Ijitoak Euskal Herrian: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Ortografia zuzenketa
Etiketak: Mugikor edizioa Mugikor app edizioa
2. lerroa:
'''Ijitoak''' (''egiptano''tik eratorria, «[[Egipto]]koa»<ref name="Euskaltzaindia">{{Erreferentzia|izenburua=Euskaltzaindiaren Hiztegia|hizkuntza=eu-es|url=http://www.euskaltzaindia.eus/index.php?sarrera=ijito&option=com_hiztegianbilatu&view=frontpage&Itemid=410&lang=eu&bila=bai|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2018-06-19}}</ref>), '''buhameak''' (''[[bohemia]]r''retik), '''motxaileak''' edo '''erromaniak''' [[Erdi Aroa]]n [[Euskal Herri]]a iritsi zen [[etnia]] bat da, ziurrenik [[India]]ko ipar-mendebaldetik<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Ijitoen jatorria, DNAn islatua - Zientzia.eus|url=http://zientzia.eus/artikuluak/ijitoen-jatorria-dnan-islatua/|aldizkaria=zientzia.eus|sartze-data=2018-06-19}}</ref>. Ijitoen presentziaren lehenengo testigantza [[1435]]ekoa da<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Historia de los gitanos en Navarra|hizkuntza=es-ES|data=2011-08-23|url=https://rikardohj.wordpress.com/2011/08/23/historia-de-los-gitanos-en-navarra/|aldizkaria=Ricardo Hernández|sartze-data=2018-06-19}}</ref> eta geroztik jazarpen eta ez-ulertuetan oinarritutako historia izan dute<ref>{{Erreferentzia|izena=Martín, David,|abizena=1980-|izenburua=El pueblo gitano en Euskal Herria|argitaletxea=Txalaparta|data=2017|url=https://www.worldcat.org/oclc/1013895754|edizioa=1. ed|isbn=9788417065027|pmc=1013895754}}</ref>.
 
Euskal kulturan eragina izan dute, ia sei mendetako eraginaren ondorioz. Alde batetik, [[euskara]]ren egitura sintaktikoa eta [[erromaniera]]ren hiztegia batzen zituen [[erromintxela]] izeneko nahasketa hitz egin dute<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hiretzat goli kherautzen dinat, erromeetako gazi mindroa|hizkuntza=eu|url=http://www.argia.com/argia-astekaria/2129/erromintxela/osoa|aldizkaria=Argia|sartze-data=2018-06-19}}</ref>. Bestetik, [[inauteri]]etako pertsonaiak ere sortu zituztedituzte, [[Zuberoako maskarada]]ko [[Buhame (maskarada)|buhamea]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Buhameak - Auñamendi Eusko Entziklopedia|hizkuntza=eu|url=http://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/artikuluak/artikulua.php?id=eu&ar=50839|aldizkaria=aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus|sartze-data=2018-06-19}}</ref> edo [[kaldereroak]] ijitoen parodian oinarritutako jaiak dira<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kaldereroak: Zeintzuk ote?|url=http://www.ikasbil.eus/web/ikasbil/dokutekako-fitxa?p_p_id=56_INSTANCE_fLB1&p_p_lifecycle=0&p_p_state=normal&p_p_mode=view&p_p_col_id=column-1&p_p_col_count=1&groupId=10138&articleId=372650|sartze-data=2018-06-19}}</ref>. [[Kaskarot]]ak ere ijito eta [[agote]]en nahasketaz sortutako taldea zen<ref>{{Erreferentzia|abizena=Berria.eus|izenburua=«Euskal gizartearen parte dira ijitoak, beste edozein bezainbeste»|hizkuntza=eu-ES|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1845/040/001/2017-04-18/euskal_gizartearen_parte_dira_ijitoak_beste_edozein_bezainbeste.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2018-06-19}}</ref>. Ijitoen aurkako sentimenduaren ondorioz, euskaraz ''ijito'' hitza ''maltzur'' eta ''iruzurti'' hitzen sinonimotzat hartzen du [[Euskaltzaindia]]ren hiztegiak<ref name="Euskaltzaindia" />.
 
Gaur egun talde heterogeneoa da, jatorri eta kultura ezberdinetakoa. Zenbat ijito dagoen zehaztea zaila da, baina [[Euskal Autonomia Erkidegoa]]n 14.000 inguru dira (3.000 Araban, 8.000 Bizkaian eta 3.000 Gipuzkoan)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pueblo gitano|hizkuntza=es|data=2005-11-04|url=http://www.euskadi.eus/pueblo-gitano/web01-a2gizar/es/|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2018-06-19}}</ref>. Nafarroan 7.000 inguru dira, 2007an egindako estimazio baten arabera<ref>{{erreferentzia|izenburua=Vivienda y Comunidad Gitana en Navarra|urtea=2007|egilea=Fundación Secretariado Gitano}}</ref>. Ipar Euskal Herriko daturik ez dago, baina komunitate garrantzitsuak daude gaur egun eta 1.000 baino gehiago izan daitezke<ref>{{Erreferentzia|izena=Ediciones El|abizena=País|izenburua=Reportaje {{!}} Ijito euskaldunen arrastoan|hizkuntza=es|data=2008-01-14|url=https://elpais.com/diario/2008/01/14/paisvasco/1200343206_850215.html|aldizkaria=El País|issn=1134-6582|sartze-data=2018-06-19}}</ref>.