Espainiako Gerra Zibila Donostian (1936): berrikuspenen arteko aldeak

Fusilamentuak Ulia mendian eta [[Ondarretako espetxea|Ondarretako kartzela]]<nowiki/>n izan ziren hasieran, baina urritik aurrera urrundu egin ziren Hernaniko kanposantura, [[Oiartzun]]<nowiki/>era eta [[Bera]]ko harrobira ere. Batzuetan publikoak izan ziren, eta kexak^Norenak? eragin zituzten.<ref>Egaña, Iñaki. 2012, 00:29'50" Egañak 400 fusilatutik gora aipatzen du.</ref> Iraileko erasoa bukatu arte, Donostia eta Gipuzkoa mendean hartzeko matxinatuen kanpainan, Barrusok 3.000 hildako zenbatzen ditu guztira borroketan, erdi bana gutxi gorabehera.<ref>Barruso, Pedro. ''Verano y revolución: La Guerra Civil en Gipuzkoa'', 3. or. Lerroen atzeko eta errepresioko hilketa eta exekuzioak, berriz, 1.000 bana izan daitezke.</ref>

{{esaera2|Nire umetako lehenengo oroitzapena gerrakoa da, eta euskararekin du zerikusia. Ilara luze batean nengoen, [...] [[San Martin merkatua (Donostia)|San Martin merkatuko izkina batean]], Donostia erdialdean. Halako batean, asto baten saihetsean jarrita, emakume bat pasa zen, baserritar bat, buruan zapi bat zeramala, baina bereizten zen burua soilduta zuela, eta "kiki" bat zuen erdian, [[Espainiako bandera]] eratzen zuen zinta batez lotuta. [[Euskara]]z hitz egitearren egin zioten hori, gero azaldu zidatenez. [[Errizino-olio]]a ere emango zioten segur aski, orduan zigor oso erabilia baitzen. Nire umetako galdutako irudi horrek gero ikusi ditudan gauza askoren azalpena eman dit.|Torres Murillo idazlea<ref>{{Cite book|hizkuntza=|izenburua=El libro negro del euskera|urtea=2009|abizena=Torrealdai|izena=Jose Mari|orrialdeak=|orrialdea=90|argitaletxea=Ttarttalo|ISBN=978-84-8091-395-9}} Murillo idazlearen 1936-1937ko oroitzapen bat, "El bilingüismo en Europa. Hay lenguas a la defensiva y otras al ataque" idazlanean aipatua.</ref>}}

[[Euskaldun]]<nowiki/>ak kaleko txokoetan kexaka ziren: berehala okupatzaileek bekozko beltza jarri zieten euskal hiztunei, baita denbora gutxiren buruan [[euskararen debekua|euskara ofizialki debekatu]] ere.<ref name="ReferenceB"/> Euskarazko hiztegiak sutan erre zituzten.<ref>{{Erreferentzia

| abizena1 = Gorrotxategi