Diaspora (diaspora* gisa estilizatua) gizarte-sare federatua da, erabiltzailearen jabetzakoa eta irabazi-asmorik gabea. Jabetza independenteko nodo multzo bat da, sarea osatzeko elkarri eragiten diotenak. Diaspora erabiliz sortzen diren sare sozialak ez dira inongo pertsona edo erakunderenak, eta ez da erosketarik edo publizitate korporatiborik egiten. Garatzailearen arabera, "gure diseinu banatuak esan nahi du korporazio handi batek ere ez duela inoiz kontrolatuko Diaspora". Grippi, Danni. Diaspora* means a brighter future for all of us. .

 Diaspora (softwarea)
Jatorria
Sorrera-urtea2010
Argitaratze-data2010
Azken bertsioa0.7.18.2
Ezaugarriak
Programazio-lengoaiaRuby on Rails
Egile-eskubideakcopyrightduna
LizentziaGNU Affero General Public License
Deskribapena
Oinarrituadiaspora*
diasporafoundation.org
GitHub: diaspora
Iturri-kodeahttps://github.com/diaspora/diaspora

Dan Grippi, Maxwell Salzberg, Raphael Sofaer eta Ilya Zhitomirskiy New Yorkeko Unibertsitateko Matematika Zientzien Institutuko ikasleek sortu zuten proiektua. Taldeak 200.000 dolarretik gorako finantziazioa jaso zuen Kickstarter-en bidez. 2010eko azaroaren 23an kontsumitzailearen alfa bertsioa argitaratu zen.

Diasporako softwareak GNU-AGPL-3.0 lizentzia du.[1] Haren garapena Diasporaren Fundazioak kudeatzen du, eta Software Libreari Laguntzeko Sarearen (Free Software Support Network, FSSN) parte da. Eben Moglenek eta Software Askatasunaren Zuzenbide Zentroak zuzentzen dute FSSN. FSSNk Diasporaren garapenerako erakunde aterki gisa jarduten du eta Diasporaren, finantzen eta legezko aktiboen marka administratzen du.[2]

Historia aldatu

Hastapenak aldatu

Diasporaren proiektua 2010ean sortu zuten New Yorkeko Unibertsitateko Matematika Zientzien Institutuko lau ikaslek, Ilya Zhitomirskiy, Dan Grippi, Max Salzberg eta Raphael Sofaer. Diaspora hitza jatorri grekokoa da eta nazioarteko hitza da; populazio sakabanatua adierazteko erabiltzen da hainbat hizkuntzatan.[3]

 
Ilya Zhitomirskiy eta Daniel Grippi (2011)

Fundatzaileak Columbiako Unibertsitateko zuzenbide-irakasle batek motibatuta hasi omen ziren, Eben Moglen irakaslearen hitzaldi batek motibatu ondoren hasi ziren proiektuarekin. "d" Interneteko Gizartearen New York kapituluan emandako hitzaldian, "Freedom in the Cloud" izenekoan, Moglenek "espiatu doan" gisa zentralizatutako gizarte-sareak deskribatu zituen.[4][5] New York Timeserako elkarrizketa batean, Salzbergek esan zuen: "Datu horiek uzten dituzunean, betiko uzten ari zara... Ematen diguten balioa hutsala da egiten ari direnaren eskalan, eta gure pribatutasun osoa ukatzen ari gara". Sofaer-rek esan zuen: "Gure mezuak ez ditugu zentro batera eraman behar. Facebookek erabiltzaile gisa ematen dizuna ez da hain zaila egiten. Joko txiki guztiak, horma txikiak, txat txikia, ez dira batere gauza arraroak. Teknologia dagoeneko existitzen da".[4]

