22:32, 11 abendua 2019ko berrikusketa aldatu Lainobeltz (eztabaida \| ekarpenak) Administratzaileak 270.057 edits 85.85.157.54 (eztabaida) wikilariaren 7292712 berrikuspena desegin da Etiketa: Desegin ← Aurreko ezberdintasuna		10:54, 16 apirila 2020ko berrikusketa aldatu desegin Theklan (eztabaida \| ekarpenak) Burokratak, Interfazeko administratzaileak, Administratzaileak 408.161 edits No edit summary Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin Hurrengo ezberdintasuna →
1. lerroa: [[Fitxategi:Eubalaena glacialis with calf.jpg\|thumb\|''[[Eubalaena glacialis]]'' ama eta kumea.]] ~~{{taxotaula automatikoa~~ '''Baleak''' itsas [[ugaztun]]ak dira, [[zetazeo]]en taldekoak. Talde parafiletikoa dira, bere barruan sailkatzen diren guztiak ez direlako familia berekoak. ~~\| name = Baleak~~ ~~\| taxon = Mysticeti~~ ~~\| display_children = 1~~ }} '''Baleak''' edo '''mistizetoak''' (lat. ''mysticeti'') itsas [[ugaztun]]ak dira, [[zetazeo]]en taldekoak. Sei generotan banaturiko hamahiru espezie daude, lau [[familia (biologia)\|familiatan]] sailkatuta. == Biologia == Gaur egungo animaliarik handiena da; gutxi ~~giorabehera~~gorabehera, 30 m luze izaten da, eta 150 tonako pisua har dezake. Larrua leuna, ilerik gabea du, eta haren azpian 50 zentimetroko gantz-geruza du. Hori dela eta, animalia horiek -1 °C eta 30 °C arteko tenperaturak jasan ditzakete. Baleak, beste zetazeoek bezala, uraren azalera igo behar izaten du arnasa hartzera, ugaztuna izaki, oxigenoa airetik hartzen du eta. Aurreko gorputz-adarrak [[hegats (zoologia)\|hegats]] bihurtuak ditu igeri egiteko, gorputzaren alde banatara. Isatsa etzana du eta ez zutik, arrainek ez bezala. Ahoan ez du hortzik; haien ordez, adarkizko xaflak eta bizarrak ditu, eta mihi luzea ere bai. [[Oskol]]dun txikiak, [[alga]]k eta [[plankton]]a janez elikatzen da; horretarako, bizarretatik barrena ura xurgatu eta kanporatu egiten du atzera; hala, urarekin batera sartzen zaion janaria bereganatzen du. Bizarren eginkizuna janariari eustea da; horregatik dute sarearen tankera. Arnasa hartzeko, bi zulo ditu buru gainean eta ur azpitik azalera igotzen denean, indar handiz jaurtitzen du kanpora biriketako airea bi zulo horietatik. Jaurtitzen duen ur-zorrotadari esker jakiten zuten arrantzaleek balea non zegoen. Balea ur azpian luzaro egon daiteke, bihotza poliki mugitu eta [[gihar]]retan [[mioglobina]] ugari duelako. 14 ⟶ 10 lerroa: === Ugalketa === Emeak kume bakarra izaten du, balekumea, alegia, eta amak duen muskulu-mekanismo berezi batek bere ahora proiektatutako esneaz elikatzen da. Baleek bi urtean behin dituzte kumeak, eta haien prestakuntza sei hilabetekoa da. Normalki, kume bat ekartzen dute, baina kasu ~~berezibatzuetan~~berezi batzuetan, bi. Jaiotzen denean, zenbait metro luze izaten da. Heldutzat hartzen da 4 edo 5 urte dituenean. == Balearen ekonomia eta ehiza == Balearen parte guztiak aprobetxatzen dira. Hala, lumera, gihar eta hesteetatik xaboiak egiten dira; gibeletik, olioa; guruinetatik, intsulina, kortisona eta beste hormona batzuk lortzen dira; eta haragia ~~jatekooso~~jateko oso estimatua da. Gaur egun, garai bateko eskuzko arpoiaren ordez, arpoi leherkaria jaurtitzen zaio kanoi berezi batez. Kanoi hori 1860an asmatu zen; ordurako, ordea, hainbat balea espezie galtzen hasiak ziren. Nazioarteko hainbat hitzarmen izenpetu dira bale-arrantza debekatzeko. Gaur egun, ia munduko herrialde guztiek akordio horiek sinatuta dauzkate; hala ere, balea harrapatzen segitzen da eta galtzeko arriskuan dago. [[Norvegia]], [[Japonia]] eta [[Groenlandia]] herrialde ehiztari nagusiak dira.

Balea: berrikuspenen arteko aldeak