Sienako Palio

Sienako Palioa (Palio di Siena) Italiako Siena hiriko kontradak edo barrutiak aurrez aurre jartzen dituen zaldi-lasterketa bat da. Erdi Aroan sortua, lehiaketa urtean bitan egiten da: uztailaren 2an Palio di Provenzano (Provenzanoko Ama Birjinaren omenez), eta abuztuaren 16an, Palio dell 'Assunta (Ama Birjinaren Jasokundearen omenez).

Salbuespenezko kasuetan, hala nola gizakia ilargira iritsi zenean, edo urtemuga garrantzitsu batean, Italiaren bateratzearen mendeurrena kasu, Sienako komunitateak erabaki dezake aparteko palio bat egitea, maiatza eta iraila bitartean ospatzekoa. Lasterketa Sienako erdiko Piazza del Campon egiten da.^[1]

Italiako festa garrantzitsuenetariko bat da.

Zer da palio? aldatu

Palioko karrerak bere izena hartzen du, eta ez Sienan bakarrik, sariarena: Palio, latinezko pallium (artilezko mantela) oihaletik, oso oihal mota preziatua zen, hainbat arlotan erabiltzen zena. Sienan, oro har, kontrada irabazlearen elizara bidaltzen zuten. Apaingarri gisa erabil zitekeen eliza bererako, edo antzeko beste erabilera batzuetarako. Izan ere, kontradek parrokietan edo erlijio-ordenei eusten eta eusten zieten.

Zaldi-lasterketa aldatu

Lasterketa, munduko zaharrenetakoa, Sienako plaza nagusian garatzen da, Piazza del Campon. Palio bakoitzean hamazazpietatik hamar kontradak baino ez dute parte hartzen, zortez aukeratuak eta uztailetik uztailera eta abuztutik abuztura bitarteko txanda baten arabera. Hona hemen mekanismoa:

Eskubidez, aurreko urteko Palioa korritu ez duten zazpi kontradei dagokie.
Palio baino hilabete lehenago (maiatzeko azken igandean, uztaileko Palioan, eta uztaileko Palioaren ondoren, abuztuko Palioan), zortez aukeratzen dira hamarreko seriea osatuko duten hiru kontrada.
Beste zazpiak Cortejo historikoan errenkada-ordena ezartzeko aukeratzen dira, eta hurrengo urteko Palioan parte hartuko dute eskubidez (aukeratzeko hurrenkera horri eutsiz).

Palio irabazteko zaldiak, zaldizkoarekin edo zaldizkorik gabe, plazaren hiru itzuliak orduaren zentzuan bete ondoren. Largada edo mossa (lasterketa hasten den puntura) Costarella dei Barbieri pasabidearen parean dago. Helmuga-lerroa, ordea, banderatxo batez seinalatua, antzeko eremuan dago, baina irteera-lerroarekin zehazki bat etorri gabe.

Auzoarentzako saria palioa, drappellone edo zitioa da, zetazko estandarte angeluzuzena, margotua eta makila zuri eta beltz baten gainean bertikalki eutsia, alboetan jaisten diren bi gandor zuri eta beltz dituen zilarrezko plater batean muntatua.

Kontradak aldatu

Gaur egun hamazazpi barruti daude Sienan:

Egungo antolaketa 1729an ezarri zen. Orduan Violante Bavierakoa kontrada bakoitzaren mugak ezarri zituen. Batzuek, bestetik, ezabatu ziren: Gallo (oilar), Leone (lehoi), Orso (hartz), Quercia (haritz), Spadaforte (espata-gogor) eta Vipera (sugegorri). Lasterketaren aurreko 'segizio historikoan', sei zaldizko ateratzen dira sei kontrada horiek gogorarazteko.

Kontrada bakoitza eliz batekin lotuta dago.

Animaliazaleen kritikak aldatu

Azken urteotan, animalien elkarte babesleek eta albaitaritzako mediku batzuek protestak egin dituzte, zaldiek jasaten dituzten tratu txarren eta lasterketan gertatzen diren istripuen ondorioz, eroriko handiak eragiten dituztelako eta, kasu batzuetan, animalia hiltzen dutelako. Protesta horiek istripu bakoitzaren ondoren errepikatzen dira. Azken aldiz 2004an Brucoko kontradako zaldiari, Amorosori, gertatutako istripuan, San Martin bihurguneko zutabearen kontra jo zuen, zaldizkoak egindako bat-bateko maniobra baten ondorioz.

Filmografia aldatu

Palio, Alessandro Blasetti zuzendaria (1932)
La ragazza del Palio, Luigi Zampa zuzendaria (1957)
Bianco rosso celeste - cronaca dei giorni del Palio di Siena, Luciano Emmer zuzendaria (1963)
Il bianco e il nero - Tutti i colori del Palio di Siena, Anton Giulio Onofri zuzendaria (2002)
Under the Tuscan Sun, Audrey Wells zuzendaria (2003) lasterketaren eszena batzuk ikusten dira.
The Last Victory, John Appel zuzendaria (2004)
Visioni di Palio, Anton Giulio Onofri zuzendaria (2004)
Piazza delle Cinque Lune, Renzo Martinelli zuzendaria (2006)
Quantum of Solace, Marc Forster zuzendaria (2008)

Iruditegia aldatu

Piazza del Campo jokaldia hasi baino lehen.
Entronetik zaldiak ateratzen.
Comunaren langileek Canapiak zabaltzen: Hasierarako gutxi falta da.
Mossierea kontradak lerrotan jartzera gonbidatzen ditu.
Zaldu bat garaipena ospatzen.
Zaldiari eskerrak emateko musu bat ematen zaio, Te Deum ospatzeko eliza sartu aurretik.