Taldeak arazo horri ekitea erabaki zuen, gizarte-sare deszentralizatu bat sortuz. Behar ziren funtsak lortzeko, proiektua 2010eko apirilaren 24an jarri zen abian Kickstarter-ren, hau da, hainbat webgune egoitza finantzatzeko gunean. Lehenengo 39 egunak US$10.000 dolar gehitzeko esleitu zitzaien, eta horiek beharrezkoak ziren hasteko. Hala ere, hasierako finantzazio-helburua 12 egunetan baino ez zen bete, eta azkenean proiektuak 200.000 dolar baino gehiago bildu zituen 6.000 babesleengandik (eta, ondorioz, bere garaiko Kickstarterren bigarren proiekturik arrakastatsuena izan zen).[6] Grippik esan zuen: "Harrituta geunden. Arrazoi arraroren batengatik, denak egon ziren ados pribatutasun-kontu horrekin guztiarekin". Dohaintza-emaileen artean Mark Zuckerberg Facebookeko zuzendari nagusia zegoen, eta hark diru kopuru bat jarri zuen agerian, "Emaitza egin dut. Ideia bikaina dela uste dut".[4][7][8][9]

"Diaspora sare bat erabat dominantea izan daitekeela dioen ideia suntsitzen saiatzen ari da" esan zuen Sofaer-rek diasporaren helburua ezartzean.[7]

Lehen lanak eta merkaturatzea aldatu

Diasporako softwarearekin lana 2010eko maiatzean hasi zen. Finn Brunton New Yorkeko Unibertsitateko bitarteko digitaletako irakasle eta ikertzaileak honela deskribatu zuen bere metodoa: "Ohiko geek produkzio-baliabideen itzulera: pizza eta ramen eta idazmahaietan lo egiten duten mutilak, benetan hunkigarria eta desafiatzailea delako".[4] Garatzailearen aurrerapen bat irailaren 15ean kaleratu zen eta hainbat segurtasun-akats zirela-eta kritikak jaso zituen.[10] Erabiltzaileen iradokizunek, atzeraelikadurak, ordea, hobekuntza azkarrak ekarri zituen.[7]

Diasporako lehen "pod" (zorroa) garapen-taldeak jaurti zuen 2010eko azaroaren 23an, alfa proba pribatu gisa.[11] Berriz diseinatutako webgune bat alfa bertsiorako prestatzen argitaratu zen, eta lehengo lekua oraindik ere blog-atal bat da.[12] Free Software Magazineko Terry Hancock-en arabera, 2011ko irailean, "nahiko erabilgarria zen helburu batzuetarako". Testuak, argazkiak eta estekak onartzen zituen arren, oraindik ez zituen ezaugarri batzuk. Falta ziren esteken aurrebistak, bideoak kargatzeko edo txertatzeko gaitasuna (nahiz eta bideoak beste zerbitzu batzuekin lotuta egon). Oraindik ere txata falta zen. Hala ere, GIF animatuak erabili ahal ziren.[13]

Diaspora argitara eman zenetik, Diasporaren ezaugarriak antzeko formetan agertu dira beste sare sozial batzuetan.[14] 2011ko iraileko mezu batean, garatzaileek antzekotasunak hauteman zituzten, hala nola Google+-en "zirkuluak" (Diasporaren alderdien bertsio bat) eta Facebook-ek ezarritako erabiltzaileen pribatutasun-kontrolen multzo berriak. Haiek esan zuten "ezin dugu saihestu gure lanak izan duen eraginarekin gustura egotea". Googlek Diasporatik barra-barra hartu zuela uste izana harrotasun berezia izan zen Zhitomirskyrentzat, nahiz eta Googlek ukatu egin zuen Diasporak bere diseinuetan eragina izan zuela.[7][15]

