h. 1960).
• Maiatzaren 5a – Juana la Macarrona, cadiztar flamenko-dantzari ijitoa (h. 1947).
• Maiatzaren 6a – Pere Coromines, kataluniar politikaria eta idazlea (h. 1939).
• Maiatzaren 16a – Antonín Slavíček, txekiar margolari inpresionista (h. 1910).
• Maiatzaren 24a – Jan Christian Smuts, Hegoafrikako politikari eta militarra, Hego Afrikaren batasunaren aitzindaria (h. 1950).
• Maiatzaren 27a – Adolf Schulten, alemaniar historialari eta arkeologoa (h. 1960).

Ekaina

• Ekainaren 1a – Célestin Bouglé, frantziar filosofo eta soziologoa (h. 1940).
• Ekainaren 5a – Jeannie Gunn, australiar idazlea (h. 1961).
• Ekainaren 13a – Jules Bordet, belgikar mediku eta mikrobiologoa, 1919ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1961).
• Ekainaren 21a – Clara Immerwahr, alemaniar kimikaria, bakezalea eta emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea (h. 1915).
• Ekainaren 24a – Edwin Foster Coddington, estatubatuar astronomoa (h. 1950).
• Ekainaren 25a – Robert Erskine Childers, irlandar errepublikarra (h. 1922).

Uztaila

• Uztailaren 3a – Richard Bedford Bennett, Kanadako lehen ministroa (h. 1947).
• Uztailaren 7a – Fermín Arrudi, aragoiar erraldoia, akromegaliaren ondorioz 2,29 metro garai izatera heldu zen aragoiar ezaguna (h. 1913).
• Uztailaren 12a – Luis II.a Monakokoa, Monakoko printzea (h. 1949).
• Uztailaren 21a – Emil Orlík, txekiar margolari, grabatzaile eta litografoa (h. 1932).
• Uztailaren 26a – Ignacio Zuloaga, margolari euskalduna (h. 1945).
• Uztailaren 27a – Hilaire Belloc, frantziar jatorriko ingeles idazle, historialari eta politikaria (h. 1953).
• Uztailaren 27a – Bertram Boltwood, estatubatuar fisikari eta kimikaria (h. 1927).
• Uztailaren 28a – Henri Jaspar, Belgikako lehen ministroa (h. 1939).

Abuztua

• Abuztuaren 7a – Philip Herbert Cowell, britainiar astronomoa (h. 1949).
• Abuztuaren 7a – Gustav Krupp von Bohlen und Halbach, alemaniar diplomazialari eta enpresaburua (h. 1950).
• Abuztuaren 21a - George Cockram, eskoziar futbolaria, Athleticen aritutakoa (h. 1929).
• Abuztuaren 27a – Amado Nervo, Mexikoko idazle modernista (h. 1919).
• Abuztuaren 30a – Lavr Kornilov, Errusiar Inperioko Armadako jenerala (h. 1918).
• Abuztuaren 31 – Maria Montessori, italiar pedagogo berritzaile eta psikiatra (h. 1952).

Iraila

• Irailaren 5a – Joaquín Arteaga, donostiar noble eta politikaria, XVII. Infantadoko dukea (h. 1947).
• Irailaren 5a – Antonio Madariaga, gipuzkoar apaiz jesuita eta idazlea (h. 1921).
• Irailaren 7a – Aleksandr Kuprin, errusiar idazlea (h. 1938).
• Irailaren 11 – Nils Kjær, norvegiar idazlea (h. 1924).
• Irailaren 15a – Horacio Etxebarrieta, bizkaitar politikari eta industria-gizona (h. 1963).
• Irailaren 18a – Jenaro Larratxe, nafar enpresaburu eta politikaria, Euskeraren Adiskideak elkarte euskaltzalearen presidente eta sortzailea (h. 1935).
• Irailaren 21a – Julián Besteiro, Espainiako buruzagi sozialista (h. 1940).
• Irailaren 21a – Mateo Muxika, euskal herritar apaiza, Gasteiz eta Bilboko gotzaina (h. 1968).
• Irailaren 26a – Kristian X.a Danimarkakoa, Danimarkako erregea (h. 1947).
• Irailaren 27a – Jan Battitt Millox, lapurtar bertsolaria (h. 1940).
• Irailaren 28a – Florent Schmitt, frantziar musikagilea (h. 1958).
• Irailaren 30a – Jean Perrin, frantziar fisikaria (h. 1942).

