Taoismo
 |
Artikulu honek erreferentziak behar ditu. Hemen erreferentzia egiaztagarriak gehituz lagun dezakezu. |
Taoismoa Laoziren idazki batzuetatik sortutako mugimendu erlijiosoa da.
Taoismoak hiru indar daudela zehazten du: baikorra, ezkorra eta baketzailea. Indar baikorra eta indar ezkorra elkarren aurka daude; hau da, bakoitzak bere aldetik independenteki jokatzen du. Yin eta yang izena dute, hurrenez hurren. Hirugarren indarra taoa da, eta batera ditu yin eta yanga. Esaera zahar batek dio: «yin alde bat eta yang alde bat, hori da taoa». Bi kontrako aldeek, yin eta yangek, indar berbera dute; horregatik, heriotza eta bizitza, ez dago bata bestearen gainetik. Taoa, berriz, pentsamendu gizatiarra heldu ezin daitekeen zerbait da.
Intuizio, sentsibilitate, naturaltasuna eta bizitza bezala ere ezagutzen da.
Laozi txinatar kulturako filosofo aipagarriena izan zela esaten da. Tao Te King liburua idatzi zuen, pentsamendu taoistaren liburu nagusia. Taok indar bat, edo hobeki esanda, munduaren ordena deskribatzen du. Kontraesan indar bat da, eta unibertsoko gauza guztiak azaltzen ditu.
 |
Artikulu edo pasarte honek eduki, gramatika, hiztegi edota ortografia akatsak ditu. Lagundu nahi baduzu, zuzendu ezazu. |
Taoismoa funtsean Tao Te King-en oinarritutako tradizio filosofiko txinatarrari Tsé lao eransten duen bizitza-filosofia sistema da. Bere irakaskuntzek zatitzen dute batasun absolutuko kontzeptuko eta eguraldi aldagarri berean izena emandako Tao, errealitate gorena eta gauza guztien jatorri kosmologiko eta ontologikoa osatzen dituena.
Tao hitz txinatarra (道) 'bidea' dela esan ohi da, nahiz eta filosofian eta herriko erlijio txinatarretan ezin konta ahala ñabardura izan.
Taoismo filosofikoa garatu zen Laoziren idazkietatik eta Zhuangzi testutik aurrera. Elezahar txinatarraren arabera, Laozi K.a. VI. mendean bizi izan zen eta, beraz, tradizionalki esan izan da Tao Te King mende horretan idatzi zuela, nahiz eta gaurko ikerketa batzuen arabera nahiko beranduagokoa izan zen.
Taoisten funtsezko helburua hilezkortasunera heltzea izan arren, batzuetan hau ez da hitzez hitz ulertzen, baizik eta osotasuneko bizitza luzea bezala. Era berean, esaten zen naturarekiko harmonian bizi ziren pertsonak hilezkorrak zirela. Laozi jainko taoista bihurtu zuten ―hilezkorra―, folkloreko heroi, jeneral ospetsu eta jakintsuz osatutako panteoi itzel bati hasiera emanik, denak ere hilezkortasunera heldu zirenak. Hala ere, taoismoaren forma zaharra korronte filosofikoa zen, eta ez erlijiosoa: pentsalari zaharrek «hilezkortasuna» inguruarekin bat norberak bere burua gainditzea bezala interpretatzen zuten, eta honek esan nahi du norberaren eta inguruaren aurrerabidea bilatu behar direla.
Geroago, taoismoa konfuzianismotik, budismotik eta herri-erlijiotik hartutako elementuekin nahasi zen. Taiwanera duela 300 bat urte eraman zen erlijio taoistaren era zehatza tradizio honen erakusgarri tipikoa da. Gaurko praktikaren ezaugarririk bereizgarriena arbasoen benerazioa da.
Historia
aldatu- K.a. IV-II. mendeak: eragiten du alkimian, medikuntza tradizional txinatarrean, magian eta igartzean, eta beraz herriko kultu bihurtzen da. Geroago eragin zuen, horrela (Wudang mendian batez ere) agertuz kungfu taoistako estilo desberdinak, bai osasunari bai borrokari emandako chi-etako bere kontzeptuekin, gerrako arteetan, eta ere kunga chia eta taichia bezalako diziplinetan.
- K. o. II. mendea: Zhang Daoling apaiz inperiala erlijio bezala taoismoko lehen aita santua da; sinkretikoa, kultu erlijioso inperiala berritzeko eta kultu-doktrina bezala taoismo teistako bere forma, interpretazio erlijioso hau Laozik eta Zhuangzik proposatzen zuten ideologia taoista garbiki filosofikoaren aurkakoa izan arren, inposatzeko, taoismoarekiko Txinatar erlijio tradizionala da.
- Hilezkortasuna hitzematen du, betiko bizitzako sasoi bezala bere zentzu|zentzumen erlijiosoan, baina autogainditzearen kontzeptu ontologiko bultzatzaileko alegoria bezala bere zentzumen filosofikoan.
- Funtsezko oharra: Osotasunean hilezkortasunera, bizitza-luzerara heltzea, harmonian naturarekin bizi diren pertsonak hilezkorrak dira.
- Laozi jainkotzen da hilezkor taoista (heroi folklorikoak, jeneral ospetsu eta jakintsuak) bezala, taoismo filosofikoak uko egindako halako arrazoibideak izanez, soilik taoismo erlijiosoko jarraitzaileengatiko jainkotasunen ideia hau halako bezala hartuz.
- Konfuzianismoaren elementuekin, budismoarekin eta sineste lokalekin nahastu zen (Taiwan duela 300 urte), Laoziren Tao Te King-eko jatorrizko kontzeptuekin bateragarria ez den sinkretismo erlijiosoa eratuz.
- Berria: bakoitzeko arbasoen adorazioa, taoismo erlijioso, baina taoismo filosofikoak ez asimilatutakoaren aldetik soilik.
