Al-Andalus: berrikuspenen arteko aldeak

'''Al-Andalus'''<ref>EIMAren izen zerrendan marratxorik gabe dator, baina geroztik Euskaltzaindiak 165. arauan zehaztu du euskara batuan ''Al-'' forma dagokiola arabierazko artikulu horri.</ref> ([[arabiera]]z '''الأندلس''') musulmanen menpe zeuden [[Iberiar penintsula]]ko lurraldeak ziren, [[711]] eta [[1492]] artean.

 

Nahiz eta ''[[bandalo]]'' hitzetik datorren eztabaidatu den, ''Al-Andalus'' izena [[numismatika]] musulmanean lehen aldiz agertzen da, okupazioaren ondoren, Al-Andalus Hispaniarekin erlazionatzen delarik [[Andaluzia]]n aurkitutako txanpon ugaritan, bi izenak esanahi berdinarekin agerten direlarik.

Aurkeztutako hipotesietako batek zera dio: ''Bandaloak'' penintsularen hegoaldean egon ziren denboraldi batez eta Afrikaren iparraldera iritsi ziren. Iparafrikarrek penintsulatik zetozela ikusita, hango lurrei ''bandaloen'' izena eman zieten. Ez dago ''Vandalucía'' hitzaren arrastorik, baina eboluzioa logikoa litzateke bertako hizkuntza ikusita, izan ere genitiboak u- partikula hitzaren hasieran ezarriz sortzen dira. ''Vandalo'' hitza /uandalo/ ahoskatzen zenez, erraz nahas daitezke ''tarmort uandalo'' (uandaloen lurra) eta ''tamort u-andalos'' (andaloen lurra). Geroago penintsulara iristean lurraldeari ''Al-'' partikula gehitu eta ''Al-Andalus'' deituko liokete.

 

[[Fitxategi:Vasconia wide 740 3 - 80.jpg|thumb|250px|Al-Andalusen ipar-ekialdea eta Galia hegoaldea [[berbere]]en altxamenduaren garaian (739-742)]]

Musulmanak Iberiar penintsulara [[711]]an heldu ziren, erreinu [[bisigodo]]a gerran zegoen garaian ondorengotza arazoak zirela-eta. Don Rodrigo aurreko erregea zen Witizaren familiarekin aurka zegoen. Azkeneko hauek laguntza eskatu zioten [[Afrika]] iparraldeko [[berbere]] tribu islamdarrei. Don Rodrigo azpiratu ondoren, nahiko erraz hartu zuten mendean [[Hispania]] osoa, eta 719tik aurrera bisigodoen Septimaniako apurrak ere bereganatu zituzten. Musulmanek indarkeria modu oso praktikoan aplikatu zuten, bakarrik leku estrategikoenak hartzera abiatu ziren, eta handik beste guztia kontrolatu.

* [[Granadako Erresuma|Granadako Nazari erreinua]]: Erreinu kristauek pixkanaka euren lurrak zabaltzea lortu zuten eta Al-Andalus egungo [[Granada (argipena)|Granada]] eta inguruko lurraldea baino ez izatera iritsi zela. Azkenean, [[1492]]an [[Errege-erregina Katolikoak|Errege-erregina Katolikoek]] ia 800 urtez Iberiar penintsulan egon ziren musulmanak kanporatzea lortu zuten.

 

* Ureztatzeko teknikak sartu ziren. Hori esker ekoizpenak gora egin zuten. Labore berriak ekarri zituzten: arroza, kotoia, azukre-kanabera...

* Hirietan kalitate handiko eskulangintza garatu zen.

* Bi diru mota erabiltzen zen: dinarra eta Dirhema.

 

Talde boteretsuenek konkistatzaileek eta haien ondorengoek sortzen zituzten

Bi talde:

* '''Juduak''': gutxiengoak ziren, baina oso aktiboak, ekonomia-jardueretan batez ere. Gainerako herritarrengandik bereizitako auzoetan bizi ziren.

 

{{Erreferentzia zerrenda}}

 

{{commonskat}}

* [[Hispano-arabiar artea|Arte hispano-arabiarra]]

* [[Andaluzia]]

 

* Darío Fernández-Morera: [http://www.mmisi.org/ir/41_02/fernandez-morera.pdf "The Myth of the Andalusian Paradise"], ''The Intercollegiate Review'', 2006