Urria

• Urriaren 1a – Oleksandr Tsiurupa, ukrainar boltxebikea (h. 1928).
• Urriaren 8a – Demetrio Jauregialtzo, gipuzkoar indianoa, negoziogizona eta Argentinako Idiazabal herriaren fundatzailea (h. 1934).
• Urriaren 8a – Louis Vierne, frantziar organojole eta konposatzailea (h. 1937).
• Urriaren 14a – José Madinabeitia, gipuzkoar mediku eta politikari sozialista (h. 1923).
• Urriaren 22a – Ivan Bunin, errusiar idazlea, 1933ko Literaturako Nobel Saria (h. 1953).

Azaroa

• Azaroaren 1a – Santos Jorge, nafar musikagile eta kapera-maisua (h. 1941).
• Azaroaren 10a – Mikhail Rostovtsev, ukrainar historialaria (h. 1952).
• Azaroaren 11 – Sigfrid Edström, suediar industrialaria, Nazioarteko Batzorde Olinpikoko 4. presidentea (h. 1964).
• Azaroaren 21a – Alexander Berkman, lituaniar ekintzaile eta idazle politiko anarkista (h. 1936).
• Azaroaren 24a – Juan Manuel Lertxundi, euskal idazlea (h. 1925).
• Azaroaren 25a – Maurice Denis, frantziar margolari, dekoratzaile, marrazkigile eta idazlea (h. 1943).
• Azaroaren 27a – Juho Kusti Paasikivi, Finlandiako presidentea (h. 1956).
• Azaroaren 29a – Enric Prat de la Riba, kataluniar politikari eta abokatua (h. 1917).

Abendua

• Abenduaren 7a – Nicolasa Pradera, euskal sukaldaria (h. 1959).
• Abenduaren 9a – Hedvig Hamilton, suediar erretratu margolaria (h. 1949).
• Abenduaren 10a – Adolf Loos, Mugimendu Modernoko hastapenetako arkitekto berritzaile txekiarra (h. 1933).
• Abenduaren 10a – Pierre Louÿs, frantziar olerkari eta idazlea (h. 1925).
• Abenduaren 13a – Virginia Ragsdale, estatubatuar irakasle eta matematikaria, kurba aljebraikoetan aditua (h. 1945).
• Abenduaren 14a – Lluís Duran i Ventosa, kataluniar politikari eta legegizona (h. 1954).
• Abenduaren 14a – Dirk Jan de Geer, Herbehereetako lehen ministroa (h. 1960).
• Abenduaren 14a – Karl Renner, austriar politikaria (h. 1950).
• Abenduaren 15a – Josef Hoffmann, austriar arkitekto eta diseinatzailea (h. 1956).
• Abenduaren 18a – Hector Hugh Munro, britainiar idazlea eta antzerkigilea (h. 1916).
• Abenduaren 21a – Patrick Duncan, Hegoafrikako gobernadore nagusia (h. 1943).
• Abenduaren 23a – Jessie Tarbox Beals, kanadar-estatubatuar argazkilaria, AEBetan argitaratu zuen lehen emakume erreportari grafikoa (h. 1942).

Egun ezezaguna edo zehaztugabea

• José Otalora, gasteiztar abokatu eta politikari kontserbadorea, Gasteizko alkatea (h. 1948).
• Jose Juan Albistur Iturria, nafar musikaria eta organo-jolea (h. 1930).
• Rafael Díaz-Aguado, nafar kazetari eta politikari karlista (h. 1942).
• Ricardo Zarikiei Ezenarro, nafar pediatra eta entomologoa (h. 1943).
• Victoriano Fernández Askartza, nafar astronomoa (h. 1934).
• Annie Londonderry, estatubatuar txirrindularia, kazetaria eta abenturazalea, munduan bizikletaz ibili zen lehen emakumea (h. 1947).
• Makarios II.a, Zipreko artzapezpikua (h. 1950).
• Yohanna Barnaba Abdallah, mozambiketar historialari, idazle eta apaiz anglikanoa (h. 1924).

