Wikipedia

Urduña: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
Aihotz (eztabaida | ekarpenak)
17.967 edits
No edit summary
22. lerroa:
| oharrak =
}}
'''Urduña'''<ref name="euskaltzaindia.net"/> (ofizialki ele bietan '''Urduña/Orduña''') [[Bizkaia|Bizkaiko]] [[udalerri]]rik hegoaldekoena da. [[Nerbioi ibarra|Nerbioi ibarrean]] dago, [[Araba]]ko eta [[Burgosko probintzia|Burgosko]] lurrez inguratua, Bizkaiko [[barrendegi|esklabea]] baita. Hartara, Arabako [[Aiaraldea]] eskualdeko herritzat ere har daiteke, arrazoi geografikoak direla mediokausa. Urduña da ''hiri'' titulua duen Bizkaiko biztanlegune bakarra. {{Bizkaiko udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean {{formatnum:{{Bizkaiko udalerrien biztanleria|Urduña}}}} biztanle zituen.
 
== Geografia ==
 
=== Ingurune naturala ===▼
 
[[Gorobel]] mendilerroaren azpian dago udalerria, [[Txarlazo]] mendia gainean daukala. Halaber, [[Urduñako mendatea]] urteetan izan da [[Euskal Herria|Euskal Herritik]] [[Gaztela]]ra joateko bide nagusia.▼
 
[[Fitxategi:Urduna_ikuspegi_orokorra.jpg|thumb|600px|erdian|UrduñaUrduñaren eta inguruko mendien ikuspegi orokorra.]]▼
 
=== Udalerri mugakideak ===
33 ⟶ 39 lerroa:
 
=== Kontzejuak ===
Urduñako udalerriaren barnean, Urduñako Hirikohiriko eremuaz gain, [[Belandia]], [[Lendoñobeiti]], [[Lendoñogoiti]] eta [[Mendeika]] kontzejuak daude. Zentzu honetan, Urduña da bere mugen barnean izaera administratiboa duten herriak dituen udalerri bakarra Bizkaian.
 
Halaber, Urduñako Komunitatea izeneko elkargo lur eremu bat dago udalerri honetan. Elkargo lur hau [[Junta de Villalba de Losa]] ([[Burgosko probintzia|Burgos]]), [[Aiara]] eta [[Amurrio]]ko udalerriek erabil dezakete.
[[Fitxategi:2625 subida puerto Orduna.jpg|thumb|300px|Urduñako mendaterako errepidea]]
 
▲=== Ingurune naturala ===
 
▲[[Gorobel]] mendilerroaren azpian dago udalerria, [[Txarlazo]] mendia gainean daukala. Halaber, [[Urduñako mendatea]] urteetan izan da [[Euskal Herria|Euskal Herritik]] [[Gaztela]]ra joateko bide nagusia.
 
▲[[Fitxategi:Urduna_ikuspegi_orokorra.jpg|thumb|600px|erdian|Urduña eta inguruko mendien ikuspegi orokorra.]]
<br/>
== Historia ==
 
Urduña [[1229]]. urtean sortu zen [[hiribildu bezala]]tzat, [[Bizkaiko jaurerria]]ren seigarren Jaunajauna zen [[Lope Diaz Harokoa|Lope Diaz de HarokHarokoak]] hiri-gutuna eman zionean. [[Gaztelako Erresuma]]n ekoizten zen artilea hiribildu honetatik garraiatzen zuten Ipar [[Europa]]rako bidean. Hori dela eta, [[Gaztelako Enrike IV.a|Enrike IV.ak]] Bizkaiko Jaurerriko hiri izendapena eman zion. [[1535]]. urtean sute handi batek hiri osoa kiskaltzeko zorian egon zen.▼
 
▲Urduña [[1229]]. urtean sortu zen hiribildu bezala, [[Bizkaiko jaurerria]]ren seigarren Jauna zen [[Lope Diaz Harokoa|Lope Diaz de Harok]] hiri-gutuna eman zionean. [[Gaztelako Erresuma]]n ekoizten zen artilea hiribildu honetatik garraiatzen zuten Ipar [[Europa]]rako bidean. Hori dela eta, [[Gaztelako Enrike IV.a|Enrike IV.ak]] Bizkaiko Jaurerriko hiri izendapena eman zion. [[1535]]. urtean sute handi batek hiri osoa kiskaltzeko zorian egon zen.
 
