Jet stream
Jet stream edo zarrastada korrontea, haize indartsua da, egitura tubularra du eta mendebalde-ekialde norabidean mugitzen da bederatzi eta hamaika kilometro bitarteko garaieran, polo edo lurburukko tropopausaren eta tropikoko tropopausaren arteko garaieren bitartean.[1]
Lurreko jet stream-ak aldatu
Lurrean lau stream jet nagusi daude, hemisferio bakoitzeko bina, bat polarra eta bestea subtropikala esaten dena.
Ipar hemisferioan, 30 ° ipar eta 60 ° ipar arteko latitudea du stream polarrak, eta korronte subtropikala, berriz, 30 ° ipar inguruan dabil. Hego hemisferioan ere antzeko kokapenak dituzte. Korronteek eguzkiari jarraitzen diotela esan daiteke da; izan ere, ipar hemisferioan iparralderantz mugitzen da udaberriaren amaiera eta urtaro beroaren hasiera aldera, eta udazkenean eta neguan hegoalderantz mugitzen da. Korrontearen zabalerak ehunka kilometro izan ditzake eta bost kilometro baino gutxiagoko lodiera bertikala.
Korronteak jarraikortasuna erakusten du distantzia handietan zehar, baina ohikoa da etenak izatea. Korrontearen ibilbideak forma forma sigisagatsua izan ohi du. Ipar korronteetak, uhin desbideratu horiek, meandroak deituak (hala nola ibaietakoak) ekialderantz mugitzen dira korronte nagusiko haizea baino abiadura txikiagoan. Meandro edo uhin bakoitza Rossbyren uhin (edo uhin planetario) izenarekin ezagutzen da. Rossbyren uhinak latitudearen araberako Coriolis efektuaren aldaketek eragiten dituzte, eta mendebalderantz hedatzen dira. Meandroen mugimenduek eragin dezakete korronte polarrak eta subtropikalak bat egitea.
Haizearen abiadura gradiente termikoaren arabera aldatzen da, 90 kilometro orduko abiadura gaindituz ohikoan. Hortik gora, orduko 398 kilometrotik gorako haizeak detektatu izan dira.
Sorrera aldatu
Tropopausaren haustura puntuetan sortzen dira jet stream-ak. Tropopausaren goratasuna aldatu egin daiteke tenperaturaren eta itsas mailan dagoen presioaren arabera; hori dela-eta, zortzi kilometro ingurukoa da poloetan, eta ekuatorean 16 kilometrokoa, ekuatoreko turbulentzia konbektiboa eta berotze bertikala handiagoak baitira. Ez da geruza jarraitua, haustura asko baititu, troposferaren eta goiko geruzen artean truke garrantzitsuak egoteko aukera ematen dutenak, eta hortxe abiatzen dira jet streamak.
Lurburuen eta ekuatorearen arteko tenperatura-kontraste indartsuak sortzen ditu jet stream haize-lasterrak eta zirkulazio atmosferikoko zelulak. [2] Ondorioz, faktore inportanteak dira munduko sistema klimatikoan, eta beroketa globalaren garaian, aldaketa klimatikoan funtsezko papera izan dezakete. Gaur egun, meteorologoek onartzen dute korronteen ibilbideak zuzentzen dituzteela atmosferaren behe-mailetako ekaitz-sistema ziklonikoak, eta ibilbide horren ezagutza eguraldiaren iragarpenaren zati garrantzitsu bat bihurtu da.
Eguzki sistemakoak aldatu
Konprobatu da eguzki-sistemako beste atmosfera batzuetan ere jet streamak daudela. Saturnoren Titan sateliteak jet stream bakar bat du ipar-hemisferioko 50° paralelotik gertu[3] eta Artizarrak jet stream bakarra ere bai baina ekuatoretik gertu[4]. Jupiterreko atmosfera nahasian ere badira.[5]
Erreferentziak aldatu
- ↑ «The height of the tropopause» www-das.uwyo.edu (Noiz kontsultatua: 2023-09-19).
- ↑ (Ingelesez) John P. Stimac. Air pressure and wind. Kontsulta: 2008-5-8
- ↑ (Ingelesez) ESA: Cassini–Huygens. The jet stream of Titan. Kontsulta: 2008-6-28.
- ↑ (Ingelesez)Georgia State University. The Environment of Venus. Kontsulta: 2008-6-28.
- ↑ «SPACE.com -- Jet Streams On Earth and Jupiter» web.archive.org 2008-07-24 (Noiz kontsultatua: 2023-09-19).
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q202325
Multimedia: Jet streams / Q202325
|
Artikulu hau zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. |