Jeju hizkuntza

Jeju hizkuntza Hego Korean kokatzen den Jeju izeneko probintzian hitz egiten den hizkuntza da, Koreerarekin batera. 2012ko datuak kontuan hartuz 5.000-10.000 biztanlek hitz egiten dute, denak 1950 baino lehenago jaioak.

Jeju hizkuntza
제주말
Datu orokorrak
Hiztunak	ama-hizkuntza: 5.000 (2014)
UNESCO sailkapena	5: arrisku kritikoan
Araugilea	Jeju Self-governing Provincial Government (en)
Hizkuntza sailkapena
giza hizkuntza Asian languages (en) Koreanic (en)
Informazio filologikoa
Hizkuntza-tipologia	SOV hizkuntza eta hizkuntza eranskaria
Alfabetoa	Old Hangul (en)
Hizkuntza kodeak
ISO 639-3	jje
Ethnologue	jje
Glottolog	jeju1234
UNESCO	2724
IETF	jje
Endangered Languages Project	8409

Izena

Jeju izena Koreeraren Erromanizazio berrituan itzulita dago eta Cheju berriz McCune–Reischauer erromanizazioan. Koreeran horrela da ezaguna:

• 제주 방언 (濟州方言) Jeju bang-eon;
• 제주 사투리 Jeju saturi «dialecto Jeju»;
• 제주어 (濟州語) Jejueo «idioma Jeju»;​ o
• 제주말 Jejumal «habla de Jeju».

Hiztunak

2011n UNESCOk desagertzeko arrisku handia duten hizkuntzen zerrendan argitaratu zuen. Nahiz eta koreeraren dialekto bat izan, ez du zerikusirik Koreako gune kontinentaleko hizkuntzarekin, ia guztiz desberdinak baitira.

Fonologia

Bederatzi bokal ditu.

El jeju mantiene la vocal arae-a (ɒ), que se ya no existe en el coreano estándar.

Jeju hizkuntzak arae-a (ɒ) bokala mantentzen du, koreera estandarrean ez bezala.

Historian zehar izan dituzten aldaketak:

• Erdi Koreera *kj > Jeju [t͡ɕ] (e.g. *kjər > [t͡ɕər] 'ola')
• Erdi Koreera *əːj > Jeju [i] (e.g. *kəːj > [ki] de [kiŋi] 'cangrejo')

i ㅣ	ɨ ㅡ	u ㅜ
e ㅔ ɛ ㅐ	ə ㅓ	o ㅗ
a ㅏ		ɒ ㆍ

Pragmatika

Jeju eta Koreerak dituen dialektoen arteko desberdintasuna agureekiko formaltasuna eta aipagarritasuna da. Adibidez, Seúl dialektoko hiztun batek agure barti 안녕하세요 annyeonghaseyo "Kaixo" esango lioke, eta Jeju hiztun batek berriz, 반갑수다 ban-gapsuda esango luke "zer moduz" esateko. Koreako gune kontinentalean gaizki egongo litzake ume batek horrela hitz egingo balio heldu bati, baina Jeju hizkuntzan berriz, onartua dago.

Hiztegia

Jeju hizkuntzak hitz arkaiko asko kontserbatzen ditu, beste toki batean galduak izan zirenak, hain zuzen ere. Koreeran erabiltzen ez diren atzerriko itzak bereganatu zituen. Beste hitz askok ordea, ez dute erlaziorik beste hizkuntzekin, eta Tamna erreinutik eratorriak izan direla esan ohi da.

Adibideak
Jeju		Esanahia
Hangul	Erromanizazioa
[?]저옵서예	hɒnjeo opseoye	«ongi etorri»
아방	abang	«aita»
어멍	eomeong	«ama»
하르방	hareubang	«aitona;agure»
할망	halmang	«amona;agure»
아즈방	ajeubang	«osaba»
아즈망	ajeumang	«izeba»
삼춘	Samchun	«gaztea»
오라방	orabang	«neba nagusia»
[?]	ttɒl	«alaba»
가시아방	gasiabang	«aitaginarreba»
[?]아이	sɒnai	«gizona»
지집빠이	jijib-bbai	«emakumea»
비바리	bibari	«mirabe»
가물어	gamureo	«ezberdina»
야개기	yagaegi	«lepoa»
낭	nang	«zuhaitza, segura, enborra»
굴묵낭	gulmungnang	«zelkova zuhaitza»
태역	taeyeok	«pastua»
송키	songki	«barazkia»
지실	jisil	«aita»
강생이	gangsaeng-i	«kumea»
고냉이	gonaeng-i	«katua»
노리	nori	«siberiar orkatza»
도치	dochi	«aizkora»
오름	oreum	«mendia»
고고리	gogori	«galburu»
그디	geudi	«han»
이디	idi	«hemen»
깅이	ging-i	«karramarroa»
생이	saeng-i	«txoria»
놈삐 or 무수	nomppi or musu	«lutxarbi»
대비	daebi	«galtzerdi»
도새기	dosaegi	«txerri»
돗괴기	dotgoegi	«txerri (janaria)«
독새기	doksaegi	«oiloaren arrautza»
부루	buru	«letxuga»
주리	juri	«aldaketa»
절	jeol	«olatua»
어욱	eouk	«eulalia»
인칙	inchik	«goiz»
개역	gaeyeok	«hautz errea»
모물, 모몰, 모믈	momul, momol, momeul	«garia»
몬독	mondok	«hautza»
빙애기	bing-aegi	«txita»
가사	gasa	«aterkia»
몽댕이	mongdaeng-i	«makulua»
몬딱	monttak	«dena»
정지	jeongji	«sukaldea»
하영	hayeong	«asko»
호꼼, 호끔	hokkom, hogkkeum	«gutxi»
테우리	teuri	«baserritar»
잘도 아깝다	jaldo aggapda	«oso polita/ederra»

Kanpo estekak

• Datuak: Q129648