Euzko Alderdi Jeltzalea: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
→Mende aldaketa: info geh |
No edit summary |
||
16. lerroa:
}}
'''Euzko Alderdi Jeltzalea''' edota '''EAJ''' ({{lang-es|Partido Nacionalista Vasco}} edota ''PNV'', {{lang-fr|Parti
Euzko Alderdi Jeltzalearen egoitzak '''[[batzoki]]ak''' dira, eta Euskal Herriko udalerri askotan ditu. Gainera, [[euskal diaspora]]n baditu hainbat ordezkaritza, nagusiak [[Venezuela]]n, [[Argentina]]n, [[Mexiko]]n eta [[Uruguai]]n.
28. lerroa:
[[Fitxategi:Sabino arana goiri 1865-1903.JPG|thumb|left|220px|[[Sabin Arana|Sabin Arana Goiriren]] eskultura [[Albia lorategia|Bilboko Albia lorategian]].]]
[[1895]]ean [[Sabin Arana|Sabino Arana Goirik]] alderdia [[Bizkai Buru Batzar]]
Euzko Alderdi Jeltzalea Euskal Herriko independentziaren aldeko alderdi kristaua eta errepublikarra zen. Jatorriz alderdi separatista eta katolikoa izaki, egun EAJk euskaldun, demokratiko, parte hartzaile, plural, akonfesional eta humanista modura definitzen du bere burua. Alderdi [[nazionalismo|nazionalista]] moderatua da, [[Euskal Herria]]ren burujabetza helburu duena eta
[[1898]]. urtean, Aldundiko hauteskundeetara aurkeztu zen Sabino Arana eta ozta-ozta ez zuen kargurik atera. 1899an bost zinegotzi lortu zituen Bilbon Euzko Alderdi Jeltzaleak. 1902. urtean, hil baino urte bete lehenago, autonomiaren aldeko bidea jorratu beharraren alde azaldu zen
[[Lehen Mundu Gerra]]ren garaian, indar handia zuen Euzko Alderdi Jeltzaleak Bizkaian eta goranzko joera zuen Gipuzkoan. Gerrak areagotu zituen bi taldeen arteko desberdintasunak. "[[Euskal-Erria elkatea|Euskalerriakoak]]" aliatuen aldekoak ziren eta Luis Arana germaniarren aldekoa. Luis Aranak 1916. urtean alderdia utzi zuen, eta Sotak gidatzen zuen alderdiak ''Comunión Nacionalista Vasca'' izena hartu zuen. Autonomismoaren bidea hautatu zuen bete-betean Sotaren alderdiak. 1917ko udal hauteskundeen ondoren, alkate euskal nazionalista izan zuten Bilbok eta Bizkaiko herri askok. Bestalde, Bizkaiko diputatu nagusi aukeratu zuten [[Ramon de la Sota Aburto|Ramón de la Sota Aburto]], buruzagi jeltzalearen semea. 1918an, nazionalistek bost diputatu lortu zuten Bizkaian, bana Gipuzkoan eta Nafarroan, baina emaitza txarrak izan zituen 1920. urteko hauteskundeetan.
[[1921]]
[[1930]]eko azaroan, Aberri eta CNV berriz elkartu ziren, Bergaran. Hala ere, hamabost egunen ondoren, talde txiki batek [[Eusko Abertzale Ekintza]] (''Acción Nacionalista Vasca'' bezala ere ezagutua, EAE-ANV) eratu zuen. Euskal alderdi nazionalista moderatu ezkertiarra zen, akonfesionala —erlijio lotura gabea—, eta aliantzei irekia errepublikar eta sozialistekin, diktaduraren aurkako borrokan.
46. lerroa:
=== Espainiako guda zibila ===
1936ko hauteskunde nagusietan, botoak galdu zituen EAJk, nagusi iraun arren, eta zuhur jokatu zuen
[[1936]]. urteko [[
* Bizkaitarrek eta gipuzkoarren gehiengoak, garrantzitsuenak kopuruan, errepublikari, demokraziari eta anti-faxismoari eman zioten
* [[Gipuzko Buru Batzar|Gipuzko Buru Batzarrean]], Artetxe eta Barriola
*
**
**
**
**
**
Alderdia euskal administrazioa antolatzen hasi zen Euskadiko Autonomi Estatutua onartu ondoren (1936ko urriaren 1). EAJ izan zen Eusko Jaurlaritzako alderdi nagusia.
65. lerroa:
[[Fitxategi:Agirre Lehendakaria 1939.jpg|300px|thumb|[[Jose Antonio Agirre]] lehendakaria, 1939an.]]
Gerra galdu ondoren (1937 ekaina-uztaila), Paris eta Londresa joan behar izan zuten Euzko Alderdi Jeltzaleko buruzagi
[[1951]]. urtearen ondoko greben ondorengo zapalkuntzak oso egoera txarrean utzi zuen EAJk Hego Euskal Herrian zeukan egitura. 1960. urtean [[Jose Antonio Agirre]] lehendakaria hil zen arte tirabira handiak izan ziren Euzko Alderdi Jeltzaleko buruzagi gehienen eta, hasieran, [[Ekin (historikoa)|EKINen]] eta, gerokoan, [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAren]] inguruetara bildu ziren kide abertzale gazteen artean. 1960-70 urteetan, ageriko ekintza gutxi burutu zuten Euzko Alderdi Jeltzaleko kideek eta, aldiz, gerra ondoko lehenengo koadro tekniko, politiko eta ideologikoak hasi ziren antolatzen Hego Euskal Herrian, Juan Ajuariagerraren ardurapean.
