Ilargiko kraterrak

Ilargiko kraterrak meteoritoak Ilargian erortzearen ondorioz sortutako talka-kraterrak dira. Ilargiaren gainazalak krater asko ditu, guztiak meteoritoen talkaz osatuak; Nazioarteko Astronomia Batasunaren arabera, Ilargian 9.137 krater daude.

Lurrean ere badira meteoritoek eragindako kraterrak, baina 180 baino ez ditugu ezagutzen. Egia esan, Lurrak eta Ilargiak askotan jasan dituzte meteoritoen inpaktu edo talkak beren 4,5 mila milioi urteko historian zehar. Izan ere, Lurrean Ilargian baino meteorito gehiago erortzen dira, Lurreko grabitatea askoz handiagoa delako eta asteroide gehiago erakartzen dituelako. Baina gure planetak krater gutxiago ditu. Hori, Lurrean iraganeko inpaktuen ia froga guztiak ezabatzen dituzten prozesuak gertatzen direlako da. Ilargian ez. Ilargiaren gainazalean egindako marka txiki bat han geratuko da.

Hiru prozesuk lurrazala kraterrik gabe mantentzen laguntzen diote Lurrari. Lehenak higadura du izena. Lurrak klima, ura eta landareak ditu. Horiek guztiek batera jarduten dute lurrazala suntsitzeko eta higatzeko. Azkenik, higadurak krater bat suntsitu dezake desagerrarazi arte.

Ilargiak, aldiz, ez du ia higadurarik atmosferarik ez duelako. Horrek esan nahi du ez duela haizerik, ez duela klimarik eta ez duela landarerik. Ia ezerk ezin ditu markak gainazaletik ezabatu, behin egin ondoren. Ilargiaren gainean ibili ziren astronauten hautsez betetako oinatzak oraindik han daude, eta luzaroan jarraituko dute.

Bigarren prozesua tektonika deitzen dena da. Tektonikak gure planetaren gainazalean harri berriak sortzea eta milioika urtez iraun duten harri zaharrak desagertzea eragiten du.

Tektonika dela eta, Lurraren gainazala askotan birziklatu da bere historia luzean zehar. Ondorioz, Lurreko harri gutxi dira Ilargiko arrokak bezain zaharrak. Ilargiak ez du tektonikarik izan milaka milioi urtez.

Hirugarren prozesua bolkanismoa da. Sumendi-fluxuek talka-kraterrak estal ditzakete. Hori da gure Eguzki-sistemako beste edozein lekutan inpaktu-kraterrak estaltzeko modu nagusia, baina ez da Lurreko gainazala birziklatzea bezain garrantzitsua. Ilargiak, behin, iraganean sumendi-fluxu handiak izan zituen, hasierako inpaktu handienak estali zituztenak, baina ez du bolkanismorik izan hiru mila milioi urtez.