Txikipedia:Curry

Curri edo curry (karil Portugesez, ‘saltsa’ tamilez) Asia ekialdeko eta hego-ekialdeko sukaldeetan garatutako espeziea da. Nahasketarako erabiltzen da. Currya espeziekin osatutako saltsekin egindako platera da, batez ere sukaldaritzari lotuta dago. Indiako hegoaldean curry zuhaitzaren Hostoak erabili daitezke.

Osaketa

curcuma

Osagaien konposizioa eta proportzioak aldatu egiten dira jatorriaren arabera, baina esan daiteke curry-ak, oro har, honako osagai hauek dituela: ziapea, martorria, kardamomoa (berdea eta beltza), kuminoa, kanela, kurkuma, jenjibrea, Piperra, piperbeltza, Mihilua, alholba, jabako piperbeltza, espezia klabela, Baratxuria, Tipula, gatza, etab. Konposizio-zerrenda luzeagoa eta aldakorragoa izan daiteke.

Motak

Curry mota asko daude eta toki oso ezberdinetakoak ere.

Curry aromatikoa (India)
Zeilaneko curry-a (Zeilan)
Antillaseko curry-a (Antillas)
Zazpi itsasoetako curry-a (Indonesia)
Malaysiako curry-a (Malaysia)
Itsas fruitu curry-a (Singapur)

Japoniako curry-a (Japonia)
Singapurreko curry-a (Singapur)
Thai curry gorria (Thailandia)
Thai curry berdea (Thailandia)

Indiako gastronomia

Indiako hegoaldean dagoen Támil kari hitzetik dator curry izena, eta arrozarekin batera edozein plater deskribatzeko erabiltzen da. Era berean, "karuvapillai" (hosto ilunak esan nahi du hitzez hitz) esaten zaion curry-zuhaitza da, eta Támil Nadú (Indiako hegoaldea) estatuko plater askotan erabiltzen da, barazkiekin, haragiarekin eta arrozarekin batera. Curry terminoak erregosia esan nahi du, eta ingelesak azpikontinentera iritsi aurretik, plater erregosia izendatzeko erabili zen, hainbat espezietan aberatsa zen salda bat baitzuten.

Orain, termino hori mundu osoan zabaldu da, eta Indiako edo Asiako estiloko espeziak dituen edozein plateri aplikatzen zaio, edo hainbat markatan komertzializatutako espezia deshidratatuen nahasketa bati, hala nola, platerak jatorrizko prestakinen zaporera hurbiltzen saiatzen dena.

Ekialdean, terminoa gehiago erabiltzen da Indiako hegoaldean, eta nekez erabiltzen da iparraldean. Curry-hautsaren nahaste komertzialei garam masala esaten zaie hindi, nepali eta Indiako iparraldeko beste euskalki batzuetan. Dal izeneko dilista lehorrak dituzten plater gehienetan ere erabiltzen da terminoa, edo prestaketan erabiltzen diren espezieei dagokie. Indiako iparraldean bada sukaldari-familia bat, indiar eta pakistandar jatorria duena. Curry edo kadi deitzen zaie, eta ghee eta besan erabiltzen dituzte.