Slinky
Slinkya malguki espiral batez osatutako jostailua da. Bere ezaugarriei esker (dimentsioak, hariaren diametroa, malgukiaren diametroa, masa, modulu elastikoa,...) mugimendu bitxiak gauzatzeko aukera du, hala nola, eskailerak jaistea, edo automatikoki plano inklinatu batetik aurrera egitea, hasierako ekintza txiki batetik abiatuta.
| Slinky | |
|---|---|
| Malgukia eta Jostailua | |
 | |
| Fabrikazioa | |
| Sortzailea | Richard T. James (en)  eta Betty James (en) |
| Historia | |
| Sorrera | 1945 |
Oinarrizko ereduak altzairuzkoak edo koloretakoak dira, ortzadarraren antzera, malgukia mugitzean tonuek eragin handiagoa izan dezaten. Bere ospeak National Toy Hall of Fame zerrendan sartzea eragin zuen.
Luzetarako eta zeharkako uhinen hedapenari buruzko etxeko esperimentu mota ugari egiteko aukera ematen du [1]
Historia aldatu
Slinkya Richard T. James itsas ingeniari estatubatuarrak asmatu eta garatu zuen 1943an eta Filadelfiako Gimbels denda departamentuan frogatu zuten 1945eko azaroan. Jostailuak arrakasta izan zuen, laurogeita hamar minututan 400 unitateko inbentario osoa saldu baitzuen. Jamesek eta bere emazteak Bettyk James Industries sortu zuten Clifton Heights-en, Pennsylvanian, Slinkya eta harekin lotutako hainbat jostailu fabrikatzeko, hala nola Slinky Dog eta Suzie, Slinky Worm. 1960an, Jamesen emaztea, Betty James, James Industries-eko presidente bihurtu zen eta, 1964an, operazioa Hollidaysburgera (Pensilvania) eraman zuen. 1998an, Betty James-ek Poof Products, Inc. enpresari saldu zion.
Slinkyak hasiera batean $ 1eko prezioa zuen, baina askok askoz gehiago ordaindu zuten Pennsylvaniako estatu osoan malgukiko altzairuaren prezioen igoerengatik; hala ere, bere historian zehar prezio apalean mantendu da Betty James-ek bezero txiroentzako jostailuaren eskuragarritasunari buruzko kezkaren ondorioz. Slinkya ez da jolasgelako jostailu gisa erabili: ikasgelan tresna didaktiko gisa agertu da, gerra garaian, Vietnamgo gerran zehazki, irrati antena (eramangarri eta hedagarri gisa) eta fisikako esperimentuetan NASArekin - Margaret Rhea Seddon astronautak Slinkyaren portaera zero grabitatean frogatu zuen 1985ean Space Shuttle Discovery-ko transmisio batean [2] . The Strong-en Rochester-en (New York), National Toy Hall of Fame-n sartu zen 2000. urtean. 2003an, Slinkya Jostailu Industria Elkartearen "Jostailuen mendeko zerrendan" sartu zen. [2] Bere lehen 60 urteetan, Slinkyak 300 milioi unitate saldu zituen. [3]
Sorkuntza aldatu
1943an, Richard James, Filadelfiako William Cramp & Sons ontzioletan lan egiten zuen itsas ingeniari mekanikoa, itsaso zakarrean tresna sentikorrak babestu eta egonkortu zitzakeen malgukiak garatzen ari zen. Jamesek ustekabean kolpatu zuen apaleko malgukietako bat eta ikusi zuen malgukia arku sorta batean "urrats" egiten zela liburu-pila batera, mahai batera eta lurrerantz, non bere baitan kiribildu eta zutitu zen. Jamesen emazteak, Bettyk, geroago gogoratu zuen: "Etxera etorri zen eta esan zuen: 'Uste dut altzairuaren propietate egokia eta tentsio egokia lortuko balitu, oinez egin zezakeela'". Jamesek hurrengo urtean altzairuzko alanbre mota ezberdinekin esperimentatu zuen eta azkenean ibiltzen zen malguki bat aurkitu zuen. Bettyk zalantzarik izan zuen hasieran, baina iritziz aldatu zuen jostailua moldatu ostean eta auzoko haurrek interes handia adierazi zutenean. [4] Jostailuari Slinky ezizena jarri zion («liraina eta dotorea» esan nahi du), hitza hiztegi batean aurkitu ondoren, eta erabaki zuen hitzak egoki deskribatzen zuela metalezko malguki baten soinua zabaltzen eta kolapsatzen.