Heriotzak

Urtarriletik ekainera

• Urtarrilaren 9a – Sir George Lacy Evans, britainiar militar eta politikaria (j. 1787).
• Urtarrilaren 19a – Jean-Baptiste Troppmann, frantziar serieko-hiltzailea, gillotinan (j. 1849).
• Urtarrilaren 21a – Aleksandr Herzen, errusiar idazle eta iraultzailea (j. 1812).
• Urtarrilaren 25a – Victor de Broglie, Frantziako lehen ministroa (j. 1785).
• Urtarrilaren 29a – Leopoldo II.a Toskanakoa, Toskanako duke handia (j. 1797).
• Otsailaren 11 – Carlos Soublette, Venezuelako presidentea (j. 1789).
• Otsailaren 12a – Jacobus Mattheüs de Kempenaer, Herbehereetako lehen ministroa (j. 1793).
• Otsailaren 19a – Nathaniel de Rothschild, ingeles enpresaburua, bankaria eta enologoa, Château Mouton Rothschild ezarri zuena (j. 1812).
• Martxoaren 1a – Francisco Solano López, Paraguaiko presidentea (j. 1827).
• Martxoaren 3a – Friedrich Boie, alemaniar zoologoa (j. 1789).
• Martxoaren 9a – Maria Ann Smith, britainiar-australiar baratzezaina, Granny Smith sagar motaren landatzailea (j. 1799).
• Martxoaren 18a – Joaquin Gaztanbide, nafar musikagilea (j. 1822).
• Martxoaren 21a – Jan Battitt Larralde, lapurtar bertsolaria (j. 1804).
• Apirilaren 4a – Heinrich Gustav Magnus, alemaniar fisikaria (j. 1802).
• Apirilaren 9a – Juan Domingo Untzueta, bizkaitar argitaldaria (j. 1794).
• Apirilaren 15a – Emma Willard, estatubatuar irakasle eta idazlea, emakumezkoentzako bigarren hezkuntzako eskolak eta unibertsitateak sortzearen sustatzailea (j. 1787).
• Apirilaren 16a – Maria Karolina Borboi Bi Sizilietakoa, italiar printzesa (j. 1798).
• Apirilaren 29a – Juan Crisóstomo Falcón, Venezuelako presidentea (j. 1820).
• Maiatzaren 17a – Radhanath Sikdar, bengaliar matematikaria (j. 1813).
• Ekainaren 6a – Ferdinand von Wrangel, errusiar baltikoko germaniar esploratzailea (j. 1797).
• Ekainaren 9a – Charles Dickens, ingeles idazlea (j. 1812).
• Ekainaren 14a – Charles Korta, lapurtar politikaria, bonapartismoaren aldekoa (j. 1805).
• Ekainaren 15a – Narciso Pascual Colomer, espainiar arkitektoa (j. 1808).
• Ekainaren 23a – Victor Luis Gaminde, bizkaitar politikari liberala (j. 1801).
• Ekainaren 25a – Isabel Le Brun de Pinochet, hezkuntzaren aldeztailea, Txilen neskek hezkuntzarako sarbidea izatea ekarri zuena (j. 1845).

Uztailetik abendura

• Uztailaren 22a – Josef Strauss, austriar musikagilea (j. 1827).
• Abuztuaren 7a – Pedro Cirilo Uritz, nafar apaiza, Iruñeko apezpikua (j. 1799).
• Irailaren 23a – Prosper Mérimée, frantsesezko idazlea, hizkuntzalaria eta arkeologoa (j. 1803).
• Irailaren 23a – Valeriano Domínguez Bécquer, espainiar pintorea (j. 1833).
• Irailaren 28a – Bonifacio Ruiz de los Llanos, guda gautxoan zerbitzatu zuen militarra (j. 1791).
• Urriaren 2a – Pedro Jose Samper, nafar idazlea eta apaiza (j. 1815).
• Urriaren 12a – Robert E. Lee, estatubatuar militarra (j. 1807).
• Urriaren 24a – Charles Joseph Minard, frantziar injinari zibila (j. 1781).
• Azaroaren 4a – George Merryweather, ingeles medikua eta asmatzailea (j. 1794).
• Azaroaren 8a – Josefa Cruz de Gassier, bilbotar sopranoa (j. 1821)
• Azaroaren 21a – Karel Jaromír Erben, txekierazko poeta, etnografoa eta filologoa (j. 1811).
• Azaroaren 24a – Lautréamonteko kondea, frantziar poeta (j. 1846).
• Azaroaren 28a – Frédéric Bazille, frantziar margolari inpresionista (j. 1841).
• Abenduaren 5a – Alexandre Dumas, frantsesezko idazle famatu eta emankorra (j. 1802).
• Abenduaren 13a – Pascual Madoz, nafar politikaria eta idazlea, Genovan (j. 1806).
• Abenduaren 17a – Saverio Mercadante, italiar musikagilea (j. 1795).
• Abenduaren 22a – Gustavo Adolfo Bécquer, espainiar idazle eta poeta (j. 1836).
• Abenduaren 30a – Juan Prim, espainiar politikari eta militarra (j. 1814).

---

Kanpo estekak

• Datuak: Q7741
• Multimedia: 1870 / Q7741