Wikipedia

Dermatologia

Dermatologia larruazalaren gaixotasunen eta asalduren diagnostikoan, tratamenduan eta maneiuan espezializatzen den medikuntzaren adarra da. Diziplina honetan espezializatutako medikuak «dermatologoa» du izena, eta bere lana larruazaleko organoaren alderdi kliniko, kirurgiko, prebentibo eta terapeutikoetan zentratzen da.[1]

Acne vugaris.

EtimologiaAldatu

"Dermatologia" terminoa grekotik eratorria da: δέρματος edo dermatos (larruazal edo larrutu) eta λογία edo logia hitzetik. 1630ean, neolatin dermatologia sortu zen, termino anatomikoa, frantsesez eta alemanez hainbat erabilera zituena, 1730. hamarkadatik aurrera.[2]

HistoriaAldatu

 
Ebers papiroa.
 
Parisko Hôpital Saint-Louis.

Azalaren aldaketak erraz ikusten dira historiaren hasieratik, batzuk tratatuak eta beste batzuk ez. Larruazaleko gaitzak dokumentatzen dituen lehen iturrietako bat Ebers Papiroa da, Antzinako Egiptoko dokumentu mediko bat, K.a. 1500. urte ingurukoa. Azaleko hainbat gaixotasun deskribatzen ditu, ultzerak eta tumoreak barne, eta kirurgia eta ukenduak agintzen ditu gaitzak tratatzeko.[3]

1572an, Geronimo Mercuriali de Forlus-ek (Italia) De morbis cutaneis sortu zuen ("Azaleko gaixotasunei buruz" itzulia), eta dermatologiari eskainitako lehen lan zientifikoa bezala ezagutzen da. Iturri batek Jean Astruc (1684-1766) aipatzen du dermatologia modernoaren sortzailetzat.[4] 1799an Francesco Bianchik Dermatologia liburua idatzi zuen, hau da, medikuntza ikasleentzat idatzitako dermatologia modernoaren lehen testu liburua.[5]

1801ean, dermatologiako lehen eskola handia errealitate bihurtu zen Parisko Hôpital Saint-Louis ospetsuan, eta aldi berean, lehen testuliburuak (Willanena, 1798 – 1808) eta atlasak (Alibertena, 1806 – 1814) inprimatuta agertu ziren.1708an, lehen dermatologia eskola handia sortu zen Parisko Hôpital Saint-Louis ospetsuan, eta lehen testuliburuak (Willan, 1798 – 1808) eta atlasak (Alibert, 1806 – 1816) ia aldi berean inprimatu ziren.[6]

FormakuntzaAldatu

Larruazala gorputzean hedadurarik handiena duen organoa da; azalera 1,6 eta 2 metro karratu artekoa da helduentzat. Organo honetako gaixotasun asko isolatuta agertzen dira, baina beste batzuk barneko gaitzen kanporatzeak dira.[7] Dermatologian espezialista den medikuak dermatologo izena du. Titulazioa lortzeko, medikuntzako karrera osatu behar da, eta, ondoren, dermatologian espezializatutako prestakuntza egin behar da. Prestakuntza horrek iraupen aldakorra du herrialdearen arabera; Europar Batasunean, oro har, 4 urte dira. Dermatologoak, azaleko gaixotasunak diagnostikatzen eta tratatzen jakiteaz gain, kirurgia eta beste espezialitate mediko batzuk ezagutzen ditu, hala nola erreumatologia, immunologia, neurologia, gaixotasun infekziosoak eta endokrinologia.[8]

AzpiespezialitateakAldatu

 
Botox injekzioa FIBOn. 2019an Kolonian, Alemanian.

Dermatologia kosmetikoaAldatu

Eremu garrantzitsua da espezialitatearen barruan. Duela hamarkada batzuetatik hona, dermourradura erabiltzen da akneak utzitako orbainak arintzeko, eta gantz-mikrotransferentzia larruazaleko akatsak betetzeko. Laserra ere erabiltzen da, baita betegarri dermatologikoko agente berriak ere, hala nola kolagenoa eta azido hialuronikoa, toxina botulinikoa, argi leungarri biziko sistemak, terapia fotodinamikoa eta peeling kimikoa. Dermatologo batzuek prozedura kosmetikoak egiten dituzte, besteak beste, liposukzioa, blefaroplastia eta aurpegi-luzatzea.[9]

