Bosniako gerra: berrikuspenen arteko aldeak

Serbiarrek zenbait [[eslaviar|herri eslaviar]] kristauetako borrokalariren laguntza jaso zuen, tartean [[Errusia]].<ref name=thomas>Nigel Thomas, Krunoslav Mikulan, Darko Pavlović. ''The Yugoslav Wars: Bosnia, Kosovo and Macedonia 1992–2001'' Osprey Publishing, 2006</ref><ref>[http://srebrenica.brightside.nl/srebrenica/toc/p6_c04_s001_b01.html Srebrenica – a 'safe' area]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Gerra dokumentaziorako institutu holandarra.</ref> [[Grezia]]ko Greziako Boluntarioen Goardiako kide ziren zenbait boluntariok, [[Srbenicako sarraskia]]n parte hartu zutela dokumentatu da, [[Greziako bandera]] jaso zelarik Srbenican herria serbiarrek hartu zutenean.<ref>Helena Smith, [http://observer.guardian.co.uk/milosevic/story/0,,868869,00.html Greece faces shame of role in Serb massacre], ''[[The Observer]]'', 2003ko urtarrilak 5</ref>

 

 

[[Fitxategi:Manjača Camp.jpg|thumb|240px|ezkerrera|[[Manjača esparrua]], 1992]]

{{esan-kaxa|quote="[[Serbia]] gabe, ezer ez zen gertatuko, guk ez daukagu baliabiderik eta ez ginen gai izango gerra egiteko"|source=[[Radovan Karadžić|Radovan Karadzic]], [[Bosniako Serbiar Errepublika|Republika Srpskako]] presidente-ohiak, Republika Srpskako asanbladari, 1994ko maiatzak 10-11<ref>[http://www.hrw.org/en/node/11081/section/5 Human Rights Watch:Weighing the Evidence] 32. orr.</ref> }}

 

 

1992ko urtarrilak 9an, Bosniako Batzar Serbiarrak deklarazio bat onartu zuen, Bosnia eta Herzegovinako errepublika serbiarra aldarrikatzen zuena ("SR BiH")<ref name="books.google.com" /> 1992ko otsailak 28an, SR BiHko konstituzioak deklaratzen zuen errepublikako lurrek "Lurralde Autonomo Serbiarretako, Distrituetako edo Bosnia eta Herzegovinako beste entitate etniko serbiarretako lurrak" hartzen zituztela "baita serbiar herria gutxiengoan dauden lurraldeak ere, bere aurka [[Bigarren Mundu Gerra]]n eginiko genozidioaren erruz" eta Jugoslaviako zati zela aldarrikatzen zuen. 1992ko abuztuaren 12an, SR BiHko izena, ''Republika Srpska''ra (RS) aldatu zen.<ref name="sim.law.uu.nl" />

Bosnia-Herzegovinan eragiten zuten oso ondo armaturiko indar serbiarren presioaren ondorioz, indar kroaziar nagusiak –[[Kroaziar Defentsa Kontseilua|HVO]] (Defentsa Kontseilu Kroaziarra)– helburu nagusia kontrolpeko guneak defendatzetik, Bosniar armadaren kontrolpean zeuden guneak erasotzera pasa zen. Uste da honen arrazoia, aurretik, 1991ko martxoan, [[Slobodan Milošević]] eta [[Franjo Tuđman]] presidenteek sinaturiko [[Karađorđevoko ituna]]ren ondorio izan zela, bertan Bosnia Kroazia eta Serbia artean banatzea adostu baitzen.

 

 

1992ko [[Grazeko akordioa]]k banaketa sakona eragin zuen komunitate kroaziarraren barnean eta talde bereizia indartu zuen, bosniarren aurkako gatazkara eramanez. Batasunaren aldeko lider kroaziarretariko bat [[Blaž Kraljević]] izan zen, [[Defentsa Indar Kroaziarrak]] (HOS) talde armatuaren burua, zeinak Kroaziar abertzaleak ziren, baina HVO ez bezala, bosniarrekin kooperazioa guztiz bultzatzen zuten.

1992ko ekainean, garrantzia-puntua [[Novi Travnik]] eta [[Gornji Vakuf]]era mugitu zen, non kontrola lortzeko HVOren saiakerei aurre egin zieten.

 

 

1992ko abuztuan, HOSeko [[Blaž Kraljević]] burua hil zuten HVOko soldaduek, bosniar eta kroaziarren artean aliantza osatzea helburu zuen talde moderatuaren indarrak asko ahuldu zirelarik.<ref>''Sarajevo, i poslije'', Erich Rathfelder, [[Munich|München]] 1998 [http://www.hsp1861.hr/vijesti/201129erra.htm]</ref>

 

 

1992ko urrian serbiarrek [[Jajce]] herria hartu zuten eta bertako biztanleria kroaziar eta bosniarra kaleratu zuten. Herri honen galeraren arrazoi nagusia kroaziar eta bosniarren arteko laguntza-eza eta tentsio hazkorrak izan ziren, bereziki aurreko lau hilabeteetan.

