Ostegun Beltza (Guatemala)
Ostegun beltza[1] eta doluko ostirala 2003ko uztailaren 24an (osteguna) eta uztailaren 25ean (ostirala), hurrenez hurren, Fronte Errepublikano Guatemalarraren eta haren presidentearen Efraín Ríos Montt-en jarraitzaileek Guatemalako Hirian[2] buruturako indarkeriazko adierazpen politikoak izan ziren.[2][1][3][4][5][6][7][8][9][10][11]
| Ostegun Beltza | |
|---|---|
| Mota | protesta |
| Data | 2003ko uztailaren 24a |
| Kokaleku | Guatemalako Hiria |
| Herrialdea | Guatemala |
Testuingurua aldatu
2003ko maiatzean, Frente Republicano Guatemalteco (FRG) alderdi politikoak Efraín Ríos Montt diktadore militar ohia aukeratu zuen 2003ko hauteskunde orokorretarako hautagai gisa.[2][4] Hauteskunde Auzitegi Gorenak hautagaitza baztertu zuen, baina Konstituzionaltasun Gorteak hautagaitza onartu zuen, 1985eko Konstituzioko baldintzak ezin zirela atzeraeraginez aplikatu argudiatuz.[2][3]
Hala ere, uztailaren 20an, Justiziako Gorte Gorenak bertan behera utzi zuen lehendakaritza-kanpaina, eta Unidad Nacional de la Esperanza (UNE) eta Movimiento Reformador alderdiek aurkeztutako salaketa bat entzutea erabaki zuen.[2] Hurrengo egunean, uztailaren 21ean, Ríos Montt-ek, FRGko liderrekin eta Zury Ríos alabarekin batera, epaia salatu zuen "manipulazio judizial" gisa, eta, diskurtso erradial batean, matxinadari zeharka deitu zien jarraitzaileei, eta ohartarazi zuen bera eta bere alderdia ez zirela erantzule egiten protestak kontroletik ateratzen baziren.[1][3]
Gertakariak aldatu
Uztailaren 24an, ostegun beltza, FRGko milaka jarraitzaile maskaradunak Guatemalako kaleak hartu zituzten, matxete, garrote eta pistolekin. FRGk autobusean eraman zituen herrialde osotik, FRGk kontrolatutako udalerrietan lan egiten zuten pertsonak txantaia egiten ari zirela salaketen bidez, manifestaziora joaten ez baziren. Manifestariek trafikoa blokeatu, mehatxuzko kontsignak egin eta matxeteak astindu zituzten.[2][7]
FRGko militante ezagunek gidatu zituzten, besteak beste, Jorge Arévalo Valdez diputatuak, prentsak goizeko lehen orduan argazkiak atera baitzituen ekintzak koordinatzen zituen bitartean, eta Zury Ríosen idazkari batek.[12] Komunikabide batek gutxienez FRGri lotutako hiru iturri aipatzen ditu, Zury Ríosek protestak «zuzentzeko» ardura izan zuela ziurtatzen dutenak.[6] Manifestariek epaitegietara, oposizioko alderdien egoitzara eta egunkarietara jo zuten, eraikinei su emanez, leihoak botaz eta kaleetan automobilak eta pneumatikoak errez. Héctor Ramírez telebistako kazetari batek hitz egin zuen, manifestariek eraso egin eta lintxatzeko zorian zegoen lankide bat salbatzeko. Gero, Ramírez hil zen, bihotzekoa jota ihes egiten ari zela zen.[2][7][3] Egoera kaotikoa izan zen asteburuan, eta Nazio Batuen Erakundearen misioa eta Estatu Batuen enbaxada itxita egon ziren. Estatu Batuetako diplomatiko batek hauxe esan zuen irrati nazional batean: "Hau oso ondo antolatuta dago. Guatemalako Fronte Errepublikanoak eta Gobernuak dute ordena publikoa aldatzeko ardura".[13] Polizia Nazional Zibilak ez zuen jardun ekintza bandalikoak geldiarazteko, ez eta Dionisio Gutiérrez enpresaburuaren (Ríos Montt-eko kritikari zorrotza) eraikin batean gordeta zeuden 900 pertsona baino gehiago erreskatatzen ere.[3]
Istiluen ondoren, Konstituzionaltasun Gorteak Gorte Gorenaren erabakia errebokatu zuen, 1985eko Konstituzioaren arbaera golpistek parte hartzeko debekua zutelako. Guatemalako askok Gortearen erabakia gaitzetsi zuten.[2][7][14] Nazioarteko komunitateak eta oposizioko alderdiek adierazpenak gaitzetsi eta "demokraziari eraso" gisa kalifikatu zituzten.[14]
Guatemalako zuzenbide juridikoko adituak bat etorri ziren Guatemalako Fronte Errepublikanoko buruzagiek eta haien manifestariek 34 delitu egin zituztela esatean; Guatemalako gobernuak, berriz, 12 delitu egin ahal izan zituen.[2]
Jacques Chirac frantziar presidenteak Ríos Montten hautagaitzaren gaineko kezka adierazi zuen.[15]
Kargu penalak aurkeztu ziren FRGko zazpi kideren aurka, matxinada eta Ramírezen hilketan parte hartzeagatik: Ríos Montt bera; Ingrid Elaine Argueta Sosa, haren iloba; Waleska Sánchez Velásquez, Zury Ríosen idazkaria; Jorge Arévalo, Kongresuko diputatua; eta Raúl Manchamé Leiva, Polizia Nazional Zibileko zuzendari ohia. Azken hau izan zen kondenatu bakarra.[5]
Erreferentziak aldatu
- ↑ a b c «“Jueves Negro”, el ardid populista de Efraín Ríos Montt» Prensa Libre 25 de julio de 2015.
- ↑ a b c d e f g h i «2003: un jueves negro y violento» Prensa Libre 24 de julio de 2017.
- ↑ a b c d e «Un pollo ronco encerrado en un corral Ep04» El Experimento 23 de febrero de 2021.
- ↑ a b «A 14 años del jueves Negro» República 24 de julio de 2017.
- ↑ a b «Han pasado 15 años desde el fatídico Jueves Negro» Publinews 21 de julio de 2018.
- ↑ a b «Zury Ríos y la maldición del «No»» Plaza Pública 02 de mayo de 2019.
- ↑ a b c d «Con palos, piedras y caos: el Jueves Negro de 2003» gazeta 26 de agosto de 2021.
- ↑ «Obituary: Guatemala's Efrain Rios Montt» BBC 2 de abril de 2018.
- ↑ «Guatemala ex-dictator’s daughter barred from presidential race» Al Jazeera 14 de mayo de 2019.
- ↑ «General riot» The Economist 2 de agosto de 2003.
- ↑ «Hijo de reportero X: lo que dijo Zury sobre mi padre es falso» La Hora 28 de abril de 2019.
- ↑ «Condenan a exdiputado Jorge Arévalo a cinco años de prisión conmutables» Prensa Libre 17 de septiembre de 2018.
- ↑ «El presidente guatemalteco saca el Ejército a las calles para frenar la violencia» El País 24 de julio de 2003.
- ↑ a b «El ex dictador Ríos Montt será candidato a presidir Guatemala» El País 31 de julio de 2003.
- ↑ Political Violence in Guatemala. .
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q2117787
