XVIII. mendea: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
|||
17. lerroa:
== Europa ==
XVIII. mendean europarren gehiengoa [[nekazaritza]]z bizi zen, izan zuzenean horretan lan egiten zuelako, edo [[noblezia]]k eta [[klero]]ak bezala lurraren gaineko zergatik bizi zirelako. Europa kontinentalak 104 milioi pertsona inguru zituen 1700ean eta 176,3 milioi 1800ean. Hiririk handienak [[Londres]] (575.000 hasieran, 900.000 amaieran) [[Paris]] (510.000 - 600.000) eta [[Napoli]] ziren (216.000-427.000)<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Richard|abizena=Lachmann|izenburua=Capitalists in Spite of Themselves: Elite Conflict and Economic Transitions in Early Modern Europe|argitaletxea=Oxford University Press|hizkuntza=en|data=2002|url=https://books.google.es/books?id=SRMEg1zAQOEC&source=gbs_navlinks_s|isbn=9780195159608|sartze-data=2019-02-18}}</ref>. Nekazarien kopurua %85 inguru zen
Europa osoan zehar nekazariek jauntxo, Eliza eta erregeari lurrak lantzeagatik zerga mota ezberdinak ordaintzen zizkieten eta nekazariak ez ziren, oro har, euren lurren jabe. [[Komunal|Komunalak]] ere ixten joan ziren mende honetan zehar, latifundioak sortuz eta guztien [[Jatorrizko metaketa|lurren metatzearekin]]. Ez da harritzekoa, beraz, ekonomia oso lotuta egotea klimari. Mendearen hasieran klima hotza izan zen, [[Izotz Aro Txikia|Izotz Aro Txikiaren]] amaierarengatik<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Was the Little Ice Age triggered by massive volcanic eruptions?|hizkuntza=en|url=https://www.sciencedaily.com/releases/2012/01/120130131509.htm|aldizkaria=ScienceDaily|sartze-data=2019-02-18}}</ref> edo [[Maunder Minimoa|Maunder Minimoaren]] ondorioz<ref>{{Erreferentzia|izena=M.|abizena=Lockwood|izenburua=Are cold winters in Europe associated with low solar activity?|orrialdeak=024001|hizkuntza=en|abizena2=Harrison|abizena3=Woollings|abizena4=Solanki|izena2=R. G.|izena3=T.|izena4=S. K.|data=2010-4|url=https://doi.org/10.1088%2F1748-9326%2F5%2F2%2F024001|aldizkaria=Environmental Research Letters|alea=2|zenbakia=5|issn=1748-9326|doi=10.1088/1748-9326/5/2/024001|sartze-data=2019-02-18}}</ref>. [[Gosete|Goseteak]] ohikoak ziren, milioika pertsona hil ziren eta askok euren lurrak utzi eta hirietarako edo Amerikarako bidea hartu zuten. 1730eko hamarkadan uzta oso onak egon ziren Europan zehar. Hala ere, 1740-41 artean [[Irlandako Gosetea (1740-41)|Irlandako Gosetea]] eman zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Dancing on Ice: recalling the Great Frost of 1740|hizkuntza=en|url=https://www.independent.ie/irish-news/dancing-on-ice-recalling-the-great-frost-of-1740-36663457.html|aldizkaria=Independent.ie|sartze-data=2019-02-18}}</ref>, 1755-60 artean uzta txarrak izan ziren berriro, [[Zazpi Urteko Gerra|Zazpi Urteko Gerraren]] amaierarekin batera<ref name=":0" />. 1766 eta 1768 artean oso uzta txarrak eta hotza izan ziren<ref>{{Erreferentzia|izena=Andrés Gallego, José,|abizena=1944-|izenburua=El motín de Esquilache, América y Europa|argitaletxea=Fundación Mapfre Tavera|data=2003|url=https://www.worldcat.org/oclc/53153889|isbn=8400081331|pmc=53153889|sartze-data=2019-02-18}}</ref> eta 1771 eta 1772ean berriro ere gosetea hedatu zen: ondorioz, garian oinarritutako ekonomian aldaketa eman eta [[Patataren historia|patata sartu zen]] masiboki Europan, askoz energetikoago<ref name=":0" />.
| |||