Kriosfera: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin |
«Cryosphere» orriaren itzulpena eginez sortua |
||
9. lerroa:
Munduko izotz-bolumen gehiena [[Antartika|Antartikan]] dago, batez ere Ekialdeko Antartikako izotz-geruzan. Azalera hedadurari dagokionez, ordea, [[Ipar hemisferio|Ipar hemisferioko]] elurra eta izotza dira eremurik handienak, urtarrilean gainazal hemisferikoaren %23, batez beste. Eremuaren hedadura handiak eta elurraren eta izotzaren klima-rol garrantzitsuek, beren propietate fisiko bakarrekin lotuta, adierazten dute bereziki garrantzitsua dela elurraren eta izotz-estalkiaren hedadura, lodiera eta propietate fisikoak (propietate erradiatiboak eta termikoak) behatzeko eta modelatzeko gaitasuna.
Elurraren eta izotzaren funtsezko zenbait propietate fisikok modulatzen dituzte azaleraren eta atmosferaren arteko energia-trukeak. Propietate garrantzitsuenak hauek dira: gainazalaren islapena ([[Albedo|albedoa]]), [[Bero sor|beroa]] transferitzeko gaitasuna (difusio termikoa) eta egoera aldatzeko gaitasuna ([[bero sorra]]). Propietate fisiko horiek, azaleko zimurtasunarekin, [[Emisibitate|emisibitatearekin]] eta ezaugarri [[Dielektriko|dielektrikoekin]] batera, eragin handia dute elurra eta izotza espaziotik ikusteko. Adibidez, gainazalaren zimurtasuna da, maiz, [[Radar|radarraren]] [[Erretrodispertsio|erretrodispertsioaren]] indarra zehazten duen faktore nagusia. Propietate fisikoak, hala nola kristal-egitura, dentsitatea, luzera eta ur likidoaren edukia, faktore garrantzitsuak dira, eta eragina dute bero- eta ur-transferentzietan eta [[Mikrouhin|mikrouhin-energiaren]] sakabanaketan.
[[Lurraren atmosfera|Lurreko atmosferatik]] igarotzen den den [[Eguzki-erradiazio|eguzki-erradiazioaren]] gainazalaren erreflektantzia garrantzitsua da gainazal-energiaren orekarako (SEB). Islatutako eguzki-erradiazioaren eta erasotzailearen arteko erlazioa da, [[albedo]] deritzona. Klimatologoek, batez ere, [[Espektro elektromagnetiko|espektro elektromagnetikoaren]] uhin luzerarik laburrenean (~300etik 3500 nm-ra) daude interesatuta, espektro hori bat datorrelako eguzki-energia nagusiaren sarrerarekin. Normalean, urtzen ez diren elurrezko gainazal estalien albedo-balioak handiak izaten dira (%80 - %90), basoen kasuan izan ezik. Elurrerako eta izotzerako albedorik handienek aldaketa azkarrak eragiten dituzte latitude altuetan, udazkenean eta udaberrian azalaren islapenean, baina hazkunde horren esanahi klimatiko orokorra hodei-estaldurak modulatzen du espazioan eta denboran. (Planeta-albedoa, nagusiki, hodeien estaldurak eta neguko hilabeteetan goi-latitudeetan jasotako guztizko eguzki-erradiazio txikiak zehazten dute.) Uda eta udazkena lainotza ertain-handiko garaiak dira [[Ozeano Artikoa|Ozeano Artikoan]], eta, beraz, murriztu egiten da hein handi batean itsasoko izotzaren urtaroko aldaketa handiei lotutako albedo-erantzuna. Groisman eta haren lankideek ikusi zuten elurrezko estalkiak eragin handiagoa izan zuela Lurraren erradiazio-balantzean udaberrian (apiriletik maiatzera), sartzen zen eguzki-erradiazioa elurrez estalitako eremuetan handiagoa izan zenean.<ref name="groisman" /><ref name="groisman">{{Cite aldizkari|abizena=Groisman|izenburua=Observed Impact of Snow Cover on the Heat Balance and the Rise of Continental Spring Temperatures|orrialdeak=198–200|abizena2=Karl|abizena3=Knight|izena1=Pavel Ya.|izena2=Thomas R.|izena3=Richard W.|data=14 January 1994|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.263.5144.198|kazeta=Science|liburukia=263|alea=5144|pmid=17839175|bibcode=1994Sci...263..198G|doi=10.1126/science.263.5144.198|accessdate=25 February 2022}}</ref>
| |||