Wikipedia

ActivityPub

gizarte-sareak modu federatuan antolatzeko sare-protokola

ActivityPub sare sozial askotan erabiltzen den komunikazio protokolo ireki eta deszentralizatua da. Pump.io haren ActivityPump protokoloan oinarrituta dago.[1] Bezeroari/zerbitzariari API bat ematen dio edukia sortzeko, eguneratzeko eta ezabatzeko, bai eta API federatu bat ere, jakinarazpenak eta edukiak emateko.[2] ActivityPub da Fedibertsoan erabiltzen den protokoloa, software librea eta sare deszentralizatu eta federatuak lotzeko erabiltzen den protokoloa da.

Mekanika

Proiektuaren egoera aldatu

ActivityPub Interneterako estandarra da World Wide Web Consortiumeko (W3C) Sare Sozialen Taldean. Estandar honetan, besteak beste, Evan Prodromouren egileak parte hatu zuen, StatusNet-eko sortzailea (orain GNU social deitzen zaio).[3] Aurreko etapa batean, protokoloaren izena "ActivityPump" izan zen, baina halako batean pentsatu zen Activity Pub izenak hobeto adieraziko zuela protokoloaren modu gurutzatuan argitaratzeko asmoa. Fedibertsoan gehien erabiltzen den estandarra da (alde handiarekin).

2018ko urtarrilean, World Wide Web Consortium-ek (W3C) ActivityPub protokoloa lehenesteko gomendioa argitaratu zuen.[4] Christine Lemmer-Webber autore nagusiak adierazi zuen ActivityPub protokoloaren atzetik zebilen ekipoa nagusiki queer gisa identifika zitekeela, eta horrek erabiltzaile eta administratzaileei "nahi ez den elkarreraginetik" babesten laguntzen dieten ezaugarrietara eraman zuela taldeak. Honekin GAFAM estiloko enpresetatik urrun ibiltzeko asmoa uler daiteke. ActivityPub taldeak ez zuen parte-hartze korporatiborik izan.[5]

W3C Komunitateak konferentzia ireki bat antolatzen du urtero, ActivityPub Conf izenekoa, ActivityPub-en etorkizunari buruzkoa.[6][7]

Sean Tilley-k, Diasporako komunitateko gerente ohiak, artikulu oso aipatu bat idatzi zuen ActivityPub-eko protokoloek Interneteko plataformak federatzeko modua eman dezaketela iradokitzeko.[8]

Aplikazio nabarmenak aldatu

Protokolo federatua (server-to-server protokoloa) aldatu

WriteFreely

  • [|Friendica]], sare sozialen softwarea; Activity Pub ezarri zuen 2019.01 bertsioan.[9]
  • Kbin, Reddit eta Lemmy-ren antzeko berri-batutzaile bat, eta aldi berean eztabaida-foroa.[10]
  • Lemmy, Reddit estiloko albiste-gehitzaileak eta eztabaida-foroak exekutatzeko softwarea. Edozein instantziak erabil dezake ActivityPub beste foro batzuekin elkarreraginean aritzeko eta sare sozial federatu bat osatzeko.[11]
  • Libervia (beta-egoeran)[12]
  • Mastodon, sare sozialen atzean dagoen softwarea da ActivityPub; Mastodonek Activity Pub 1.6 bertsioan inplementatu zuen eta 2017. urtean. Lehenago OStatus protokoloa erabiltzen zen, baina ActivityPub honekin segurtasun handiagoa eskaini zaie mezu pribatuei.[13]
  • Micro.blog, mikrobloggingeko sare sozial bat, ActivityPub ezartzen hasi zen 2018an, eta 2022ko urrian gaitu zuten erabiltzaile berri guztientzat.[14][15]
  • Nextcloud, informazioa artxibatzeko, partekatzeko, eraldatzeko zerbitzu federatua.[16][17]
  • PeerTube, bideoa zuzenean transmititzeko, artxibatzeko, partekatzeko, komentatzeko zerbitzu federatua.[13]
  • Pixelfed, irudiak partekatzeko, komentatzeko, trukatzeko zerbitzu federatua, (Instagramen antzekoa).[18]
  • Pleroma, lehen jaurtiketatik ActivityPub ezartzen ari den Fedibertsoko zerbitzua.[19]
  • WordPress erabiltzaileen blogak argitaratzeko gehigarri baten bidez, plugin baten bidez ActivityPub protokoloa erabil dezake.[20]
  • WriteFreely, Kode irekiko blogging-plataforma bat da. ActivityPub protokoloa erabil dezake.[21]

Aurreikusitako edo iragarritako aplikazioak aldatu

 
(Ingelesez) Threads (hariak) eta Threads (mehatxuak) lotzen dituen irudia, Meta enpresak Fedibertsoan sartzeko planak kritikatzeko irudia. David Revoy-k 2023ko uztailean egindako irudia.
  • 2022ko azaroan, Tumblr-ek laguntza gehituko dutela jakinarazi zuen.[22][23]
  • Threads, Meta enpresak sortutako eta Instagramen gehigarri-edo izateko sortutako aplikazio bat.[24][25]

