11:15, 1 abendua 2016ko berrikusketa aldatu Xabier Armendaritz (eztabaida \| ekarpenak) Burokratak, Interfazeko administratzaileak, Administratzaileak 85.324 edits →‎Kultura: entziklopedikoa ez den edukia ezabatzea ← Aurreko ezberdintasuna		11:28, 1 abendua 2016ko berrikusketa aldatu desegin Xabier Armendaritz (eztabaida \| ekarpenak) Burokratak, Interfazeko administratzaileak, Administratzaileak 85.324 edits informazioa pixka bat antolatzea, zuzentzaile ortografikoa pasatzea, ortografia akatsez beteriko mapa bat kentzea Hurrengo ezberdintasuna →
16. lerroa: Hamalau udalerrik osatzen dute, 298,83 km karratu eta 95.013 biztanle edukiz ([[2015]]). Herri nagusia eta eskualdeari izena ematen diona [[Durango]] da, eta herririk txikiena [[Izurtza]] da. [[Fitxategi:Durango.jpg\|thumb\|right\|250px\| ~~Durangaldeko~~Durangaldearen satelite irudia]]▼ == Ingurune naturala ==▼ === Urkiolako Parke Naturala ===▼ [[Urkiolako natura parkea~~\|Urkiolako~~]] ~~Parke Naturala~~: 5.958.3 hektarea~~-ko zabalera~~ ~~dauka~~dauzka, eta [[Bizkaia\|Bizkaiko]] [[Abadiño]], [[Zornotza\|Amorebieta-Etxano]], [[Atxondo]], [[Dima]], [[Durango]], [[Mañaria]] eta [[Izurtza]] udalerriak barne hartzen ditu. ▼ === Mendiak ===▼ [[Anbotoko mendilerroa]] eta [[Aramotzeko mendilerroa\|Aramotzekoa]] eskualdeko hegoaldean daude. Lehenengoak banatzen ditu [[Atxondo]], [[Abadiño]] eta [[Mañaria]] alde batean eta [[Otxandio]] bestean. Bigarrenak bereizten du eskualdea [[Arratia]]rekin.▼ Iparraldean, beste alde batetik, [[Oizko mendilerroa]] dago, Durangaldea eta [[Lea-Artibai]] banatzen dituena.▼ Ekialdean, azkenik, [[Elgetako mendilerroa]]k eta [[Udalatx]] mendiak bereizten ditu Durangaldea eta [[Debagoiena\|Deba Goiena]].▼ Hauexek dira tontorrik ezagunenak:▼ # [[Anboto]] (1.331 m).▼ # [[Udalatx\|Udalaitz]] (1.117 m).▼ # [[Alluitz]] (1.040 m).▼ # [[Oiz (mendia)\|Oiz]] (1.029 m.).▼ # [[Leungane]] (1.009 m).▼ # [[Mugarra]] (964 m).▼ # [[Untzillatx]] (934 m).▼ # [[Axtxiki]] (791 m).▼ == Udalerriak == [[Fitxategi:Durangaldea (Mapa).png\|thumb\|right\|250px\| ''Durangaldeko mapa orokorra'']] ~~[[Fitxategi:Mereindad_de_Durango.png\|thumb\|right\|250px\| ''Durangaldeko merindadea'']]~~ ▲[[Fitxategi:Durango.jpg\|thumb\|right\|250px\| Durangaldeko satelite irudia]] {\| class="wikitable" cellpadding="3" style="text-align: center;" 132 ⟶ 152 lerroa: Eskualde hau osatzen duten herriek, [[Ibaizabal]] ibaiak zeharkatzen duen aranean kokatuta daude. [[Mallabia]] eta [[Ermua]], [[Ego]] ibaiaren aranean aurkitzen dira eta [[Otxandio]] Urkiola mendatearen bestaldean. Urkiola Landa Garapenerako ~~Alkartea da~~Alkarteak Durangaldeko 13 udalerri hartzen ~~dituen elkartea da~~ditu. ~~Bere~~Haren helburua da landa inguruko biztanleen bizi kalitatea ~~kalekoakaz~~kalekoarekin parekatzea da. [[Berriz]]ko udaletxe zaharrean dauka ~~bere~~ egoitza.