Nenufar

Nenufar edo igebelar (Nymphaea) uretako landarea da, ur gainean hedatzen diren hosto handi biribilak dituena, lurralde bero eta epeletan hazten dena.^[1] Oro har, aintzira, urmael, putzu, zingira edo korronte moteleko erreketan hazten diren loreak dituzten uretako landareei aplikatzen zaie, eta normalean hondoan sustraituta egoten dira. Nenufareak Nymphaeaceae familiakoak dira, Nymphaeales ordenakoak; Nelumbonaceae familiakoak Proteales ordenakoak eta Nymphoides generoetakoak Asterales ordenako Menyanthaceae familiakoak eta Hydrocleys generokoak Alismataceae familiakoak Alismatales ordenakoak. Ikus hiru familia horietako bakoitza edo bi genero horietako bat datu zehatzagoetarako.

Nenufare arrunten hostoak bi motatakoak izan daitezke:

Lehenengo motak ditu dimentsio handienak (normalean). Sustraiek 4,5 edo 5 metroko luzera izan dezakete.
Bigarren mota uretan flotatzen ikus daitezkeen hostoak dira. Txikiagoak izan ohi dira.

Esanahi kulturala aldatu

Antzinako egiptoarrek Niloko nenufarrak gurtzen zituzten, "loto" deitzen zietenak (ez lotus generoarekin nahastu). Egiptoko tenpluetako zutabeetako kapiteletan (forma lotiformea) ohikoa da lotoaren motiboa. Lotoa gauean loratzen da eta goizean ixten da. Horregatik, antzinako egiptoarrek jainkoen banaketaren sinbolo bihurtu zuten, eta heriotzari eta haratagoari buruzko sinesmenei lotutako motiboa zen. Egiptoar loto urdinaren propietate psikodelikoen gure aurkikuntza oraintsukoa bada ere, litekeena da bertute horiek egiptoarrek ezagutzea, landarearen zeremonia-papera azaltzen duena, errepresentazio askotan ikus daitekeena. Bi nenufare moten aztarnak aurkitu dira Ramses II.aren hilobian.

Terrakotazko plaka siriar bat, XIV. mendetik XIII. mendera. K.a. Asera jainkosa erakusten du bi loto-lorerekin. Bolizko panel bat, IX. mendetik VIII. mendera. K.k loto-lore batean eserita erakusten du Horus jainkoa, alboan bi kerubin dituelarik.2

Claude Monet margolari frantziarra nenufare pinturengatik da ezaguna.

Kultiboa aldatu

Uretako lorategietako nenufare ezagun asko hibridoak dira.

Lorategiko nenufarrak Nymphaea botanika-generotik datoz, baina gaztelaniazko izena Nuphar izenez ezagutzen den antzeko ezaugarriak dituen beste landare batetik dator.

Nenufareak zurtoin haragitsu (errizoma) baten kontura garatzen dira. Zurtoin hori urmaelen hondoan metatutako materialen eta sakonera txikiko uren ibilgu geldien artean bizi da. Hostoak tamaina onekoak dira, eta ia biribil forma dute. Eskotadura sakona dute, eta arrainoloa linboarekin (zati laua) sartzeraino iristen da. Hosto hauek, loreak bezala, flotagarriak dira eta zuzenean errizomatik jaiotzen dira, zeinari bekatu luzeen bidez lotzen baitzaizkio. Loreak, tamaina onekoak, baita oso handiak ere, inbrikatutako petalo ugariz janzten dira, erdian estamineak eta pistiloak dituen katilu moduko bat osatuz. Lorearen kolore-sorta zabalak zuri purua, marfila, krema, arrosa, gorria, gorrimina, kobrezkoa eta horia barne hartzen ditu, barietateen arabera. Egoera egokietan loreak etengabe isurtzen dira maiatzetik irailera. Nenufare mota desberdinetarako behar den landaketa-sakonera 20 cm eta metro artekoa da, eta hostoen azalera, berriz, 0,5 eta 1,5 metro koadro artekoa.

Taxonomia aldatu

Taxonomiaren ikuspegitik zaila da generoan espezieak sailkatzea. Aditu batzuek 50 espezie sartu arren, ITISek hurrengo 17 baino ez ditu onartzen^[2]:

Onarturiko azpigeneroak, berriz, hauek dira:^[3]

Anecphya
Brachyceras
Hydrocallis
Lotos
Nymphaea:
- Nymphaea Section Chamaenymphaea
- Nymphaea Section Nymphaea
- Nymphaea Section Xanthantha