500 $-ko mailegu batekin, bikoteak James Industries (jatorriz James Spring & Wire Company) sortu zuen, tokiko makina denda batean Slinky-ko 400 unitate egin zituzten, bakoitza paper horiz eskuz bilduta, eta $ 1eko prezioan. Bakoitzak 7 cm-ko altuera zuen eta kalitate handiko Suediako altzairu urdin-beltzeko 98 bobina zituen. Jamestarrek zailtasunak izan zituzten Slinkyak jostailu-dendetan saltzeko, baina, 1945eko azaroan, Philadelphiako Gimbels Department Store-ko jostailu sailean plano inklinatuan jartzeko baimena eman zieten, jostailua erakusteko. Slinkya arrakastatsua izan zen, lehen 400 unitateak laurogeita hamar minututan saldu ziren. 1946an, Slinkya American Toy Fair-en aurkeztu zuten.
Geroko garapenak aldatu
Richard James-ek denda bat ireki zuen Albany-n, New York-en, segundo batzutan Slinky bat ekoizteko makina bat garatu ondoren. [5] Jostailua letra beltzeko kaxa batean bilduta zegoen eta publizitateak Estatu Batuak saturatu zituen. James askotan agertzen zen telebistako saioetan Slinkya sustatzeko. 1952an, Slinky Dog-a estreinatu zen. 1950eko hamarkadan aurkeztutako Slinky-ko beste jostailu batzuk hauek izan ziren: Slinky Loco trena, Slinky Suzie harra eta Slinky Crazy Eyes, Slinkyak plastikozko begi-globoei atxikitako begi-zuloen gainean eramaten zituen betaurreko-parea. James Industries-ek patentea (AEB 2.415.012) eman zien beste hainbat fabrikatzaileri, Wilkening Mfg Filadelfia eta Torontoko konpainia barne, malgukidun jostailuak ekoizten zituena, hala nola Mr. Wiggle's Leap Frog eta Mr. Wiggle's Cowboy. Bere lehen 2 urteetan, James Industries-ek 100 milioi Slinky saldu zituen (bakoitzak 1 dolar, 6.000 milioi dolarren baliokidea izango litzateke, inflaziora egokituta, 5 urte horietan egindako sarrera gordinetan). [5]
1960an, Richard James-ek konpainia utzi zuen bere emazteak dibortzioa eskatu ondoren eta Bolivian misiolari ebanjeliko bihurtu zen Wycliffe Bible Translators-ekin. Betty James-ek konpainia zuzendu zuen, hartzekodunekin malabarak eginez, eta 1964an Hollidaysburg-era ( Pensilvania) eraman zuen konpainia. Richard James 1974an hil zen. Konpainia eta bere produktu-lerroa Betty Jamesen gidaritzapean zabaldu ziren. [5] 1995ean, jostailuaren arrakasta azaldu zion Associated Press-i esanez: "Soiltasuna da".
Betty James jatorrizko Slinkya merke mantentzen tematu zen. 1996an, prezioa 1,89 $ eta 2,69 $ bitartekoa zenean, New York Times-i esan zion: "Hainbeste ume daude jostailu garestiak ordaindu ezin dituztenak eta benetako betebeharra sentitzen dut haiekin. Gabonetako erosketak egitera noanean beldurra ematen dit eta jostailu bat 60 eta 80 dolar kostatzen zait, ez da ezer". 2008an, Slinkysak 4 eta 5 dolar artean balio zuen eta Slinky Dogs-ak 20 dolar inguru.
1998an, James Industries Plymouth-eko (Michigan) Poof Products, Inc.-i saldu zioten, aparrezko kirol-piloten fabrikatzaileari. [5] Slinkya Hollidaysburgen ekoizten jarraitu zuten. [5] 2003an, James Industries Poof Products, Inc.-ekin bat egin zuen Poof-Slinky, Inc sortzeko.
Betty James 2008ko azaroan hil zen, 90 urte zituela, 1960tik 1998ra James Industries-eko presidente izan ondoren. 300 milioi Slinky baino gehiago saldu dira 1945 eta 2005 artean, eta Slinkyak salduena izaten jarraitzen du. [5]
Erreferentziak aldatu
- ↑ F. S. Crawford. Ondas. Berkeley physics course - volumen 3. Ed. Reverté
- ↑ a b Toy Industry Association Announces Its 'Century of Toys List'. Toy Industry Association 2003-01-20.
- ↑ Fabry, Merrill. (2015-11-27). «How the Slinky Sprang Into Stores 70 Years Ago» Time.
- ↑ Rich, Mark (2005). Warman's 101 Greatest Baby Boomer Toys. Iola, Wisconsin: KP Books. pp. 58–59. ISBN 0-89689-220-4.
- ↑ a b c d e f Walsh, Tim (2005). Timeless Toys: Classic Toys and the Playmakers Who Created Them. Andrews McMeel Publishing. pp. 62–65. ISBN 978-0-7407-5571-2.
