Elena Sánchez Valenzuela
Elena Sánchez Valenzuela[oh 1] (Mexiko Hiria, Mexiko, 1900eko martxoaren 2a – ibidem, 1950eko irailaren 30a) mexikar kazetaria eta zinema mutuko lehen aktorea izan zen, zinema mexikarraren artxiboa sortu zuena. Gainera, feminista eta sufragista sutsua zen.[1][2]
| Elena Sánchez Valenzuela | |
|---|---|
| Bizitza | |
| Jaiotza | Mexiko Hiria, 1900eko martxoaren 2a |
| Herrialdea |  Mexiko |
| Heriotza | Mexiko Hiria, 1950eko irailaren 30a (50 urte) |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | aktorea, kazetaria, sufragettea eta zinema aktorea |
  | |
Bizitza
aldatuElena Sánchez Valenzuela 1900eko martxoaren 2an jaio zen Mexikoko hiriburuan, Mexiko Hirian.[3] Gurasoak Abraham Sanchez Arce kazetaria eta Juana Valenzuela izan ziren.[4][5]
Ibilbidea
aldatuMusika Kontserbatorio Nazionaleko ikaslea zela, debut zinematografikoa egin zuen Barranca trágica (1917) lanean. Hurrengo urtean, Federico Gamboaren 1902ko Santa (1918) eleberriaren lehen moldaketa zinematografikoaren protagonista izateko aukeratu zuten, Germán Camusek ekoitzi eta Luis G. Peredok zuzendutako film mutua.[6] Zinta horrek 1940ko hamarkadara arte Mexikon nagusitu zen formula bat ezarri zuen, «prostituta noblearen» gaia, gehienetan hirietako zuloetan bizi zen eta modernitatearen eta industrializazioaren hasieraren tranpan erortzen zen neska gaztearena.[4] Santa izeneko lan horretan soldadu batek neska nekazari bat seduzitu eta abandonatu egin zuen. Familia gertatutakoaz ohartu zenean, neskak uko egin zion, eta Mexiko Hirira joan zen. Han, prostituta egin zen, bizirik iraun ahal izateko. 1918ko uztailaren 13an estreinatu zen filma, eta arrakasta handia lortu zuen.[6]
1918an, Peredok zuzendutako beste film bateko protagonista izan zen, La llaga, eta 1920an El escándalo pelikulan aritu zen, Alfredo B. Cuellarren zuzendaritzapean. Pelikulak egiten zituen aldi berean, Sanchezek aitaren urratsak jarraitu zituen kazetari gisa.[4] 1920ko abuztuan, El Demócrata-ko berriemaile gisa bidali zuten Los Angelesera (Kalifornia).[7] Ameriketako Estatu Batuetan zegoela, bertako egunkari batek antolatutako lehiaketa bat irabazi zuen, aktore ibilbidea sustatzeko eta Hollywoodeko pertsona ospetsuak publizitate ekitaldietan ezagutzeko, hala nola Teatro Chino de Grauman-en. Almas que sufren lanean rola eskaini zioten, baina proiektuak ez zuen aurrera egin, eta Mexikora itzuli zen Sánchez.[4]
Bere paperik txalotuena 1921ean egin zuen, Chapultepeceko gazteluan Alvaro Obregon presidentearentzat funtzio berezi batean estreinatu zen En la hacienda filma. 20 zinema aretotan eman zuten, eta urteko film onena izendatu zuten. Aurretik Santa bezala, filmak genero enblematiko bat sustatu zuen, landa-melodrama, orokorrean indigena pobreen sufrimendua nabarmentzen zuena.[4] Hori izan zen bere azken lana, aitak bere baimenik gabe adingabe gisa hasitako ibilbideari amaiera emateko agindu baitzion.[5][8] 1922an «El cine y sus artistas» izenburuko zutabe bat idazten hasi zen El Universal Grafico aldizkarian, eta 1929an Parisera joan zen, hurrengo lau urteetan berriemaile gisa lan egiteko; 1930eko hamarkadan Mexikora itzuli zen, El Día egunkarian lan egiteko.[4]