TrikologiaAldatu

Ilea galtzea, ilearen anomaliak, hipertrikosia eta buruko ile-larrua aldatzea dakarten gaixotasunetan espezializatzen da trikologia. Trikoskopia diagnostiko medikoko metodo bat da, trikologian interes berezia duten dermatologoek erabiltzen dutena.[10]

ImmunodermatologiaAldatu

Eremu hau immunitate-sistemak eragindako larruazaleko gaixotasunen tratamenduan espezializatzen da, hala nola, lupus, penfigoide anpolloso, penfigo arrunta eta immunitate-sistemak eragindako beste larruazaleko trastorno batzuetan. Immunodermatologia-probak funtsezkoak dira gaixotasun asko diagnostikatzeko eta behar bezala tratatzeko. Gaixotasunak, askotan, aurkezpen klinikoan eta histologikoan gainjartzen dira, eta, gaixotasunak berez arruntak ez diren arren, larruazaleko asaldura arrunten ezaugarriekin ager daitezke, hala nola urtikaria, ekzema eta azkura kronikoarekin. Beraz, gaixotasun immunodermatologiko baten diagnostikoa askotan atzeratu egiten da. Probak odolean eta ehunetan egiten dira.[11]

Dermatologia kirurgikoaAldatu

Dermatologia kirurgikoa dermatologiaren azpiespezialitate bat da, prozedura kirurgiko onkologikoetan eta estetiko konpontzaileetan inplikatzen dena. Konplexutasun txikiko interbentzioak ere burutzen dituzte. Azken horiek prozedura anbulatorioak direnez, ez dute aldez aurreko prestakuntzarik behar. Azaleko ehun edsberdinetan egiten dira: larruazalean (epidermisak, dermisak eta larruazalpeko ehun zelularra) eta faneretan (ilea eta azazkalak). Ez dute tresna kirurgiko sofistikaturik behar. Anestesia lokalarekin egiten dira, eta horrek are gehiago gutxitzen du dakarten arriskua. Horren guztiaren ondorioz, ebakuntza barruko edo osteko konplikazioak izateko aukera txikia dago. Esku-hartze txiki horiek berehalako erantzuna eman diezaiekete ohiko patologien eskaerei (melanomak, kerato-akantomak, forunkulosia, kutsatutako kiste epidermikoak, larruazalean eragina duten eta diagnostiko azkarra eskatzen duten patologia sistemikoak, etab.).[12]

TerapiakAldatu

 
Poroen garbiketa Meditecen ITESM CCMn (2012).

Dermatologoek emandako terapien artean, hauek daude:[13]

  • Larruazaleko minbiziaren ablazioa eta tratamendua
  • Garatxoak, azaleko minbiziak eta bestelako dermatosiak tratatzeko kriologia
  • Kosmetikoen injekzioak
  • Tratamendu intralesionala esteroideekin edo kimioterapiarekin
  • Laser bidezko terapia jaiotza-markak kentzeko, larruazaleko asaldurak tratatzeko eta tatuajeak kentzeko
  • Zurda kimikoak aknea, melasma eta eguzkiaren kalteak tratatzeko
  • Azaleko minbizia eta minbizi aurreko hazkuntzak tratatzeko terapia fotodinamikoa
  • Fototerapia
  • Liposukzio tumeszentea: Ginekologo batek asmatua, dermatologo batek (Jeffrey A. Klein doktorea) egokitu zuen prozedura liposukzio tumeszente izeneko anestesiko dilutuaren infusio lokalera
  • Erradioterapia, dermatologoek gutxitan egiten duten arren, batzuek beren bulegoetan ematen jarraitzen dute
  • Vitiligoko kirurgiak barne hartzen ditu melanozito autologoa transplantatzea
  • Terapia sistemikoen artean antibiotikoak, immunomodulatzaileak eta produktu injektagarri berriak daude
  • Terapia topikoak burutzeko produktu eta konposatu asko erabiltzen dituzte

Euskal Herriko baliabideakAldatu

  • Euskal Herriko Oinarrizko Osasun Zerbitzuen Dermatologia Gida (Osasun Saila): Osasun Sailak argitaratutako Euskal Herriko oinarrizko osasun zerbitzuen dermatologia gidaria. Bertan oinarrizko dermatologiari buruzko informazioa eskaintzen da.
  • Basurtuko Unibertsitate Ospitaleko Dermatologia Departamentua: Bilbon dagoen ospitale publiko honek dermatologia departamentu bat du dermatologia klinikoan, kirurgia dermatologikoan, haurren dermatologian eta dermatologia onkologikoan espezializatutako arreta medikoa eskaintzen duena. https://www.osakidetza.euskadi.eus/r85ckocas01/es/contenidos/informacion/hb_basurto/es_hb_basurto/dermatologia.html

Lotutako gaixotasunakAldatu

 
Aho/esku/oin gaixotasuna ume baten oinetan.