[[XVIII. mendea]]n Urduña [[Gaztela]]rekin lotzen zuen bidea hobetu zuten eta [[1774]]. urtean irekia izan zen. Halaber, aduana bat eraikitzeari ekin zioten eta [[1792]]an bukatu zituzten lanak. Aduanak merkataritza gune garrantzitsua bihurtu zuen Urduña.
53 ⟶ 52 lerroa:
[[XIX. mendea]]n Urduñak gainbeheran sartu zen bi arrazoi nagusigatik. Alde batetik, garai horietan izandako gerren ondorioz, eta bestetik [[1841]]. urtean aduanak itsasaldean ezarri zituztelako. Halaber, karlistaldien porrotak foruen galera ekarri zuten.
 
[[XX. mendea|XX. mendemendearen]] hasieran hiriak izaera turistikoa hartu zuen, La Muerako bainuetxearen bidez. Halaber, Antiguako pasealekuan eraikin berriak egin zituzten. [[XXI. mendea|XXI. mendemendearen]] hasieran, hiriaren erdialdeko plazan kokaturiko aduana zaharra, bainuetxe bilakatu zen.
 
== Garraiobide eta azpiegiturak ==
* [[Urduñako geltokia]]
 
== Demografia ==
120 ⟶ 116 lerroa:
[[Jai Alai pilotalekua (Urduña)|Urduñako udal pilotalekua]] [[1931]]. urtean eraiki zen. 40 metro luze da eta [[1983]]. urtea geroztik teilatua du. Udal igerilekuei dagokienez, hiru ditu: 50 metro luzerakoa (olinpiarra), 25 metrokoa eta haurrentzakoa.
 
== OndareaOndasun nabarmenak ==
 
=== Ondare erlijiosoa ===
128 ⟶ 124 lerroa:
 
=== Ondare zibila ===
* [[Aduana zaharra (Urduña)|Aduana zaharra]]
 
==== Jauregiak ====
* Díaz-Pimienta jauregia
* Mimenza jauregia
* Ortés de VelascoBelasko jauregia
* VelascoOrtes de Belasko jauregia
 
== Argazki galeria ==
144 ⟶ 140 lerroa:
Irudi:Orduña - Aduana 2.jpg|Aduana zaharraren eraikina Foruen plazan.
Irudi:Ayunta Orduña 1.jpg|Udaletxea.
Irudi:Orduña 03.jpg|VelascoBelasko jauregia.
Irudi:Orduña - Colegio de la Compañía de María 2.jpg|Mariaren konpainiarenKonpainiaren ikastetxea.
Irudi:Orduña Alvia 13-07-08 R2.jpg|UrduñaUrduñako geltokia.
</gallery>
 
== Urduñar ezagunakospetsuak ==
* [[FranciscoJuan UrduñaOrtiz de Zarate]] ({{circa|[[14891521]]}}-[[15501576]]), konkistatzailea eta kolonizatzailea.
* [[Juan OrtizGarai|Juan de ZarateGaray]] ([[15211528]] - [[15761583]]), konkistatzaileesploratzailea eta kolonizatzailea.
* [[Andrés de Poza]], ''Poza Lizentziatua'' goitizenez ezaguna ({{circa|[[1530]]}}-[[1595]]) Poza Lizentziatua bezala ezaguna, jakintsujakintsua, hizkuntzalarihizkuntzalaria eta legelaria.▼
* [[Juan Garai|Juan de Garay]] ([[1528]] - [[1583]]), esploratzaile eta kolonizatzailea.
* [[Pedro Bardezi]] ([[1641]]-[[1700]]), frantziskotar misiolaria.▼
▲* [[Andrés de Poza]] ({{circa|[[1530]]}}-[[1595]]) Poza Lizentziatua bezala ezaguna, jakintsu, hizkuntzalari eta legelaria.
▲* [[Pedro Bardezi]] ([[1641]]-[[1700]]) frantziskotar misiolaria.
 
== Erreferentziak ==
160 ⟶ 155 lerroa:
 
== Kanpo estekak ==
{{Atari|Euskal WikiatlasaBizkaia|Euskal Herriko WikiatlasaBizkaia}}
* {{eu}}{{es}} [http://www.urduna.com/euskera/08/intro.html Urduñako Udalaren webgunea]
{{autoritate kontrola}}
 
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Urduña"(e)tik eskuratuta