Espainiako Gerra Zibila Euskal Herrian: berrikuspenen arteko aldeak

 

1933tik aurrera, [[Manuel Fal Conde]] andaluziarra jarri zen Nafarroako karlisten buruan, errepublika suntsitzeko ikuspegi militarista baten aldekoa. Harrezkero, errepublikaren kontrako kolpea prestatzen hasi zen, horretarako Eibarretik bertatik zabaltzen ziren armekin talde paramilitarrak osatuz: [[Errekete]]a. Ildo beretik, karlisten artean [[Víctor Pradera|Victor Pradera]] tradizionalistaren tesiak gailendu ziren, errepublikaren eta [[Eusko abertzaletasun|abertzaletasuna]]<nowiki/>ren guztiz kontrakoak. [[1934ko Iraultza Euskal Herrian|1934ko langile-istilu larrietan]], euskal estatutuaren aldeko [[Marcelino Oreja Elosegi]] enpresaburu [[Karlismo|karlista]] erabakigarria hil zuten Gipuzkoan, jazoeren segida azkar batean.

 

Harrezkero, zatiketa erabatekoa izan zen euskal lurraldeetan erreakzioko indarren eta errepublikari aukera bat ematen zioten euskal indarren artean eta, era berean, euskal estatutuaren kontra eta aldekoen artean. [[1936]]ko [[otsailaren 16]]an, [[1936ko Espainiar Hauteskunde Orokorrak|hauteskundeak]] egin eta [[Fronte Popularra (Espainia)|Fronte Popularrean]] elkartutako ezkerreko alderdiek (tartean [[Eusko Abertzale Ekintza]]) irabazi zuten.<ref>[http://guerracivil.sotmar.net/pagina2.htm 1936ko Espainiar Hauteskunde Orokorretako emaitzak]</ref> [[Hego Euskal Herria]]n, berriz, eskuineko alderdiak irten ziren garaile. Eskuineko blokeak hamabost diputatu, [[Fronte Popularra (Espainia)|Fronte Popularrak]] hamabi diputatu eta [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJk]] hamar diputatu<ref>[http://noticias.ya.com/local/pais-vasco/12/02/2006/elecciones-victoria-frentepopular.html ya.com: ''La victoria del Frente Popular'']</ref><ref>[http://www.navarraconfidencial.com/portal/modules.php?name=Noticias&file=article&sid=827 navarraconfidencial.com: ''Las elecciones de 1936 en Navarra'']</ref> lortu zituzten. [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJk]], guztira, 130.000-140.000 bitarte boto<ref>[http://www.elgrancapitan.org/foro/viewtopic.php?t=2867&sid=8c3766c7cb655cbba0f941db2cb5ed8f#p42032 1936ko Espainiar Hauteskunde Orokorrak]</ref> lortu zituen, batez ere herri txikietan bilduak.