Lankide:Beñat Muñoa/Proba orria
Tranpolining aldatu
Tranpolineko gimnasia, gimnasiaren kirol disziplina bat da. Akrobazia, protagonista nagusia den hainbat aparatu elastikotan gauzatutako errutina batzuk egitean datza. Nagusiki, hiru modalitatetan banatzen da: tumbling, mini-tramp bikotza eta ohe elastikoa, azken hau, Sidney 2000ko Joko Olinpikoetatik olinpikoa izanik, oso garrantzitsua da.
Historia aldatu
Tranpolineko gimnasika izeneko diziplina hau 1934an sortu zuten George Nissen eta Larry Griswold gimnasta estatubatuarrek. Beraiek izan ziren Lowako unibertsitatean (Estatu Batuetako ekialdean) lehen tranpolin modernoa sortu zutenak. Kirol hau, astronautak entrenatzeko erabiltzen hasi zen, grabitaterik gabeko egoera batean dauden efektu anitzak ezagutzeko helburuarekin. 1948 urtera arte, aparailu honen lehen aldiz erabili zen arte, tranpolina Gimnasia Tradizionalaren barnean erabiltzen zen. 1955. urtean, tranpolina Europara iritsi zen Kurt Backer-en eskutik. 1964ko martxoaren 4an, lehen Nazioarteko Gimnastika Federazioa sortu zen Frankfurt de Main-en barrena, Alemaniara kirol-modalitate hau eraman zuena.[1]
Londres Munduko Lehen Txapelketaren egoitza izan zen 1964an eta hortik aurrera, kirol hau Munduko Txapelketetan eta Joko Olinpikoetan protagonista ere izan zen.
Oinarrizko lurreratze posizioak aldatu
Lehiaketa-tranpolineko errutinak, tranpolinaren ohearekin egindako 10 kontaktuzko konbinaziotan oinarritzen dira, txandakatzeak, birak eta forma ezberdinetan lau posizioetako batean aireratzearekin eta lurreratzearekin konbinatzen dituztenak:
- Oinak
- Eserlekua
- Aurrealdea
- Atzealdea
Errutinak beti oinez hasi eta bukatu behar dira. Errutina bateko ohearekin eginiko 10 kontaktuez gain, lehiakideek, beren burua epaileen aurrean aurkeztu eta ondorengo 60 segundotan hasi behar dute errutina. “Out bounce” bat egiteko baimena ere badute, lurreratzea gertatu aurretik errutina baten amaieran altuera kontrolatzeko jauzi zuzen bat. Tranpolinistak erabat gelditu behar du, horrek esan nahi du ohea ere geldirik egon behar dela eta berriz mugitu aurretik 3 segundo egon behar dira geldirik.
Oinarrizko formak aldatu
Lehiaketetan, mugimenduak honako 3 oinarrizko formetako batean egin behar dira:
| Forma | Metodoa |
| Tolestuta | Eskuak bularrera lotuta |
| Puntan | Eskuak oinetatik hurbil eta besoak eta hankak zuzen |
| Zuzen | Gorputza jarrera zuzenean, hankak elkartuta, behatzak puntan eta besoak alboetan. |
Laugarren 'forma', 'Disko' bezala ezagutzen dena, luzio eta tolestura hibridoa dela dirudielako, askotan tortsioa duten jauzi hilgarri askotan erabiltzen da; normalean 'tolestura' baten ordez erabiltzen da, eta lehian normalean tolestura ireki gisa epaituko litzateke.
Zangalatraba edo hankalatraba pikaren aldaera bat da, besoak eta zangoak zabalik dituena, eta jauzi formako mugimendu gisa bakarrik ezagutzen da, eta ez jauzi hilgarriko mugimendu gisa. Biraketa, gorputzaren luzetarako eta alboko ardatzen inguruan egiten da, biraketak eta jauzi hilgarriak eraginez, hurrenez hurren. Birak erdiko multiploetan egiten dira eta itzulipurdiak laurden bateko multiploetan. Adibidez, barani-baloiaren irteera-mugimendu bat atzetik hasitako aireratze bat egitean datza, eta, ondoren, aurreranzko itzulipurdi bat, bira erdi batekin konbinatua, zutik lurreratzeko. Halaber, bizkar-sabelaldeko ardatzaren inguruko errotazioa ere posible da (alboko jauzi osoak eta birak eraginez), baina, oro har, ez dira balizko mugimendutzat hartzen lehiaketen barruan, eta ez dakarte zailtasuneko “preziorik”.