2011ko urrian, Diasporak jakinarazi zuen dirua biltzeko kanpaina bat hasi zuela. Maxwell Salzbergek azaldu zuenez, "Gure komunitateak erabili nahi duen eta gure erabiltzaileen bizitzan desberdintasuna eragingo duen zerbait eraikitzea da gakoa. Etorkizunean, gure komunitatearekin lan egingo dugu haiekin zehazteko nola bihur genezakeen Diaspora* burujabea". Kanpaina hasi eta hurrengo egunetan, 45.000 dolar baino gehiago bildu ziren eta orduan PayPalek Diasporako kontua inolako azalpenik gabe izoztu zuen. PayPali Diasporako erabiltzaileen kexa ugari eta lege-ekintzaren mehatxua aurkeztu ondoren, kontua desizoztu egin zen PayPal-eko exekutibo baten barkamenarekin, baina oraindik azalpenik gabe. Gorabehera horren ondorioz, beste ordainketa-sistema batzuk ere onartu ziren, Stripe eta Bitcoin barne.[16][17][18][19]

Diasporaren Proiektuaren webgunea 2011ko irailaren 29an hasi zen.[20] Haren misioa "sare sozial berri eta hobea eraikitzea da, %100 zuk eta beste diasporazale batzuek kontrolatua".[21]

Geroko garapena aldatu

2011ko azaroaren 12an, Zhitomirskiy sortzailekideak bere buruaz beste egin zuen, hogeita bi urte bete zituenean. Zenbait txostenek diasporarekin lotutako presioak haren heriotzarekin lotu zituzten.[7][22][23][24] Zhitomirskyren amak, Inna Zhitomirskyk, esan zuen: "Benetan uste dut Ilyak proiektu hau hasi izan ez balu eta eskolan geratu izan balitz, ondo eta bizirik egongo litzatekeela gaur". Diasporaren sortzaileetako bat, Maxwell Salzberg, ez zen ados egon. Salzbergek esan zuen: "Bai, ados nago hasierako sortzailea izatea estresagarria dela. Baina laneko estresak ez zuen Ilya hil.' Bere arazoak zituen. Gaixorik zegoen". Zhitomirskyren amak, Inna Zhitomirskyk, ez zituen aipatu gaixotasun mentalaren historia semearen osasunaz hitz egin zuenean.[7][25]

Beta etapa hasiera batean 2011ko azarorako programatu zen, baina atzeratu egin zen, diseinuaren ezaugarri berriak gehitu behar zirelako eta Zhitomirskyren heriotza ere eragin zuelako.[7] 2012ko otsailean, garatzaileek adierazi zutenez, softwarearen back-endeko lana osatua zuten, zorroa prestatzeko denbora eta web gunearen erantzun-denbora hobetzeko. Hurrengo lan-fasean, aldaketak sartu ziren erabiltzailearen interfazean eta hari lotutako terminologian, erabiltzaileak benetan nola ari ziren elkarreraginean islatzeko, softwarea beta egoeran aurrera egin ahala (aurrerago, 2012an izango da).[26]

2012ko otsailean, garatzaileek idatzi zuten beren ikerketek proiektuaren ikuspegia aldatu zutela. Gizarte-sareen beste web gune batzuetan ez bezala, non erabiltzaileek batez ere bizitza errealean ezagutzen dituzten pertsonekin elkarreraginean jarduten baitute, Diasporaren erabiltzaileek ezagutzen ez dituzten mundu osoko pertsonekin elkarreraginean jarduten dute. Sare sozial tradizionalak, batez ere, erabiltzailearen eguneroko bizitzako xehetasunez arduratzen dira; Diasporako trafiko gehiena, berriz, ideia eta kausa sozialez arduratzen da. Horren ondorioz, garatzaileek fase artean aldaketak egitea erabaki zuten, proiektua beta egoerara iritsi ahala gai konplexuei buruzko elkarrizketa luze eta zehatzagoak egiteko.[26]

2012ko maiatzean, erabiltzaileen argitalpenen pertsonalizazio-maila handia ahalbidetzeko jarri zen martxan garapena. Horri esker, erabiltzaileek hainbat bitarteko argitaratu ahal izan zituzten, hala nola testua, argazkiak eta bideoa, pertsonalizazio-maila handiarekin eta banakako adierazpenarekin. Garatzaileen iritziz, lanpostuetan banakako sormena ahalbidetzeak Diasporako plataforma eta lehiakideak bereiziko lituzke.[7]

