Eskala (kartografia)
Eskala objektu baten benetako dimentsioen eta hura irudikatzen duen marrazkiaren neurrien arteko proportzio-erlazioa da. Adibidez, eskala batek 1:15 000 proportzioa adierazten badu, mapako zentimetro batek bizitza errealean 15.000 irudikatzen ditu.
Lehenengo forma globo sortzailearen tamainaren eta Lurraren tamainaren arteko erlazioa da. Globoa sortzen duen eredu kontzeptuala Lurra murrizten da, eta hortik abiatuta proiektatzen da mapa. Lurraren tamainaren eta globo sortzailearen arteko erlazioari eskala izendatua deitzen zaio (= eskala nagusia = frakzio adierazgarria). Mapa askok eskala izendatua adierazten dute, eta barra-eskala bat ere erakuts dezakete (batzuetan eskala giza izendatzen da ere), eskala irudikatzeko.
Eskala ez den bigarren kontzeptua mapa bateko eskalaren aldaketari aplikatzen zaio. Puntu kartografiatuaren eskalaren eta eskala nominalaren arteko erlazioa da. Kasu horretan, eskala eskala-faktorea da (= puntu-eskala = eskala partikularra).
Maparen eremua Lurraren kurbadurari kasurik ez egiteko bezain txikia bada, hiri baten planoaren kasuan bezala, balio bakar bat erabil daiteke eskala gisa, neurketa-errorerik eragin gabe. Eremu handiagoak estaltzen dituzten mapetan, edo Lur osoan, maparen eskala ez da hain erabilgarria izango, baita alferrikakoa ere, distantziak neurtzeko. Maparen proiekzioa funtsezkoa da mapa osoan eskala nola aldatzen den ulertzeko.[1] Eskala nabarmen aldatzen denean, eskala-faktorea kontabiliza daiteke. Tissoten adierazlea maiz erabiltzen da mapa bateko puntu-eskalaren aldaketa azaltzeko.
Historia aldatu
Mapen eskala kuantitatiboaren oinarriak Txina zaharrean daude, eta testuen bidez frogatu da mapen eskalaren ideia dagoeneko K.a. II. mendean erabiltzen zela. Antzinako lur-neurtzaile eta kartografo txinatarrek baliabide tekniko handiak zituzten mapak egiteko, hala nola zenbatzeko hagatxoak, arotz-eskuaira, berun-haria, zirkuluak marrazteko iparrorratzak eta inklinazioa neurtzeko mira-hodiak. Lekuak identifikatzeko koordenatu-sistema hasiberri bat postulatzen zuten erreferentzia-markoak antzinako astronomo txinatarrek intsinuatu zituzten, zerua zenbait sektore edo ilargi-logiatan banatzen baitzuten.
Hiru Erresumen garaiko Pei Xiu kartografo eta geografo txinatarrak eskalan marrazten ziren azalera handiko mapa multzo bat sortu zuen. Zenbait printzipio landu zituen, kartografiatzen ari zen lurzoruaren neurrietan eskalaren sendotasunaren, norabide-neurrien eta doikuntzen garrantzia azpimarratzeko.
Erreferentziak aldatu
- ↑ Aplanando la Tierra: Two Thousand Years of Map Projections, John P. Snyder, 1993, pp. 5-8, ISBN 0-226-76747-7. Se trata de un estudio de prácticamente todas las proyecciones conocidas desde la antigüedad hasta 1993.
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q193642
Multimedia: Scales (ratio) / Q193642