Tranpolin trebetasunak FIG (Nazioarteko Gimnastika Federazioa) takigrafian idatz daitezke. FIGren takigrafia errotazio-laurdenen kopurua adierazten duen digitu bat da, eta, ondoren, jauzi oso bakoitzean bira-bitartekoen kopurua adierazten duten digituak, eta gaitasunaren posizioa adierazten duen sinbolo bat. "/" posizio zuzen bat adierazten du, "<" punta-posizioa
bat adierazten du, eta “o” tolestura-posizio bat adierazten du. Esate baterako, 42/ atzerakako itzulipurdi bat da, posizio zuzenean bira oso bat duena, 800o puntako-posizioan birarik gabeko atzerantz itzulipurdi bikoitz bat da eta 821/ itzulipurdi bikoitz bat da, lehen itzulipurdi osoan bira oso bat duena eta bira erdia bigarren itzulipurdi osoan, posizio zuzenean dagoen bitartean.[2]
Lehiaketa aldatu
Bakarka aldatu
Tranpolineko banakako lehen lehiaketak Estatu Batuetako ikastetxe eta eskoletan egin ziren, gerora, Europan. Lehiaketaren lehen urteetan ez zegoen formatu zehatzik, eta artistek errutina luzeak osatzen zituzten, baita berriro altxatu ere, bide erdian eroriz gero.[3] Apurka-apurka, lehiaketak kodetuz joan ziren, harik eta 50eko hamarkadan 10 erreboteko errutina araua agertu zen arte, modu horretan, lehen Munduko Txapelketetarako bidea prestatuz, Nissengo Ted Blakek antolatu eta 1964an Londresen ospatu zirenak. Munduko lehen txapeldunak estatubatuarrak izan ziren, Dan Millman eta Judy Wills Cline. Kurt Baechler (Suitza) eta Ted Blake (Ingalaterra) izan ziren Europako aitzindariak eta telebistan emandako lehen txapelketa nazionalak Ingalaterran egin ziren 1958an.
Lehen Munduko Txapelketak egin eta gutxira, tranpolinista garrantzitsuen inaugurazio-bilera egin zen Frankfurten, Tranpolineko Nazioarteko Federazio baten eraketa aztertzeko. 1965ean, Twickenhamen, Federazioa formalki kirol honen nazioarteko gobernu-organo gisa onartua izan zen. 1969an lehen Europako Txapelketa ospatu zen Parisen, eta Londresko Paul Luxon izan zen garaile 18 urterekin. Emakumezko irabazlea Alemaniako Ute Czech izan zen. Ordutik eta 2010era arte, Europako eta Munduko Txapelketak txandaka egin dira: Europako Txapelketa urte bakoitietan eta Munduko Txapelketa urte bikoitietan. Egun, Munduko Txapelketak urtero egiten dira.
1973an, Ted Blakek Lehen Adineko Taldeen Munduko Lehiaketa (WAG) antolatu zuen Picketts Lock-eko Kirol Zentroan; gaur egun, Munduko Txapelketekin batera egiten da. Blakek lehen WAGa Tranpolineko Segurtasunari buruzko Mundu Konferentzia bat antolatzeko ere erabili zuen, Londresko Bloomsbury hotelean egin zena, segurtasun kontuak kodetzeko.[3] Munduko Kopako nazioarteko lehiaketen zirkuitu bat ere badago, urtero hainbat lehiaketa barne hartzen dituena. Hainbat herrialdetako taldeen arteko nazioarteko partidak ere badaude.
Hasieran, estatubatuarrak garaile izan ziren Munduko Txapelketetan, baina laster hasi ziren Europako lehiakideak kirola menderatzen, eta, urte askoan zehar, Sobietar Batasuna osatzen zuten herrialdeetako atletek sarritan menderatu izan dute kirol hau. Alemania eta Frantzia izan dira beste bi nazio indartsu tranpolinean, eta Munduko Tranpolin sailkapeneko lehen lau postuak SESB, Frantzia, Britainia Handia eta Alemaniarentzat izan ohi ziren. Azken urteetan, domina olinpikoak lortu dituzten atletak eta munduko txapeldunak Kanadakoak izan dira, neurri handi batean, Dave Rossek kirol honi egindako ekarpenengatik. Orain dela 30 urte, Ross aitzindaria izan zen Kanadan eta geroztik, txapeldun olinpikoak eta Munduko Kopako txapeldunak izan dira bertakoak. Tranpolina kirol olinpiko bihurtu zenetik, Txinak ere oso ahalegin arrakastatsua egin du mundu mailako tranpolineko gimnastak garatzeko. Bere lehen arrakasta Gizonezkoen Munduko Txapelketan izan zen 2007an, eta, aurrerago, gizonezkoen eta emakumezkoen urrezko dominetan eta Pekinen 2008ko Olinpiar Jokoetan brontzezko domina batean. Ordutik, Munduko Txapelketak eta hainbat domina olinpiko irabazi dituzte. Bryony Page, tranpolineko gimnasta ingelesa, Olinpiar Jokoetan domina bat irabazi zuen lehen emakume britainiarra izan zen eta 2016an Rioko Joko Olinpikoetan zilarrezko domina bat jaso zuen.
