TxikiHezi/Biderketa

Matematikan, biderketa bi zenbakiren arteko eragiketa aritmetikoa da eta ixa ( $\times$ ) edo ( $\cdot$ ) ikurrekin adierazten da.

Adibidez:

$3\times 5=15$ edo $3\cdot 5=15$

Biderketa guztietan elementu hauek izango ditugu:

• Biderkagaiak:
  • Biderkakizuna; biderkatzailea zenbat aldiz (bider) batu behar den adierazten duen zenbakia da.
  • Biderkatzailea; biderkakizunak adierazten duen adina aldiz batu behar den zenbakia da.

• Biderkadura; biderketaren emaitza da.

Nola biderkatzen da?

Biderketa baten emaitza kalkulatzeko bigarren zenbakia lehenengo zenbakiak adierazten duen adina aldiz batu behar da. Hasieran jarritako adibidea ikus dezagun;

$3\times 5=\ ?$

Hortaz, biderketa honen emaitza lortzeko 5 zenbakia 3 aldiz ( bider) batu beharko da:

$5+5+5=15$

Beste modu batera esanda, batuketa bateko batugai guztiak zenbaki edo balio bera dutenean, batuketa luze batean adierazi eta kalkulatu beharrean, biderketak modu laburrean adierazi eta kalkulatzeko aukera ematen du. Adibidez:

$7\times 9=\ ?$

Azaldutakoaren arabera, biderketa hau honela kalkulatzen da;

$9+9+9+9+9+9+9=63$

Batuketa luze hauetan kontua galtzeko arriskua dago. Hori ekiditeko garrantzitsua da hurrengo puntua.

Biderketa taulak

Biderketa taula

Biderketak egiteko garrantzitsua da 0-10 bitarteko zenbakian arteko biderkatzeko-taulak buruz ikastea. Biderkagaien balioa handia denean, egin beharreko batuketa luzeegia edo zailegia bihur baitaiteke. Biderkatzeko-taulak buruz jakiteak 0-10 bitarteko zenbakien arteko biderketak bat-batekotasunez kalkulatzen laguntzen du. Modu honetan, batuketa luzeak ekidin eta biderkagai handiagoak dituzten biderketak kalkulatzeko ahalmena eskuratzen da.

Biderketaren propietateak

Biderketak hainbat honako propietateak betetzen ditu:

• Propietate trukakorra edo trukakortasuna: Bi zenbaki biderkatzerakoan, biderkagaien ordena aldatuz gero, emaitza ez da aldatzen.

Propietate trukakorra

• Propietate elkarkorra edo elkarkotasuna: Biderkagaiak era batera edo bestera elkartu arren, biderkadura ez da aldatzen. Adibidez:

Elkartze propietatea

• Elementu neutroa: Edozein zenbaki 1 zenbakiaz biderkatuz gero, emaitza hasierako zenbaki bera da. Adibidez:

25 x 1 = 25

• Banatze propietatea: Zenbaki bat batura edo kendura batez biderkatuz lortzen den emaitza, eta batuketa edo kenketako gaiak zenbaki berberaz biderkatuz eta emaitzak batuz edo kenduz lortzen dena berdinak dira. Adibidez:

Banatze propietatea

Biderketa eguneroko bizitzan

Biderketa askotan erabiltzen da eguneroko bizitzan. Hemen adibide batzuk:

Gelan, aulkiak mugitzen ditugun bakoitzean sortzen dugun zarata ekiditeko asmoz, aulki bakoitzaren 4 oinak teniseko pilotekin babestea erabaki dugu. Aulki bakoitzeko 4 pilota beharko ditugu, beraz. 16 aulki egonik gelan, zenbat teniseko pilota beharko ditugu aulkietako oin guztiak babesteko?

Beste adibide bat: Demagun zure urtebetetzea dela eta gelako kide bakoitzari 3 goxoki eman nahi dizkiozula zure eguna ospatzeko. Gelan, 26 kide zarete. Nola jakin zenbat gozoki eraman behar dituzun lagun guztiei 3 eman ahal izateko?

26 x 3 = 78 goxoki eraman beharko dituzu bakoitzari hiruna goxoki emateko.