99. lerroa:
2008ko Espainiako Hauteskunde Orokorretan EAJk atzerakada nabarmena egin zuen, ia 120.000 boto galdu baitzituen. Ez zen zerrenda bozkatuena izan [[Euskal Autonomia Erkidegoa|EAEko]] inongo lurraldetan, ez ezein hiriburutan [[2012]]ko [[abenduaren 13]]an Iñigo Urkullu [[Eusko Jaurlaritzako lehendakaria]] izendatua izan zenez eta kargu horretan [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJko]] ohituraren arabera lehendakaria aldi berean alderdi horretako barne erakunde nagusia den [[Euzkadi Buru Batzarra|Euskadi Buru Batzarreko]] presidentea karguan ezin egon daitekenez, [[2013]]ko [[urtarrilaren 12]]an Urkulluren ordez EBBko presidente berria [[Andoni Ortuzar]] aukeratua izan zen.
[[2014]]ko [[abenduaren 29]]an, estatus politikoa "adostasun ahalik eta zabalenarekin" aldatu nahi zuela adierazi zion EAJk [[Kataluniako Konbergentzia Demokratikoa|CDCri]]. Euskal Herriko, Kataluniako eta Espainiako egoera ekonomiko, politiko eta soziala aztertu zuten.<ref>[http://www.berria.eus/albisteak/106707/estatus_politikoa_adostasun_ahalik_eta_zabalenarekin_aldatzeko_nahia_azaldu_dio_eajk_cdcri.htm «Estatus politikoa "adostasun ahalik eta zabalenarekin" aldatzeko nahia azaldu dio EAJk CDCri»], ''Berria'', 2014-12-29</ref> Ideologiaren aldetik, gobernu autonomo berriaren testuinguruan, Eusko Alderdi Jeltzaleak ''Euskadi'' egin zuen euskal nazioaren subjektu bere diskurtsoan 2016ko azarotik.<ref>{{Erreferentzia |author=<!--Staff writer(s); no by-line.--> |izenburua=Urkullu: "Euskadi es una nación que debe ser reconocida y necesita mecanismos de bilateralidad"|url=http://www.europapress.es/euskadi/noticia-urkullu-pide-estado-avance-camino-naciones-encuentren-reconocimiento-20161123110324.html |egunkaria=EuropaPress|location= |data=2016-11-23 |access-date=2016-12-01}} Konparatu 2016ko azaroan bertan EH Bilduko [[Maialen Iriarte]]k Euskal Herria izenaz egindako erabilerarekin, eta Sabino Aranak XIX. mende amaieran ''Euzkadi''z emandako definizioarekin, Euskal Herriaren proiekzio politikotzat hartuz; ikus ere [[Euzkadi Buru Batzarra]].</ref> 2017ko Kataluniako independentziari buruzko krisi betean, lehendakari posiziotik, Urkullu Espainiako "estatu konfederalaren alde" agertu zen, baita alde biko subiranotasunaren alde Espainiarekin, Kataluniako ereduaz bestelakoa, "euskal bidea" deitu zuena, Ekonomia Itunean eta eskumen gehiago erdiestean oinarrituta.<ref>{{Erreferentzia |author=<!--Staff writer(s); no by-line.--> |izenburua=Urkullu plantea la soberanía compartida con Madrid y el derecho a ser consultados|url=http://www.deia.com/2017/09/22/politica/euskadi/urkullu-plantea-la-soberania-compartida-con-madrid-y-el-derecho-a-ser-consultados |egunkaria=EuropaPress|location= |data=2017-09-22|access-date=2017-11-03}}</ref> Alde horretatik, katalan bidearen 'porrota' nabarmendu zuen, eta Rajoy eta Puigdemonten arteko zubi-lana egiteko prest agertu zen.<ref>{{Erreferentzia |author=<!--Staff writer(s); no by-line.--> |izenburua=Urkullu: 'Ez da independentzia aldarrikatu eta ezin da 155a aplikatu'|url=http://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/5155851/urkullu-ez-da-independentzia-aldarrikatu-eta-ezin-da-155a-aplikatu/|egunkaria=EITB|location= |data=2017-10-19|access-date=2017-11-03}}</ref> Hainbat ekitalditan, EAJk Kataluniako politikari subiranistei elkartasuna adierazi eta erreferendumaren aldeko agertu zen, baina ez zuen bat egin 2017ko azaroan ''Gure Esku
=== Diru publikoaren bidegabeko erabilera kasuak ===
EAJ alderdiko kide batzuk [[ustelkeri]]a kasuetan nahastuta egon dira,
== Euzko Alderdi Jeltzaleko lehendakarien zerrenda ==
109. lerroa:
[[Fitxategi:Sabin etxea.jpg|thumb|300px|''[[Sabin Etxea|Sabin-Etxea]]'', EAJren egoitza nagusia ([[Bilbo]])]]
Oharra: [[1908]]an ''[[Euzkadi Buru
=== Bizkai Buru Batzar / EAJ ===
|