▼ ~~== Sarrerak ==~~ Arabatik, BI-623 bidea hartuz eta Otxandio zeharkatuz, Urkiolako mendatea igoz Durangaldeko aranean sartu genezake. Sarrerarik garrantzitzuenak N-634 (Bilbo eta Donostia lotzen dituen bidea) eta AP-8 dira. ▼ == Historia == Lehenengo giza- aztarnak Neolitiko garaikoak dira eta arkeologi lorratz garrantzizkoak aurki ditzake Abadiñoko [[Bolinkoba]]n (giza okupazioaren aztarnak) eta Oiz eta Sabigain mendietan (trikuharriak eta hilobiak). Aipatzekoa da ere, [[Euskal Arkeologia, Etnografia eta Kondaira Museoa\|Bilboko Museo etnografikoan]] aurkitzen dan ''[[Mikeldiko idoloa\|Mikeldi]]'' izeneko irudia.Gaur egun, Durangoko Ezkurdiko parkean irudi honen kopia bat ikus ditzakegu. Garaiko Momoitioko Juan Deunaren baselizan eta Elorrioko Argiñetan Erdi aroko hilarriak eta hilobiak aurkitu ditzakegu [[Durangoko merindadea]] Durangaldea osatzen duten 12 udalerriek izan zuten lehen eraketa politikoa izan zen Gerediagako baselizan elkartegunea izanik eta Nafarroako Erresumaren menpe. 1200. urtean Gaztelako Erresumaren menpe gelditu zan eta 1212. urtean Bizkaiko Jaurrerian sartu zen Nafarroako erregeak Bizkaiko Jaunari, [[Navas de Tolosako gudua]]n honek eman zion laguntzaren truke. Ofizialki, 1630. urtean izan zuen Bizkaiko Jaurerrian sarrera batasun eskrituraren bidez. Durangaldeak beti izan zituen Bizkaiko Jaurerrian sartzeko arazoak. Gernikako Biltzar Orokorretan Durangaldeko herri bakoitzak boto bana ez izateak, Gerediagako baselizan egiten ziren Durangaldeko Merindadeko Biltzarrak mantentzea lortu zuen. Merindadean [[elizate]]ek baino ez zuten parte hartzen, [[hiribildu]]ek ez zutelako hitzik ezta botorik ere, Bizkaiko Jauntxoek sortuak bait ziren eta beraien foru-legeak izaten bait zituzten. Durangoko merindadetik kanpo gelditzen ziren hiribilduak Elorrio,Ermua, Durango eta Otxandio ziren.▼ [[1875]]eko [[abenduaren 27]]an Merindadearen azken batzarra egin zuten.▼ {{sakontzeko\|Durangoko merindadea}}▼ Aipatzekoak dira, baita ere,lurralde honetan izan ziren hereje eta sorginkeria mugimenduak. "[[Durangoko heresia\|Durangoko herejeak]]" izenarekin deitutako mugimendu bat sortu zen Durangon 1437 eta 1442 urteen artean [[Alonso de Mella]] fraidearen eraginez. Mellaren pentsaera erlijiosoa Italian sortutako "[[fraticelli]]" mugimenduan oinarritua zen eta Durangoko Tabirako San Pedro baselizaren inguruan egin zituen bere lehen biltzarrak. Fernando de Muniqueta presbiteroak, mugimendua handitzen zihoala ikusirik, [[Joan II.a Gaztelakoa]] erregeari laguntza eskatu zion eskutitz baten bidez eta honek Inkisizioko ikusleak bidali zituen. Epaiketen ondorioz 10 emakume eta gizon bat bizirik erre zituzten eta Frai Alonso de Mella Granada aldera ihes egitea lortu zuen.▼ Durangoko herejeek, justiziaren eraginetik ihes egiteko, tronpa batzuen bidez komunikatzen ziren eta, hori dela eta, gaur egun ere, Durango herria "tronperri" ezizenarekin ezagutzen da.▼ ▲Merindadean [[elizate]]ek baino ez zuten parte hartzen, [[hiribildu]]ek ez zutelako hitzik ezta botorik ere, Bizkaiko Jauntxoek sortuak ~~bait ziren~~baitziren eta beraien foru-legeak izaten ~~bait zituzten~~baitzituzten. Durangoko merindadetik kanpo gelditzen ziren hiribilduak Elorrio,Ermua, Durango eta Otxandio ziren. ▲== Ingurune naturala == ▲=== Urkiolako Parke Naturala === ▲[[Urkiolako natura parkea\|Urkiolako]] Parke Naturala: 5.958.3 hektarea-ko zabalera dauka, eta [[Bizkaia\|Bizkaiko]] [[Abadiño]], [[Zornotza\|Amorebieta-Etxano]], [[Atxondo]], [[Dima]], [[Durango]], [[Mañaria]] eta [[Izurtza]] udalerriak barne hartzen ditu. ▲[[1875]]eko [[abenduaren 27]]an Merindadearen azken batzarra egin zuten. ▲=== Mendiak === ▲[[Anbotoko mendilerroa]] eta [[Aramotzeko mendilerroa\|Aramotzekoa]] eskualdeko hegoaldean daude. Lehenengoak banatzen ditu [[Atxondo]], [[Abadiño]] eta [[Mañaria]] alde batean eta [[Otxandio]] bestean. Bigarrenak bereizten du eskualdea [[Arratia]]rekin. ▲{{sakontzeko\|Durangoko merindadea}} ▲Iparraldean, beste alde batetik, [[Oizko mendilerroa]] dago, Durangaldea eta [[Lea-Artibai]] banatzen dituena. ▲Aipatzekoak dira, baita ere, lurralde honetan izan ziren hereje eta sorginkeria mugimenduak. "[[Durangoko heresia\|Durangoko herejeak]]" izenarekin deitutako mugimendu bat sortu zen Durangon 1437 eta 1442 urteen artean [[Alonso de Mella]] fraidearen eraginez. Mellaren pentsaera erlijiosoa Italian sortutako "[[fraticelli]]" mugimenduan oinarritua zen eta Durangoko Tabirako San Pedro baselizaren inguruan egin zituen bere lehen biltzarrak. Fernando de Muniqueta presbiteroak, mugimendua handitzen zihoala ikusirik, [[Joan II.a Gaztelakoa]] erregeari laguntza eskatu zion eskutitz baten bidez eta honek Inkisizioko ikusleak bidali zituen. Epaiketen ondorioz 10 emakume eta gizon bat bizirik erre zituzten eta Frai Alonso de Mella Granada aldera ihes egitea lortu zuen. ▲Ekialdean, azkenik, [[Elgetako mendilerroa]]k eta [[Udalatx]] mendiak bereizten ditu Durangaldea eta [[Debagoiena\|Deba Goiena]]. ▲Durangoko herejeek, justiziaren eraginetik ihes egiteko, tronpa batzuen bidez komunikatzen ziren eta, hori dela eta, gaur egun ere, Durango herria "~~tronperri~~Tronperri" ezizenarekin ezagutzen da. ▲Hauexek dira tontorrik ezagunenak: ▲# [[Anboto]] (1.331 m). == Azpiegiturak == ▲# [[Udalatx\|Udalaitz]] (1.117 m). === Errepideak === ▲# [[Alluitz]] (1.040 m). ▲Arabatik, BI-623 bidea hartuz eta Otxandio zeharkatuz, Urkiolako mendatea igoz Durangaldeko ~~aranean~~haranean sartu genezake. Sarrerarik ~~garrantzitzuenak~~garrantzitsuenak N-634 (Bilbo eta Donostia lotzen dituen bidea) eta AP-8 dira. ▲# [[Oiz (mendia)\|Oiz]] (1.029 m.). ▲# [[Leungane]] (1.009 m). ▲# [[Mugarra]] (964 m). ▲# [[Untzillatx]] (934 m). ▲# [[Axtxiki]] (791 m). === Osasun arloko azpiegiturak === ~~== Zerbitzuak ==~~ * [[Zaldibarko Ospitalea]]: erietxe [[psikiatria\|psikiatrikoa]]. == ~~Elkarteak~~Kultura == [[Euskara]]ren inguruan, tokian tokiko elkarteen artean [[Berbaro]] ([[Durango]]) dugu. Bestela, [[Euskal Herria\|Euskal Herriko]] elkarteen federakundea den [[Euskaltzaleen Topagunea\|Topaguneak]] egoitza nagusia [[Durango]]n dauka. Kultur arloan orokorrean, aipagarria da [[Gerediaga Elkartea]] (Abadiño) ~~azpimarragarria da~~. Izan ere, ~~hauek~~haiek dira [[Durangoko Azoka]] ezaguna antolatzen dutenak. ▲Urkiola Landa Garapenerako Alkartea da Durangaldeko 13 udalerri hartzen dituen elkartea da. Bere helburua landa inguruko biztanleen bizi kalitatea kalekoakaz parekatzea da. [[Berriz]]ko udaletxe zaharrean dauka bere egoitza. ~~== Ekonomia ==~~ ~~Eskualdea [[Bizkaia\|Bizkaiko]] [[txakolin]]aren ekoizleetakoa da.~~ == Ikus, gainera == 186 ⟶ 187 lerroa: == Kanpo loturak == * [http://www.durangaldea.com/ Durangaldea] * [http://www.anboto.org/ Anboto aldizkari digitala] * [http://www.gerediaga.com/ Gerediaga Elkartea] * ~~{{eu}}~~ [http://www.topagunea.org Topagunea Euskara Elkarteen Federazioa] * {{eu}} {{es}} {{en}} {{fr}}[http://www.kulturkabia.com Kultur Kabia Zerbitzuak] * [http://www.arriolaka.com/eusk/euskorr/framenagusia.php Arriola kultur aretoa] * [http://www.plateruena.com/ Plateruena Kafe Antzokia]

Durangaldea: berrikuspenen arteko aldeak