Zuzenbide estatu: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary
tNo edit summary
1. lerroa:
'''Zuzenbide Estatuaestatua''' [[Zuzenbide|legez araututako]] prozedimendueiprozedurei lotuta dagoen bizitza sozialaren antolakuntza politikoa da, zeinean [[Estatu|Estatuaren]] egintzak marko juridiko goren batek mugatuak baitaude. Horrenbestez, Zuzenbide Estatuan organoen erabaki orok Legezkotasun Printzipioari[[legezkotasun-printzipio]]ari eta oinarrizko eskubideen errespetu absolutuari lotuak egon behar dute.
 
Zuzenbide estatuaren doktrina, Alemanian du sorrera [[Robert von Mohl|Robert von Mohlen]] eskuz.
16. lerroa:
 
== Historia ==
Zuzenbide Estatuaren kontzeptua [[Antzinako Grezia|Aintzinako Grezian]]n sortu zen. [[Aristoteles|Aristotelesek]] esaten zuen “legeak izan behar du azken soberanoa eta gobernuaren soberania legeak ahalmenik ez duten esparruetara bakarrik mugatua egon behar da”. Kontzeptu honen beste aitzindari bat [[Ciceron]] en obrak dira.<ref name=":0" />
 
[[Antzinako Erroma|Aintzinako Erroman]]n, [[Corpus JurisIuris Civilis-]]ak prozedura arau batzuk eta arau substantzial konplexu batzuk ezarri zituen, non lehentasuna ematen zitzaion zuzenbideari eta ez EnpradorearenEnperadorearen borondateari.
 
XIII. mendean, [[Tomas Akinokoa|Akinoko Tomasek]]k esan zuen, legeek jainkoaren ordena naturala errepresentatzen zuela esan zuen eta XVII. mendean, Sir Edward Coke jurista ingelesak esan zuen ez zegoela gizonik erregearen gainetik, baizik eta jainkoa eta legea. Horretaz gain, Coke-kCokek zioen ere, botere legegilearen inguruan, parlamentu batek zuzenbidearen eta arrazoiaren aurkako ekintzaren bat egiten bazuen zuzenbideak berak ekintza hori anulatuko zuela.
 
Nahiz eta askoren ustetan Zuzenbide Estatua askatasuna edukitzeko ezinbestekoa den, XIX. mandean [[Jeremy Bentham]] filosofo ingelesak “zentzugabekeria ergela” bezala definitu zuen eta XX. mendean egon ziren hainbat agintarik ere Zuzenbide Estatuari kasurik egin gabe gobernatu zuten.<ref name=":0" />
 
XVII. mendearen amaieran, Coke juristaren eta [[John Locke|Locke]] filosofoaren idatziak beste batzuetaz gain, Ameriketako kolonietara iritsi ziren eta [[Amerikako Iraultza|Iraultza Amerikarraren]] oinarri izan ziren haien ideiak. [[Thomas Paine]] pentsalari iraultzaileak honako hau esan zuen: “Amerikan legea da erregea. Herrialde absolutuetan erregea da legea eta herrialde askeetan legea da erregea eta ez dago beste biderik.”
 
Zuzenbideko Estatu Liberala monarkia absolutuaren aurkako erantzun bezala jaio zen XVIII. mendean. Oinarri bezala, [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]]<nowiki/>etako “[[Bill of Rights (1689)|Bill of Rights]]” eta [[Frantziako Iraultza|Frantziako Iraultzako]] Giza Eskubideak zituelarik.
73. lerroa:
Konstituzioko 9. artikuluan, Zuzenbide Estatu printzipioaren adierazpen nagusiak zerrendatzen dira, beste batzuen artean legezkotasun printzipioa eta botere publikoen arbitrariotasun-debekua:
 
“1{{esaera2|1. Herritarrak eta botere publikoak Konstituzioaren eta antolamendu juridikoaren gainerako arauen menpe daude. (…)
 
3. Konstituzioak bermatzen ditu legezkotasun-printzipioa, arau arteko [[hierarkia]], arauen publizitatea, xedapen zehatzaileen atzeraeragin eza –xedapenok banakako eskubideei begira onuragarri izan ez edo eskubideok murrizten dituztenean-, segurtasun juridikoa, erantzukizuna, eta botere publikoen nahierakeriaren debekua.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Espainia.|izenburua=1978ko Espainiar Konstituzioa|argitaletxea=Hiria|data=L.G. 2007|url=https://www.worldcat.org/oclc/863183268|isbn=978-84-9797-257-4|pmc=863183268|sartze-data=2019-11-29}}</ref>}}
<br />
 
== Zuzenbide estatua herrialde desberdinetan ==