ActivityPub erabiltzen duten instantzia federatuetako hainbat kidek bere kezka agertu dute enpresa erraldoiek parte hartze horrek ez ote duen txikien hondamendia ekarriko.[26] Meta bezalako enpresen interesen atzean Fedibertso pribatizatzea eta monopolizatzea egon daitekeela uste dute batzuek.[27][28]

Bestelako laguntzak aldatu

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ «Sandstorm and the Social Web» zenhack.net 29 May 2016.
  2. ↑ W3C Recommendation 23 January 2018. .
  3. ↑ Jackson, Joab. (28 April 2022). «Challenges of Creating a Decentralized, Open Source Twitter» The New Stack.
  4. ↑ W3C Recommendation 23 January 2018. .
  5. ↑ (Ingelesez) Klemmens, Ben. (2023-01-02). «Mastodon—and the pros and cons of moving beyond Big Tech gatekeepers» Ars Technica.
  6. ↑ ActivityPub Conf 2020. .
  7. ↑ ActivityPub Conf 2019. .
  8. ↑ Tilley, Sean. (23 September 2017). A quick guide to The Free Network. .
  9. ↑ Friendica 2019.01 released. .
  10. ↑ «Home | kbin.pub - Fediverse of content» kbin.pub.
  11. ↑ «Lemmy - ActivityPub for link aggregation» nlnet.nl (nlnet.nl).
  12. ↑ «Libervia progress note 2022-W45» salut-a-toi.org November 2022.
  13. ↑ a b Server-Server - ActivityPub implementation reports. .
  14. ↑ «ActivityPub for your blog» Micro.blog (Micro.blog).
  15. ↑ «Mastodon and ActivityPub» Micro.blog (Micro.blog).
  16. ↑ Wallen, Jack. (22 January 2019). «Nextcloud Social is a promising collaborative feature» Tech Republic.
  17. ↑ (Ingelesez) Poortvliet, Jos. (2022-10-28). «No need to trust Musk. We go federated with Nextcloud Social!» Nextcloud.
  18. ↑ Krasnoff, Barbara. «Eight photo-centric social sites that are not Instagram» The Verge.
  19. ↑ (Ingelesez) Linuxiac, Team. (2020-08-29). «Pleroma 2.1.0 Released With All-new Chats And More Backend Stuff» Linuxiac.
  20. ↑ «ActivityPub for Wordpress» Github.
  21. ↑ Write Freely. Write Freely.
  22. ↑ (Ingelesez) Perez, Sarah. (2022-11-21). «Tumblr to add support for ActivityPub, the social protocol powering Mastodon and other apps» TechCrunch.
  23. ↑ <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Threads_(Instagram)" rel="mw:ExtLink" title="Threads (Instagram)" class="mw-redirect cx-link" data-linkid="103">
  24. ↑ (Ingelesez) «What Is ActivityPub? Understanding the Social-Media Protocol Meta’s Threads Plans to Use» www.coindesk.com 2023-07-10 (Noiz kontsultatua: 2023-07-11).
  25. ↑ (Ingelesez) Meta may soon reveal Threads, its Twitter competitor built on ActivityPub. .
  26. ↑ (Ingelesez) «Threads Wants to Join the Fediverse, But Some Mastodon Users Say No Way» PCMAG (Noiz kontsultatua: 2023-07-11).
  27. ↑ (Ingelesez) Ghaffary, Shirin. (2022-02-16). «Can Facebook monopolize the metaverse?» Vox (Noiz kontsultatua: 2023-07-11).
  28. ↑ Iturralde, Asier. (2023-07-07). «Euskal Fedibertsoak Metaren Threads aplikazio berria blokeatzea erabaki du – Iametza – Komunikazioa eta teknologia» Iametza - Komunikazioa eta teknologia (Noiz kontsultatua: 2023-07-11).
  29. ↑ Perez, Sarah. (23 May 2023). «Flipboard becomes first app to support Bluesky, Mastodon and Pixelfed all in one place» TechCrunch.
  30. ↑ Henshaw, Jon. (17 January 2023). «Buffer adds Mastodon to its social media management platform» Coywolf.
  31. ↑ https://www.theverge.com/2023/4/20/23689570/activitypub-protocol-standard-social-network
  32. ↑ https://www.theverge.com/2023/4/20/23689570/activitypub-protocol-standard-social-network
  33. ↑ «SocialOomph» SocialOomph.
  34. ↑ «A simple way to manage your Mastodon presence» SocialBu.

Bibliografia osagarria aldatu

Ikus, gainera aldatu

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=ActivityPub&oldid=9656429"(e)tik eskuratuta