Sinkronizatua aldatu
Tranpolin sinkronizatua diziplina bat da non bi gimnastak derrigorrezko 10 elementuren serie bera sinkronizatuta egiten duten, aldi berean, bi ohe elastiko paralelotan. Ariketa hauetan zehar hainbat epaile daude atletak puntuatzen eta epaitzen dituztenak. Epaile betearazleak arduratzen dira gimnastak bereizita kalifikatzeaz, banakako eskumenetan egiten den bezala, ariketak egiteko modua kontuan hartuta. Beste epaile batzuek, berriz, sinkronizazioa ebaluatzen dute, kontuan hartuta zenbateraino egiten duten beren errutina. Helburua ohe elastikoaren zoruaren kontra aldi berean errebotatzea da. Zailtasun-maila banakako tranpolin-errutinetarako bezala ebaluatzen da. Zailtasuneko epaileek egiten dena eta egiten denaren zailtasuna kontuan hartuta ebaluatzen dute. Hiru puntu horiek (gimnastaren exekuzioa, sinkronizazioa eta zailtasuna) hartuko dira kontuan bikote bati puntuak ematerakoan.
Mini-tramp bikoitza aldatu
Tranpolinaren antzeko egitura duen elementu elastiko batean praktikatzen den diziplina da, 3 metroko luzera eta 0,70 metroko altuera duena, gutxi gorabehera. Hasieran burutzen den lasterketa baten ondoren iristen da bertara, eta zailtasun handiko bi ariketa egiten dira, bigarrena erortzeko koltxoi baten gainean amaituz.
Mini-tramp bikoitzak argi eta garbi bereizten diren bi zati ditu: lehenengo zatiari “mount” deitzen zaio eta inklinatuta dago; zati honetan, sarrera egiten da. Bigarren zatia “dismount” izeneko eremu laua da; eremu horretan, jauzi bat egiten da "spoter" eran; hau da, “mount”-ari aurrez jarraituta pikea eta elementu bat egiten dira eremu lauan (dismount), eta berriro erortzen da bertara, mini-tramp bikoitzaren aurrean dagoen erortzeko koltxoirako jauziarekin konbinatuta, zeinak errotazio eta biraketa osoak baititu, mailak eskatzen dizun zailtasunaren araberakoa da. Koltxoi honetan gune batzuk daude markatuta harreran ematen diren urratsen arabera zigor gehiago edo gutxiago jasotzen dutenak.
Tranpolina edo ohe elastikoa aldatu
Ohe elastikoa tranpolineko gimnasiaren aparaturik ezagunena da Sydneyko 2000ko Olinpiar Jokoetan egindako debutari esker. Bertan, 10 elementuko derrigorrezko ariketa eta libreekin lehiatzen da. Derrigorrezkoan itzulipurdi errazak egitea lehenesten da, non exekuzio ona ikusten den (posizioa, irekiera, hankak eta besoak jartzea), eta librean zailtasuna gailentzen den elementuak egiten dira (zeharkako edo luzetarako ardatzean bira bakoitzak elementu bakoitzaren zailtasuna eta puntuazioa areagotzen ditu).
Mailarik aurreratuenetan akrobaziak egiten dira, eta horien artean ohikoak dira itzulipurdi oso bikoitzak eta hirukoitzak, biraketekin edo birarik gabe. Epaimahaiak formula baten bidez ebaluatzen dituzte gimnastak; formula horretan, egindako errutinaren edo jauziaren zailtasun-maila azaltzen da, hura gauzatzearekin batera.
Tumbling aldatu
Itzulinguruen gimnasia gimnasiaren beste diziplina bat da, nazioko eta nazioarteko ekitaldietan tranpolinarekin batera lehiatzen dena.
