Lankide:Alolgar/Proba orria

Haritz gorria (Quercus rubra) landareen erreinuaren barruan dagoen zuhaitz mota bat da. Haritz bat hain zuzen. Zuhaitz mota honek Ipar Amerikako hainbat lekutan aurki daiteke berau baita bere jatorrizko banaketa. Dena den, gaur egun, basogintzan erebiltzen den haritz mota da, baina beste lekutan ere egon daiteke; adibidez, Europan.

Nolakoak dira?

Haritz gorriaren altuera

Haritz gorria zuzen hazten den landare mota da. Asko handitzen dira, eta normalean, 35-43 metrotara ailegatzen dira. Gainera, beraien enborra, oso lodia da.

Mota hauetako landareek, beren ezaugarri diren hostoak dituzte. Haritz gorrien hostoak, bereziki, kolore gorria hartzen dute udazkenean zehar.

Zuhaitz hau, haritz familiarena bada ere, honetatik lortu daiteken zura, upelak egiteko erabiltzen da.

Ezkurrak

Hauetatik, fruituak ateratzen dira; konkretuki, ezkurrak.

Haritz gorriaren hostoak

Haritz gorri batetik lortutako zura

Non aurkitu ahal ditugu?

Jatorriz Ipar Amerikakoa da; Estatu Batuetako ipar-ekialdean, Kanadako hego-ekialdean eta Mexikoko ipar-ekialdean aurkitu daiteke.

Nondik dator haritz gorria?

Dena dela, haritz gorria, basogintzan asko erabiltzen den zuhaitz mota da. Hortaz, beste hainbat tokitan ere aurkitu dezakegu; hala nola, Europan. Kasu gehienetan, haritzaren zura aprobetxatu egiten dute; honi, etekina ateraz.

Egoera askotako lurzoruak jasaten baditu ere, erreken inguruan bizitzea nahiago dute. Beraz, erraza izango da, hauek, ibaien ertzetan aurkitzea.

Haritz gorriak ibaien ertzetan

Nola identifikatu daitezke?

Haritz gorria erraz identifikatu dezakegun landare mota bat da. Hau, enborraren azalagaitik edota testura motagaitik antzematen da; erdian marra distiratsuak diruditen gandorrak baititu. Beste haritz batzuek zuhaitzaren goialdean dute azalera-mota hori, baina enbor osoan marrak dituen zuhaitz bakarrak dira hauek.

   Ba al dakizu   

Haritz gorria (Quercus rubra) basintzarako erabiltzen den zuhaitza da Espainian espezie inbaditzaile moduan hartzen da.

Haritz gorriaren enborra

Zertaz elikatzen dira?

Haritz gorriak, izaki autotrofoa da; hau da, bizitzeko behar duten janaria lortzeko ahalmena daukate. Beste modu batean esanda, energia lortzen dute, ura eta CO2tik abiatuta.

Haien janaria lortzeko, hainbat pausu jarraitu behar dituzte:

1. Lurzorituk ura eta gatz-mineralak hartzen dituzke. Mantenugai hauek hartzeko sustraiak erabiltzen ditutzte.
2. Sustraiak mantenugai horiek hartu eta zurtoinatik garraiatzen da hostoetara heldu arte.Zurtoinetatik, ura eta gatz-mineralak (izerdi landugabea), hostoestako  garraiatzen dituzte.
3. Hostoetara ailegatzean, Eguzkiaren laguntzarekin fotosintesia egiten dute; hau da, ura eta CO2, azukrean bihurtzen dute. Lortutako azukrea haiek behar duten energia ematen die eta haien janaria da.
4. Azkenik, lortutako janaria landare osoan zehar garraituko da; zeula guztietara janaria heltzeko.

Fotosintesiaren prozesua

Nolakoa da beraien bizi zikloa?

Bizi-zikloa, ezinbesteko prozesua da izaki bizidun guztientzako. Iraunpen luzeko prozesua dela diogu, jaiotzen garenetik, hiltzen garenen arte irauten duelako. Prozesu hau etengabea bada ere; faseetan banatzen da.

• 1.LORAKETA: Haritz gorria dituen loreak ez dituzte intsektuek polinizatzen, baizik eta aireak; hau da, airearen laguntzaz lorean dagoen polena mugitzen da eta polinizazio hori lortzen da. Baina haritz gorriaren loreak ez dira deigarriak, horregatik konfunditu ahal dira.

Haritz gorrien hostoak

• 2.FRUKTIFIKAZIOA: Haritz gorriaren fruta eta hazia ezkurrak dira. Lore emearen barruan polena sartu denean ezkurra garatzen hasiko da. Haritz gorriaren kasuan hazi eta garatuko dira, baina ez dira helduko, eta negu ostean eta hurrengo urtean zehar ernetzeko prest daude.

Ezkurra guztiz hazi gabe

• 3.HAZIA SAKABANATZEA: Hazia, edo ezkurra, ez da haizearekin mugituko eta soilik zuhaitzetik eroriko da. Animaliak, bereziki katagorriek, mugituko dituzte lekuz lehen zuhaitzetik distantzia batera hasiz.

Katagorri bat, ezkurra sakabanatzen

• 4. ERNETZEA: Behin lurzoruko baldintza onak direla kontuan izanda eta etsaien erasoei aurre egitea lortu duten, intsektuen erasoak adibidez, prest daude ezkur horiek haien kabuz ernetzeko eta hazteko.

Ezkurra guztiz hazita dagoenean hartzen duen itxura

• 5. HELDUTASUNA: Haritz gorria urte asko bizirik irauten duen izaki biziduna da. Hala ere, bizirik irauteko arriskuak aurkitzen ditu bizitzan zehar, sute batean erretzeko adibidez. Ezkurra zuhaitzaren fasean zehar haziko da, zuhaitz txiki bat bihartuz, loratzen hasiko dena. zikloa errepikatuz. Zikloa behin eta berriz errepikatuko da.

  

  Haritz gorri heldu bat

  
  LANDAREEN BIZI ZIKLOA

( B I D E O A)

https://www.youtube.com/watch?v=VbOzv-Npqfs