2012ko ekainean, garapen-taldea Mountain View-ra (Kalifornia) joatea programatu zuten, Y Combinator hasierako azeleragailuarekin lan egiteko.[7] 2012ko abuztuan, makr.io sorkuntza landu zuten, YCombinator klasearen parte gisa.[27]

2012ko abuztuan, geratzen ziren sortzaileek proiektua formalki aurkeztu zioten komunitateari eta komunitateren esku utzi zutun oso-osorik.[28] Egun horretatik aurrera, diaspora komunitateko kideek garatu eta kudeatu dute. Garapen komunitarioko taldearen ardatza izan da softwarearen liberazio egonkorrak sortzea, garapen handiagorako oinarri gisa jarduteko. Horren barruan sartzen dira liberazioetarako bertsio-sistema semantikoa ezartzea, taldeen arteko datu-federazioaren errendimendua hobetzea eta ahalik eta boluntario gehien gaitzea proiekturako kodea idazteko. Proiektuak Loomio plataforma ere hartu du, talde demokratikoek erabakiak hartu ahal izateko.[2]

2012ko urrian, Alpha/Beta markari buruz lehenago erabilitako erreferentzia guztiak bertan behera utzi zituen proiektuak, eta 0.1.0 jaurtiketa komunitario bat egin zuen.[29] Aldi berean, garapena garapen adar batera aldatu zen, eta adar nagusia liberazio egonkorretarako utzi zen.[30]

Ezaugarriak aldatu

Sare sozial zentralizatuekin lotutako pribatutasun-kezkei aurre egin nahi die Diasporak. Pods izeneko nodo-sare batetik abiatuta eraiki egin da. Nodoak hainbat indibiduo eta erakunde desberdinek gordetzen dituzte, ostatu federatua dute. Nodo bakoitzak Diasporako softwarearen kopia bat erabiltzen du, sare sozialen gaitasuna duen web zerbitzari pertsonala. Sareko erabiltzaileek pod bat, zorro bat, ostatatu dezakete beren zerbitzarian edo kontu bat sortu nahi duten edozein zorrotan. Zorro horretatik beste erabiltzaile batzuekin elkarreragin dezakete, horrela sare sortuz eta beste zorro guztiekin bat eginez.[31][13][4] Diasporaren erabiltzaileek beren datuen jabetza gordetzen dute eta ez ddiote beren datuen jabetza eskubiderik inori ematen. Softwarea erabiltzaileak edozein unetan kargatu diren irudi eta testu guztiak deskargatzeko diseinatuta dago. Grippi, Danni; Salzberg, Maxwell; Zhitomirskiy, Ilya. (September 2011). Diaspora* means a brighter future for all of us. .Grippi, Danni; Salzberg, Maxwell; Zhitomirskiy, Ilya (September 2011). </ref>

Garatzaileen ustez, sarearen izaera banatua, deszentralizatua funtsezkoa da sarea diseinatzeko, eta arrakasta lortzeko: Grippi, Danni; Salzberg, Maxwell; Zhitomirskiy, Ilya. (September 2011). Diaspora* means a brighter future for all of us. .Grippi, Danni; Salzberg, Maxwell; Zhitomirskiy, Ilya (September 2011). </ref>[32]

« Diasporaren diseinu banatua, deszentralizatua Diasporaren zati handia da, muina da. Internet bera bezala, Diaspora ez dago inon sartuta, eta ez du inork kontrolatzen (guk barne). Softwarea sortu dugu, zure sare soziala instalatzen eta kudeatzen uzten dizuna. Pod bat, "kaputxa" edo "zorro" bat eduki dezakezu zuretzat edo zure lagunentzat edo familiarentzat, hau da zerbitzari bat, eta jabetza osoa emanen dizu horrek eta zure informazio pertsonala kontrolatu ahal izango duzu (baita zure nortasuna, ikuspegiak eta argazkiak ere) eta jakingo duzu dena nola gorde eta partekatzen den. Edo, bestela, irekita dagoen lekuren batean izena eman dezakezu eta dena hortxe. »