Tumbling-a lurraren gaineko 25 metroko pista luzea da, eta inpaktuak eta, aldi berean, potentzia arintzen ditu. Oinarri horren gainean, gimnastek 8 elementu akrobatikotako serieak egiten dituzte, erronda, tempo, flic-flac eta birekin zein bira gabeko jauzi osoz osatuak.. Lehiaketan bi emanaldi egingo dira: batean 8 elementu akrobatiko burutuko dira non soilik biraketarik gabeko jauzi osoak, tempoak edota flic-flac-ak bakarrik burutu ahal izango diren. Eta bigarren pasea piruetena izango da (itzulipurdi osoa birarekin), non piruetarik egiten ez bada, emaitzean zigortuko da.
Formatua aldatu
Nazioarteko Trampolin Federazioa Gymnastique-ko Fédération Internationale delakoaren parte bihurtu zen 1999an. FIG kirola zuzentzen duen nazioarteko erakundea da orain, Tumblingekin konbinatzen dena, trebetasun multzoak gainjarri egiten baitira. Nazioarteko lehiaketak FIG-en arauen arabera egiten dira. Banakako gimnasia-erakunde nazionalek tokiko aldaketak egin diezazkiekete arauei, besteak beste, nahitaezko eta aukerako errutinei eta nazioko eta tokiko eskumenetarako txanda-kopuruari.
FIT eta FIG fusionatzeko akordioaren zati gisa, tranpolin indibiduala gimnastikako kirol gehigarri gisa onartu zen 2000ko Udako Olinpiar Jokoetan.
Tranpolineko banakako lehiaketetarako gaur egun onartzen den oinarrizko formatua bi edo hiru errutina izaten dira, eta horietako batek nahitaezko trebetasun-multzo bat ekar dezake. Trebetasunak honako konbinazio hauek dira: itzulipurdi osoko jauziak, formazko erreboteak, gorputzeko lurreratzeak eta gorputzaren hainbat posiziotan egindako biraketak, hala nola tolestura, karpa edo zuzeneko posizioa.
Errutinak 14 eta 7 oineko tranpolin estandar batean egiten dira, erdiko markatzaile batekin. Errutina bakoitzean, atletak hamar trebetasun desberdin egiten ditu, oinetan hasita eta amaituta.
Puntuazioa aldatu
Errutinak bost epaileek ematen dituzte 10 punturen gainean markatuta dago, mugimendu osatugabeen edo forma txarren eraginezko ondorioekin. Oro har, puntuaketarik altuenak eta baxuenak baztertzen dira. Puntu gehigarriak gehi daitezke, egiten ari diren trebetasunen zailtasunaren arabera. Zailtasun-maila (DD edo tarifa) kalkulatzeko, faktore bat batu behar da bira erdi (edo bira) edo itzulipurdi osoaren jauzi laurden bakoitzeko. Zailtasuna garrantzitsua da errutina batean; hala ere, zenbait entrenatzaileren iritziz, hobe da errutinen zailtasuna areagotzea, hori, oro har, puntuazio murriztean gertatzen baita, edo gauzatze-puntuazioak hobetzen kontzentratzea, forma hobea erakutsiz errutina errazago batean.[4]
Goi-mailako gaitasunetan, 2010eko puntuazio orokorrari "hegaldi-denbora" (ToF) gehitu zitzaion. Horrek mesede egiten die errutinetan altuera handiagoa izan dezaketen atletei. "Hegaldi-denbora" airean pasatzen den denbora da, atletak lurzorua uzten duen unetik berriro kontaktua egiten duen arte, eta kronometratze- elektronikoko makina multzo batekin neurtzen den arte. Emandako puntuazioa osatzen diren jauzi guztien segundotan emandako denboraren batura da. Hori da, gaur egun, lehiaketa guztietan, klubetan, konderrietan eta eskualdeetan barne, funtsezko faktorea baita
2017an, zentrotik desplazamendu horizontala zehazteko metodoa aldatu zen, marka berriak gehitu ziren “oheko” modalitatean, eta kenkariak (dedukzioak) zituzten eremuak ezarri ziren, ohe elastikoaren erditik dagoen distantziaren arabera. Puntuazioa kenkari baten bidez zehazten da. Kenkari hori erorketa eremuko kenkari guztien batura da, 10etik kenduta. Desplazamendua elektronikoki neurtzen da ekipoa erabilgarri dagoen tokian, edo bi epailek erorketa zonak behatzen dituzte.