Zibil bosniarren aurkako [[Lašva haraneko garbiketa etnikoa]] [[Herzeg-Bosniako Kroaziar Errepublika|Herzeg-Bosniako Kroaziar Komunitateko]] agintaritza politiko eta militarrak prestatu zuen 1992ko maiatza eta 1993ko martxoa artean. HVOk borrokari hurrengo apirilean ekin zion, 1991ko azaroan kroaziar nazionalistek ezarritako helburuak lortzeko asmoarekin.<ref name="ICTY: Blaškić verdict" /> Lašva haraneko bosniakoek jazarpen politiko, erlijioso eta arrazagatikoa pairatu zuten,<ref name="ICTY: Initial indictment for the ethnic cleansing of the Lasva Valley area - Part II">[https://web.archive.org/web/20081210205540/http://www.haverford.edu/relg/sells/indictments/Kordic2.html ICTY (1995): Hasierako akusazioa Lasva Haraneko lurraldean jazotako garbiketa etnikoa dela-eta - Bigarren zatia]</ref> nahita diskriminatuak zirelarik lurraldeko biztanleria zibilaren aurkako eraso orokor baten testuinguru orokorrean,<ref name="ICTY: Summary of sentencing judgement for Miroslav Bralo">[https://web.archive.org/web/20051214035727/http://www.un.org/icty/bralo/bra-sum051207-e.htm ICTY: Miroslav Braloren zigor epaiaren laburpena]</ref> jazarpenaz gain, erailketa masiboak, bortxaketak, [[kontzentrazio-esparru|kontzentrazio esparruetan]] kartzelatzeak eta jabetza pribatu eta leku kulturalen suntsitzea ere pairatu zituzten. Ondoren, bosniarren aurkako [[propaganda]]k hartu zuen txanda, bereziki [[Vitez]], [[Busovača]], [[Novi Travnik]] eta [[Kiseljak]] herrietan. 1993ko apirilean jazotako [[Ahmićiko sarraskia]] izan zen Lašva haraneko garbiketa etnikoaren gailurra, zibil bosniar musulmanak masan erailez ordu gutxi batzuetan. Biktima gazteena hiru hilabete zituen umea zen, sehaskan zegoela tiroz hilda eta zaharrena, 81 urteko emakumea. Bosniar gobernua eta kroaziarren arteko gatazkan egon zen sarraski handiena izan zen.

 

 

==== Gerra Herzegovina ====

HVO-ren agintariek ([[Jadranko Prlić]], [[Bruno Stojić]], [[Milivoj Petković]], [[Valentin Ćorić]] eta [[Berislav Pušić]]) eta Kroaziako armadako ofiziala zen [[Slobodan Praljak]] ICTYk epaituak izaten ari dira, gizateriaren aurkako krimenak, Genevako konbentzioaren urraketa larriak eta gerrako usadio edo arauen haustu izanaren akusaziopean.<ref name="ICTY: Jadranko Prlić, Bruno Stojić, Slobodan Praljak, Milivoj Petković, Valentin Ćorić & Berislav Pušić" /> [[Dario Kordić]], Bosnia erdialdeko kroaziarren buru politikoa, Bosnia erdialdean gizateriaren aurkako krimenak (garbiketa etnikoak, bereziki) egin izanagatik kartzelatu zuten, 25 urteko zigorrarekin. ARBiH-ko buruzagia zen [[Sefer Halilović]]i gerrako arau eta usadioen urraketak egitea egotzi zioten, Neretva 93 operazioan jazotako gertakarien erantzule nagusi modura, baina epaiketan errugabe irten zen.

 

 

=== 1994 ===

1994ko otsailaren 5ean, [[Sarajevo]]k bere [[Sarajevoko setioa|setio]] osoko eraso hilgarriena jasan zuen, Markaleko lehen sarraskia deritzona. 120 mm-tako mortero jaurtigai batek jendez lepo zegoen Markale merkatuaren erdian jo zuen, 68 pertsona hilaz eta beste 144 zaurituz.

 

 

==== Washingtongo akordioa ====

Azaroaren 12-13an [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBk]] alde batetik altxatu zuen Bosniaren gobernuaren aurka zuen arma bahitura.<ref name="Simone2000p187"/><ref>[[Los Angeles Times]] 1994ko otsailaren 13a [http://articles.latimes.com/1994-11-13/news/mn-62279_1_arms-embargo U.S. Will Honor Bosnia Arms Embargo]</ref>

 

 

 

=== 1995 ===

Honekin batera, kroaziar eta bosniarren arteko aliantzak gerran aurrea hartu zuen lehenengoz, Bosnia mendebaldeko zonalde handiak hartuz operazio desberdinetan, garrantzitsuenak [[Mistral operazioa]] eta [[Sana operazioa]] izan zirelarik. Horrela, indar horiek, Bosniako Serbiar Errepublikako hiriburua, [[Banja Luka]] lur-erasoz mehatxatzeko gai izan ziren.

 

 

== Gerraren eragina ==