NPRk (National Public Radio) bereziki seinalatu du Diaspora, ezizena erabiltzeko aukera ematen duen politikagatik, Facebook-ek ez bezala.[31]

Diasporako softwareak aukera ematen du erabiltzaile-mezuak "publiko" edo "mugatu" gisa izendatzeko. Azken kasu horretan, erabiltzaileak lanpostua ikusteko onartu duen talde bati, alderdi izenekoei, esleitutako pertsonek bakarrik irakur ditzakete lanpostuak. Kontu berri bakoitzari alderdi batzuk esleitzen zaizkio lehenespenez —lagunak, familia, lana eta ezagunak—, eta erabiltzaileak nahi adina alderdi pertsonaliza ditzake.[33] Beste erabiltzaile baten postu publikoak beste sare sozial batzuek eskatutako laguntzarik gabe jarrai daitezke.[34] Erabiltzaileek mezu pribatuak ere bidal ditzakete, elkarrizketa izenekoak.[35] Erabiltzaile batek itxuraren arabera iragaz dezake bere albiste-fluxua.[33]

Diasporako sarrerek hashtag-ak eta 'aipamenak' izan ditzakete (aurretik @ ikurra duen erabiltzaile-izen bat). Erabiltzaileek argazkiak igo ditzakete argitalpenetara, eta testua eta estekak formateatu ditzakete Markdown erabiliz. Mezuak WordPress, Twitter eta Tumblr-en konektatutako kontuetara heda daitezke.[36][37] Diasporak YouTube, Vimeo eta beste leku batzuetako baliabideak sartzea onartzen du, eta OpenGraph-en aurreikuspegiak ere onartzen ditu.[35] Diasporako software-diseinuaren jatorrizko kontzeptuaren zati garrantzitsu bat izan zen "gizarte-agregatzaile" gisa jardun behar lukeela, mezuak erraz inporta zitezen Facebooketik, Tumblretik (2018a baino lehen), eta Twitterretik. Village Voice idazleak, Nick Pintok, azaldu zuenez, "ideia da horrek sarean sartzeko oztopoak murrizten dituela, eta zure lagun gehiagok Diasporarekin bat egin ahala, jada ez duzu Facebook-en bidezko komunikaziorik errebotatu beharrik. Baina zuzenean komunika zaitezke, modu seguruan, Zuckerbergen eta haren bazkide komertzialen begietatik harantzago trukerik egin gabe".[38] 2016[eguneraketa](e)tik aurrera, ezaugarri horretarako APIa eztabaidan zegoen oraindik.[39]

Friendicako kasuak ere Diasporako sare sozialaren parte dira, Friendicak Diasporako protokoloaren alde egiten baitu.[40]

Harrera aldatu

Proiektua alfa etapan zegoen bitartean, nabaritzen hasi zen. 2010eko abenduan, ReadWeb-ek 2010eko lehen 10 postuetako bat izendatu zuen proiektua: "Diasporak, ezbairik gabe, finantziazio kolektiboaren ahalmena adierazten du, eta Web soziala enpresa batean zentralizatuta ez dagoela ziurtatzeko interesa badagoela".[8] 2011ko urtarrilaren 7an, Black Duck Software-k 2010eko Open Source Rookiesetako bat izendatu zuen proiektua, "pribatutasun kontzientea, pertsonalki kontrolatua, do-it-all (dana egiten duen), kode irekiko sare soziala" zelako.[41] 2011ko uztailean, Konrad Lawsonek, Chronicle of Higher Education blogean, Diaspora Facebook eta Google+-en alternatiba gisa iradoki zuen.[42]