Dermatologian tratatzen diren gaixotasun batzuen adibideak hauek izan daitezke:

ErreferentziakAldatu

  1. ↑ Drage, Lisa A.. (2012-06). «Dermatology» Mayo Clinic Internal Medicine Board Review doi:10.1093/med/9780199755691.003.0175. (Noiz kontsultatua: 2023-03-06).
  2. ↑ Johnson, J.. (2016). Dermatology. The Oxford Handbook of the History of Medicine. , 229-245 or..
  3. ↑ Hartmann, Anke. (2016-03-29). «Back to the roots - dermatology in ancient Egyptian medicine» JDDG: Journal der Deutschen Dermatologischen Gesellschaft 14 (4): 389–396. doi:10.1111/ddg.12947. ISSN 1610-0379. (Noiz kontsultatua: 2023-03-07).
  4. ↑ Ravenel, Mazÿck P.. (1933-04). «The History of Dermatology» American Journal of Public Health and the Nations Health 23 (4): 394–395. doi:10.2105/ajph.23.4.394. ISSN 0002-9572. (Noiz kontsultatua: 2023-03-07).
  5. ↑ Leake, C. D.. (1934-01). «The History of Dermatology. William Allen Pusey» Isis 20 (2): 504–505. doi:10.1086/346823. ISSN 0021-1753. (Noiz kontsultatua: 2023-03-07).
  6. ↑ Alam, Murad. (2004-03-01). «Fitzpatrick's Dermatology in General Medicine,6th ed» Archives of Dermatology 140 (3) doi:10.1001/archderm.140.3.372-a. ISSN 0003-987X. (Noiz kontsultatua: 2023-03-07).
  7. ↑ Wootton, C.I.. (2013-08). «Dermatology: An Illustrated Colour Text, 5th edn. David J. Gawkrodger, Michael R. Ardern-Jones. Oxford: Churchill Livingstone, 2012; 139 pp. ISBN: 978-0-7020-4449-6. Price £30.59.» British Journal of Dermatology 169 (2): 487–487. doi:10.1111/bjd.12409. ISSN 0007-0963. (Noiz kontsultatua: 2023-03-07).
  8. ↑ «Dysautonomia for the dermatologist» Journal of the American Academy of Dermatology 81 (4): AB196. 2019-10 doi:10.1016/j.jaad.2019.06.724. ISSN 0190-9622. (Noiz kontsultatua: 2023-03-07).
  9. ↑ «Current Issues in Dermatologic Office-Based Surgery» Dermatologic Surgery 25 (10): 806–815. 1999-10 doi:10.1046/j.1524-4725.1999.99159.x. ISSN 1076-0512. (Noiz kontsultatua: 2023-03-07).
  10. ↑ Wang, Eddy H C; Monga, Isha; Sallee, Brigitte N; Chen, James C; Abdelaziz, Alexa R; Perez-Lorenzo, Rolando; Bordone, Lindsey A; Christiano, Angela M. (2022-07-01). «Primary cicatricial alopecias are characterized by dysregulation of shared gene expression pathways» PNAS Nexus 1 (3) doi:10.1093/pnasnexus/pgac111. ISSN 2752-6542. (Noiz kontsultatua: 2023-03-07).
  11. ↑ Burgdorf, Walter H. C.. (2004-09-01). «Clinical Dermatology: A Color Guide to Diagnosis and Therapy, 4th ed» Archives of Dermatology 140 (9) doi:10.1001/archderm.140.9.1175-b. ISSN 0003-987X. (Noiz kontsultatua: 2023-03-07).
  12. ↑ editor., Kantor, Jonathan, 1976-. Dermatologic surgery & cosmetic procedures in primary care practice. ISBN 978-1-260-45395-9. PMC 1140406879. (Noiz kontsultatua: 2023-03-07).
  13. ↑ Baumann, L. (2004-09-14). «Cosmetic definitions» Journal of Cosmetic Dermatology 2 (2): 100–100. doi:10.1111/j.1439-0361.2003.03050.x-i1. ISSN 1473-2130. (Noiz kontsultatua: 2023-03-07).

Kanpo estekakAldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Dermatologia&oldid=9237019"(e)tik eskuratuta