Esklabotza: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin |
||
67. lerroa:
=== Antzinatasun klasikoa ===
Jakina da esklabotza [[faraoi]]<nowiki/>en [[Egipto]]<nowiki/>n ematen zela, baina zehatz aztertzea konplexua da, historian zehar egiptoarrek erabilitako terminologian morrontza mota ezberdinak zeudelako.<ref>{{erreferentzia|izena=G. J|abizena=Shaw|urtea=2012|izenburua=Slavery, Pharaonic Egypt|argitaletxea=The Encyclopedia of Ancient History|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2019|izenburua="Ancient Egypt: Slavery, its causes and practice"|argitaletxea=reshafim.org.il|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Hala ere, badirudi hiru esklabotza mota zeudela: ondasun esklabotza, zorpetutako lana eta behartutako lana.<ref>{{erreferentzia|izena=Rosalie|abizena=David|urtea=1998|izenburua=The Ancient Egyptians (Beliefs & Practices)|argitaletxea=Sussex Academic Press|orrialdea=p. 91|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Susanne|abizena=Everett|urtea=2011|izenburua=History of Slavery|argitaletxea=Chartwell Books|orrialdea=|orrialdeak=pp. 10–11|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Jimmy|abizena=Dunn|urtea=2011|izenburua="Slaves and Slavery in Ancient Egypt"|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
Esklabotza [[Txinako Herri Errepublika|Txina]]<nowiki/>n antzinatik zegoen, eta jadanik [[Shang dinastia]]<nowiki/>n ezagutzen zen.<ref>{{erreferentzia|izena=Damian, Felicia|abizena=Alan Pargas, Roşu|urtea=|izenburua=Critical Readings on Global Slavery|argitaletxea=|orrialdea=p. 523|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Gobernuek esklabotza lan publikoari eusteko erabili zuten neurri handi batean.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2019|izenburua="Slavery and forced labour in Ancient China and the Ancient Mediterranean"|argitaletxea=The University of Edinburgh|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=W|abizena=Scheidel|urtea=2010|izenburua=Working Papers in Classics|argitaletxea=Princeton/Stanford|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> '''3.2.3- Europa'''
[[Fitxategi:Mines 1.jpg|thumb|Esklaboak meategi baten lanean, [[Antzinako Grezia]]<nowiki/>n.]]
Antzinako [[Grezia]]<nowiki/>ko esklabotza erregistroak Mycenaean Greziakoak dira. Ziurrra da [[Atenas]] Klasikoak esklabo populazio handiena zuela, eta K. a. VI eta V. mendeetan 80.000 inguru izan zirela. Hau da, biztanleriaren %40tik 80ra esklaboak ziren.<ref>{{erreferentzia|izena=S|abizena=Lauffer|urtea=1956|izenburua="Die Bergwerkssklaven von Laureion"|argitaletxea=Abhandlungen|orrialdea=p. 916|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Slavery in Ancient Greece|argitaletxea=Britannica Student Encyclopædia|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Bestalde, [[Erromatar Errepublika]] atzerrira hedatu zen heinean, populazio osoak esklabo bihurtu zituen, ondorioz [[Europa]] osotik eta [[Mediterraneoa|Mediterraneo]]<nowiki/>tik jende hornidura zabala sortuz. Esklaboak lanerako erabiltzen ziren, eta baita dibertsiorako ere (adibidez, [[gladiadore]]<nowiki/>ak eta [[sexu]] esklaboak). [[Elite]] gutxiengo batek kontrolatzen zuen zapalkuntza honek, esklaboen [[matxinada]]<nowiki/>k ekarri zituen. Eta hainbat filmetan jasoak izan dira, ospetsuenak izanik ''Erromatar morroien gerra'', edo [[Espartako]]<nowiki/>k (gladiatore [[traziar]]<nowiki/>ra) gidatutako ''Hirugarren morroien gerra.''
[[Errepublika]]<nowiki/>ren amaieran, esklabotza Erromako aberastasunean funtsezko [[zutabe]] bihurtu zen, eta baita erromatar gizartearen zati garrantzitsua ere.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2010|izenburua="Slavery in Ancient Rome"|argitaletxea=Dl.ket.org|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Kalkulatzen da [[Antzinako Erroma]]<nowiki/>ko biztanleriaren %25 edo gehiago esklabo zegoela, nahiz eta adituek eskualde batetik bestera ehunekoaren aldaketak eztabaidatu.<ref>{{erreferentzia|izena=Kyle|abizena=Harper|urtea=2011|izenburua=Slavery in the Late Roman World, AD 275–425|argitaletxea=Cambridge University Press|orrialdea=|orrialdeak=pp. 59–60|ISBN=978-1-139-50406-5|hizkuntza=En}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2010|izenburua="Resisting Slavery in Ancient Rome"|argitaletxea=BBC News|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Esklaboek Italia osoko biztanleriaren %15-25 ordezkatzen zuten, gehienak gerretako [[gatibu]]<nowiki/>ak izanik, batez ere [[Galia]] eta Epirusekoak.<ref>{{erreferentzia|izena=Walter|abizena=Scheidel|urtea=|izenburua=The Roman slave supply|argitaletxea=Stanford University|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Beraz, esklabo gehienak Italiatik kanpoko probintzietan sakabanatuta zeuden.<ref>{{erreferentzia|izena=Sandra R|abizena=Sandra|urtea=2010|izenburua=Slavery in the Roman World|argitaletxea=Cambridge University Press|orrialdea=|orrialdeak=pp. 55, 90|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Orokorrean, Italia bertako esklaboak italiarrak ziren, atzerritar gutxiengo batekin. Soilik %5ean estimatzen zen [[hiriburu]]<nowiki/>an, kopururik handiena zen tokia izan arren. IEuropar esklaboak [[greziar]]<nowiki/>rak ziren batez ere. Bestalde, [[judu]]<nowiki/>ak ez ziren inoiz erromatarren gizartean erabat sartu, identifikatutako gutxiengoa izaten jarraitu zutela. Esklaboek (batez ere atzerritarrak) [[Heriotza-tasa|heriotza tasa]] altuak eta [[Jaiotza-tasa|jaiotza tasa]] baxuagoak zituzten bertako pertsona libreak baino, eta batzuetan kanporatze masiboak ere jasan zituzten.<ref>{{erreferentzia|izena=David|abizena=Noy|urtea=2000|izenburua=Foreigners at Rome: Citizens and Strangers|argitaletxea=Duckworth with the Classical Press of Wales|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=978-0-7156-2952-9|hizkuntza=En}}</ref>
=== Erdi Aroa ===
| |||