2011ko irailaren 14an, Free Software Magazineren Terry Hancockek Diasporaren sarea goraipatu zuen artikulu batean: "Zergatik elkartu behar duzun diasporarekin orain, zure askatasuna jokoan dago" punta-puntako eta jende oro erabiltzeko "behar bezain ona" zela adierazi zuen, eguneroko, ohiko erabilerarako, edonork erabiltzeko moduko, ona. Jendea ematera animatzeko arrazoibidea azaltzean, esan zuen:[13]

« "Web soziala" kontrolatzen duten kezka guztiekin (arazo horietako batzuk aipatu ditugu lehenago Free Software Magazine-n) Google+ izenaren politikari buruz eta beste pribatutasun gai batzuei buruz, Facebooken etika zalantzagarriari eta sare kontrolatuen arriskuari buruz. Uste dut oso garrantzitsua dela irtenbide deszentralizatuagoa, demokratikoagoa, irekiagoa eta askeagoa izatea Interneten askatasun pertsonalaren interesa lortzeko. Diaspora irtenbide horren funtsezko parte bat dela iruditzen zait, beraz, ongi etorri, nahiz eta agian oraindik ez dagoen "erabat prest". »


2011ko azaroaren 14an, Suw Charman-Andersonek firstpost.com-en idatzi zuen, Zhitomirskyren heriotzari buruz, Diasporako hazkunde motelena zergatik izan daitekeen abantaila bat:[43]

« Hala ere, alde giltzarri bat erabiltzaile-kopuruan dago. Google+ enpresak 40 milioi ditu, eta Diasporak, berriz, 180.000 erabiltzaile berri izan ditu 2011n. Honek Diasporaren onurarako balio lezake epe luzera, komunitate-sentimendua eraikitzeko denbora gehiago izango baitu. Esperientziak erakusten digu online komunitateak azkarregi zatitzen direla eta frakzio bihur daitezkeela, talde ezberdinek euren ustez zer portaera erabili behar den ikusten duten bitartean. »

  Diaspora "Gizarte Sare Hoberena" izateko izendatu zuten 2011ko Mas1x.com Sarietan.[44]