Guztizko puntuazioa honako konbinazio hau da: zailtasun-maila (DD) gehi hegaldi-denbora osoa (ToF) ken forma txarragatik eta akatsengatik estandarizatutako kenkariak eta desplazamendu horizontala.
Puntuazio errekorrak aldatu
Zailtasun mailako (DD) munduko errekor ofiziala gizonezkoentzat FIGek baimendutako ekitaldi batean 18.00 puntukoa da, Kanadako Jason Burnettek 2010eko apirilaren 30ean Melbourneko (Australia) Pacific Rim Championships txapelketan lortutakoa. 2007ko apirilaren 2an Lake Placideko (New York) Munduko Tranpolin Kopan Burnettek berak lortutako 17.50eko munduko errekorra hautsi zuen.[5] Burnettek Igor Gelimbatovskyren (SESB, 1986) eta Daniel Nealeren (GBR, 1999) 17.00ko marka hautsi zuen. Lehiakide onenek errutinak egin ohi dituzte 16,5 edo gehiagoko DD batekin.[6] 2009an, Jason Burnettek entrenamendu-errutina bat osatu zuen Kanadako Skyriders Trampoline Place-n 20,6ko DD batekin.[7] Emakumeetan, Munduko DD errekorra 16.20 da Samantha Smithengatik (CAN). Lehiakide onenak errutinetan lehiatzen dira 14,50etik gorako DD batekin.[6] Karen Cockburn eta Rosannagh Maclennan emakumezkoen tranpolin sinkronizatuek, Kanadakoak hauek ere, 14,20ko munduko DD errekor berria osatu zuten 2007ko apirilaren 2ko Lake Placid Munduko Kopan.
Segurtasuna aldatu
Tranpolineko lehiakideak oso gaituta dauden arren, istripuak eta erorketak eragin ditzaketen maniobra konplexuak egiten saiatzen dira. Konpetentzietan erabiltzen diren tranpolinek malgukiak kuxinez estalita dituzte, ohetik erortzean lesioak izateko aukera murrizteko. Alboko estalki bigunduak ere badituzte, eta leku horietan gerta daiteke atletak tranpolinetik erortzea. Nazioarteko lehiaketetarako arauek (2006an FIGek eguneratuak), halaber, 200 mm-ko lodierako alfonbrak eskatzen dituzte lurrean, tranpolin bakoitzaren inguruan 2 metrora, eta lau behatzaile egotea, tranpolinaren ohearen alde batera doan atleta baten inpaktua harrapatzen edo murrizten saiatzeko. Organismo nazionalek lurzoruko alfonbrei buruzko arauak hartu ohi dituzte, baina ez beti osorik; adibidez, Erresuma Batuan, nazioko eta eskualdeko eskumenerako betekizunak 2 m-koa izaten jarraitzen du, baina alfonbraren lodiera 20-25 mm-koa baino ez.
Erreferentziak aldatu
- ↑ «Origen De La Gimnasia: Todas Las Modalidades De Un Pasado Artístico» web.archive.org 2018-11-26 (Noiz kontsultatua: 2022-04-01).
- ↑ «404» www.gymnsw.org.au (Noiz kontsultatua: 2022-04-01).
- ↑ a b «The detailed history of trampolining from Nissen to Blake and still onwards» www.brentwoodtc.org (Noiz kontsultatua: 2022-04-01).
- ↑ «Jack Kelly's Back to Basics Articles» www.brentwoodtc.org (Noiz kontsultatua: 2022-04-01).
- ↑ «17.50 pt NEW WORLD RECORD BY JASON BURNETT in the finals of the Lake Placid World Cup,Trampolining, Tumbling, and Acrobatics,Nissen,Moskalenko,Karavaeva,Dogonadze,Stehlik,Cockburn,Nikitin,Rusakov,Ueyama,Sotomura,Khnychev,Hebert,Chernova,Huang,Wright» web.archive.org 2007-09-27 (Noiz kontsultatua: 2022-04-01).
- ↑ a b «Analysis of the Difficulty of the 2006 Routines,Trampolining, Tumbling, and Acrobatics,Nissen,Moskalenko,Karavaeva,Dogonadze,Stehlik,Cockburn,Nikitin,Rusakov,Ueyama,Sotomura,Khnychev,Hebert,Chernova,Huang,Wright» web.archive.org 2007-09-27 (Noiz kontsultatua: 2022-04-01).
- ↑ «Trampoline NEW WORLD RECORD 20.6 DD Jason Burnett - YouTube» web.archive.org 2022-03-20 (Noiz kontsultatua: 2022-04-01).