Zinema artxiboa
aldatu1936an hasi zen lanean, Lazaro Cardenas presidenteak eskatutako «Brigada Zinematografikoak» izeneko proiektu batean. Sánchezek fotografiatu eta zuzendu zuen filma Michoacango estatuari buruzko soinu-dokumental bat izan zen, eta goraipamenak jaso zituen bere balio artistiko eta historikoarengatik, estatuko landa-bizitza eszenifikatuz. Film luzea izan zen, eta kontratuak zioen ezingo zela komertzialki erakutsi.[4] 1930eko hamarkadan zehar, Mexiko Hiriko Zine Klubeko filmoteka bisitatu zuen eta Hezkuntza Publikoko Idazkaritzaren menpeko Zinematografia saila sortzeko presioa egin zuen, funtzionala izan zedin eta artxibo lanak ere egin zitzan.[9] 1942an Filmoteka Nazionala errealitate bihurtu zen, Manuel Avila Camacho presidenteak hura sortzeko baimena eman eta Sanchezi artxiboen zaintza sustatzeko ardura eman zionean.[4][10]
1944an hasi zen herrialdean zehar filmak biltzen, gobernu-erakunde gutxi batzuek baino ez baitzituzten bidali. Erakunde publikoak, enpresak eta partikularrak bisitatu zituen, bere filmen kopiak artxibatzeko konbentzitzeko.[9] 1947an, artxiboa Mexikoko Unibertsitate Nazional Autonomoari[11] esleitu zitzaion, eta Sanchez Latinoamerika osoan bidaiatzen hasi zen, filmen zaintza bultzatzeko. 1948an, Argentinan eta Uruguain ibili zen, Mexikoko zinemaren industriari eta Filmoteka Nazionalean izan zuen babesari buruzko hitzaldiak ematen.[9]
1950eko irailaren 30ean hil zen, Mexiko Hirian.[6]
Oharrak
aldatu- ↑ Abizenek espainiar forma erabiltzen dute; lehena edo aitaren abizena Sanchez da eta bigarrena edo amaren abizena Valenzuela.
Erreferentziak
aldatu- ↑ (Gaztelaniaz) «Elena Sánchez Valenzuela: la mujer que salvó la memoria del cine mexicano» El Heraldo de México 2023-05-25 (Noiz kontsultatua: 2024-07-04).
- ↑ (Ingelesez) Elena Sánchez Valenzuela, fundadora de la Filmoteca Nacional – Azteca21 Media. 2013-02-26 (Noiz kontsultatua: 2024-07-04).
- ↑ «Elena Sánchez Valenzuela» Estrellas del cine mexicano (ITESM).
- ↑ a b c d e f g h Torres San Martín, Patricia. (27 de septiembre de 2013). «Elena Sánchez Valenzuela» Women Film Pioneers Project (Nueva York, NY: Columbia University Libraries).
- ↑ a b Morales Valentín, Emilio. (6 de marzo de 2000). Pugnan porque se le dé su lugar a la primera Santa. Ciudad de México, México: El Universal.[Betiko hautsitako esteka]
- ↑ a b c «Efemérides del Periodismo Mexicano: Elena Sánchez Valenzuela» Imgayuq (Veracruz, México: Cambio Digital) 30 de septiembre de 2014.
- ↑ «Immigration Arrival Manifests and Indexes» Family Search (Eagle Pass, Texas: National Archives and Records Administration) 8 de agosto de 1920.
- ↑ a b c «Elena Sánchez Valenzuela, pionera de los archivos fílmicos en México» Mex Film Archive (Ciudad de México, México: Mex Film Archive).
- ↑ Zweig, Noah. (Otoño de 2009). «Algunos Aspectos de la Filmoteca de la UNAM» Mediascape (Los Ángeles, California: UCLA).
Kanpo estekak
aldatu
Datuak: Q21010222