Erreferentziak aldatu

  1. diaspora/diaspora. .
  2. a b diaspora* celebrates one year as a community project. . Aipuaren errorea: Invalid <ref> tag; name "Diaspora27Aug13" defined multiple times with different content
  3. Dictionary.com. Diaspora. .
  4. a b c d e Dwyer, Jim. (May 2011). «Four Nerds and a Cry to Arms Against Facebook» The New York Times. Aipuaren errorea: Invalid <ref> tag; name "Dwyer11May11" defined multiple times with different content
  5. Internet Society – Eben Moglen – Freedom in The Cloud. 2010-02-05.
  6. «Want An iPod Nano Watch? So Does Everyone. Idea Poised To Be New Kickstarter King» TechCrunch.
  7. a b c d e f g h i Weise, Karen. (15 May 2012). «On Diaspora's Social Network, You Own Your Data» Bloomberg Businessweek. Aipuaren errorea: Invalid <ref> tag; name "Weise10May12" defined multiple times with different content
  8. a b Watters, Audrey. (December 2010). «Top 10 Startups of 2010 – Page 2» ReadWriteWeb. Aipuaren errorea: Invalid <ref> tag; name "Watters27Dec10" defined multiple times with different content
  9. Van Grove, Jennifer. (May 2010). «Mark Zuckerberg Donated to Facebook Alternative, Diaspora» Mashable.
  10. Goodin, Dan. «Code for open-source Facebook littered with landmines» The Register.
  11. Grippi, Dan. (November 2010). Private Alpha Invites Going Out Today. .
  12. «Private Alpha Invites Going Out Today» joindiaspora 10 December 2010.
  13. a b c Hancock, Terry. (September 2011). «Why You Should Join Diaspora Now, Like Your Freedom Depends On It» Free Software Magazine. Aipuaren errorea: Invalid <ref> tag; name "Hancock14Sep11" defined multiple times with different content
  14. Gannes, Liz. (October 13, 2011). Diaspora Prepares to Launch Open Source Social Network. .
  15. Grippi, Dan. (September 2011). Diaspora* is making a difference. .
  16. Brockmeier, Joe. (October 2011). «The State of Diaspora and Fundraising Round Two» ReadWriteWeb.
  17. Grippi, Dan. (October 2011). Diaspora* – Share the love.. .
  18. Kobie, Nicole. (October 2011). «Diaspora accuses PayPal of blocking donations» PC Pro.
  19. Companys, Yosem. (October 2011). PayPal acts like a "pal," unfreezes the Diaspora* community's donations. .
  20. Grippi, Dan. (September 2011). DiasporaFoundation.org is now live. .
  21. Grippi, Danni; Salzberg, Maxwell; Zhitomirskiy, Ilya. (September 2011). Diaspora* means a brighter future for all of us. .Grippi, Danni; Salzberg, Maxwell; Zhitomirskiy, Ilya (September 2011).
  22. Kumparak, Greg. «Diaspora Co-Founder Ilya Zhitomirskiy Passes Away At 22» TechCrunch.
  23. Muncy, Jeremy. (15 November 2011). «Ilya Zhitomirskiy Update: Reports Show Diaspora Co-Founder Committed Suicide» Web Pro News.
  24. Chen, Adrien. (14 November 2011). «Why Did This 22-Year-Old Entrepreneur Commit Suicide?» Gawker.com.
  25. Matthew, Shaer. (26 March 2013). «Life, death, and free culture in the Mission» Fortune Magazine.
  26. a b Grippi, Dan. (3 February 2012). «DIASPORA* grows up» Diaspora Foundation Blog. Aipuaren errorea: Invalid <ref> tag; name "DiasporaBlog03Feb12" defined multiple times with different content
  27. «Diaspora's Next Act: Social Remixing Site Makr.io – Liz Gannes – Social» AllThingsD.
  28. Grippi, Daniel and Maxwell Salzberg. (27 August 2012). Announcement: Diaspora* Will Now Be A Community Project. .
  29. «Diaspora 0.0.1.0 Released!» The Diaspora Project.
  30. «Define a clear git branching model» Loomio.
  31. a b Kaste, Martin. (September 2011). «Who Are You, Really? Activists Fight For Pseudonyms» National Public Radio. Aipuaren errorea: Invalid <ref> tag; name "Kaste28Sep11" defined multiple times with different content
  32. Yegulalp, Serdar. (17 September 2010). «Diaspora: A first peek at Facebook's challenger» Computerworld (IDG).
  33. a b The diaspora* Project. (n.d.). Part 3 – Aspects. .
  34. The diaspora* Project. (n.d.). Part 4 – Finding and connecting with people. .
  35. a b The diaspora* Project. (n.d.). Part 6 – Notifications and conversations. . Aipuaren errorea: Invalid <ref> tag; name "DiasporaTutorial6" defined multiple times with different content
  36. «The diaspora* Project» diasporafoundation.org.
  37. Diaspora Project. (6 November 2016). Integrating other social networks. .
  38. Pinto, Nick. (15 February 2012). «Rise of the Facebook-Killers page 3» The Village Voice.
  39. «Current and future development – diaspora* project wiki» diasporafoundation.org.
  40. Diaspora Protocol Module. .
  41. Black Duck Software. (January 2011). Black Duck Software Names Open Source Rookies of 2010. .
  42. Lawson, Konrad. (11 July 2011). «Remembering Diaspora: The Open Source Social Network» ProfHacker (Chronicle of Higher Education).
  43. Could Diaspora ever challenge Facebook and Google Plus?. .
  44. Haberman, Stephanie. (21 November 2011). «Announcing the 2011 Mashable Awards Finalists» Mashable.

 

Kanpo estekak aldatu