Aries (konstelazioa): berrikuspenen arteko aldeak

[[Nazioarteko Astronomia Elkartea]]k konstelazio ofizial gisa onartzen du Aries, baina zeruko eskualde espezifiko gisa. Jatorrian, antzinako testuetan izarren eredu espezifiko gisa definitzen zen, eta antzinatik konstelazio izaten jarraitu du; orain, antzinako patroia eta inguruko izarrak barne hartzen ditu<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Jay M.|abizena=Pasachoff|izenburua=A field guide to the stars and planets.|argitaletxea=Houghton Mifflin|data=2000|url=https://www.worldcat.org/oclc/41137649|edizioa=4th ed.|isbn=0-395-93432-X|pmc=41137649|sartze-data=2022-10-04}}</ref>. [[MUL.APIN]] izenez ezagutzen diren buztinezko oholtxoetan agertzen den babiloniar zodiakoaren deskribapenean, konstelazioa, orain Aries bezala ezagutzen dena, [[ekliptika]]n zehar zegoen azken urtaroa zen. MUL.APIN izarren irteera eta sarreren taula oso bat zen, ziurrenik nekazaritza-egutegi gisa balio zuena. Gaur egungo Aries izenaz ezagutzen zen ''^MULLÚ.ḪUN.GÁ'' (𒀯𒇽𒂠𒂷), "Nekazaritzako langilea" edo "sasoiko langilea"<ref>{{Erreferentzia|izena=James|abizena=Evans|izenburua=The history and practice of ancient astronomy|argitaletxea=Oxford University Press|data=1998|url=https://www.worldcat.org/oclc/729872798|isbn=978-0-19-987445-3|pmc=729872798|sartze-data=2022-10-04}}</ref>. Nahiz eta litekeena den K. a. XII. edo XI. mendean konpilatzea. MUL.APIN-ek [[Pleiadeak (astronomia)|Pleiadeak]] udaberriko ekinozioa bezala markatzen dituen tradizioa islatzen du, [[Brontze Aroa]]ren hasieran zehaztasun nahikorekin gertatzen zena. Aries konstelazio desberdin gisa identifika daitekeen lehen erreferentzia K.a. 1350. urtetik 1000.era bitarteko mugarrietatik dator. Hainbat mugarritan, zodiakoko ahari baten irudia eta bertan dauden gainerako pertsonaiak bereizten dira. Konstelazioa nekazaritza langiletik aharira aldatzea, seguruenik, ondorengo babiloniar tradizioan gertatu zen, langileak [[Tammuz (jainkoa)|Tammuzekin]] gero eta lotura handiagoa zuelako. MUL.APIN sortu zen garaian Aries Tammuzen ahariarekin eta soldatapeko langile batekin identifikatzen zen. Aldaketa horren une zehatza zehaztea zaila da, Ariesen edo beste ahari-irudi batzuen irudirik ez dagoelako<ref>{{Erreferentzia|izena=J. H.|abizena=Rogers|izenburua=Origins of the ancient constellations: I. The Mesopotamian traditions|orrialdeak=9–28|data=1998-02-01|url=https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/1998JBAA..108....9R|aldizkaria=Journal of the British Astronomical Association|zenbakia=108|issn=0007-0297|sartze-data=2022-10-04}}</ref>.

Aries ez zen erabat konstelazio gisa onartua izan garai klasikora arte<ref>{{Erreferentzia|izena=J. H.|abizena=Rogers|izenburua=Origins of the ancient constellations: II. The Mediterranean traditions|orrialdeak=79–89|data=1998-04-01|url=https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/1998JBAA..108...79R|aldizkaria=Journal of the British Astronomical Association|zenbakia=108|issn=0007-0297|sartze-data=2022-10-04}}</ref>. [[Astrologia helenistiko]]an, Aries konstelazioa [[Frixo]] eta [[Helle]] [[Hermes|Hermesen]] aginduz erreskatatu eta Frixo [[Kolkida]]ren lurraldera eraman zituen greziar mitologiako ahari urrekararekin lotzen da. Frixo eta Helle [[Atamas]] erregearen eta bere lehen emazte [[Nefele]]ren semea eta alaba ziren<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Ian|abizena=Ridpath|izenburua=Stars and planets|argitaletxea=Princeton University Press|data=2001|url=https://www.worldcat.org/oclc/45895238|edizioa=3rd ed|isbn=0-691-08912-4|pmc=45895238|sartze-data=2022-10-04}}</ref><ref name=":1">{{Erreferentzia|izena=Patrick|abizena=Moore|izenburua=Cambridge guide to stars and planets|argitaletxea=Cambridge University Press|data=1997|url=https://www.worldcat.org/oclc/35650675|edizioa=Rev. and expanded ed., 2nd ed|isbn=0-521-58582-1|pmc=35650675|sartze-data=2022-10-04}}</ref>. Erregearen bigarren emaztea, [[Ino]], jeloskor zegoen eta bere seme-alabak hil nahi zituen. Hori lortzeko, [[Beozia]]n gosetea eragin zuen, eta gero [[Delfosko Orakulua]]ren mezu bat faltsutu zuen, gosetea amaitzeko Frixo sakrifikatu behar zutela zioena. Atamas semea [[Lafistio|Lafistio]] mendiaren gailurrean sakrifikatzeko zorian zegoela, Aries iritsi zen, Nefelek bidalia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Star Tales – Aries|url=http://www.ianridpath.com/startales/aries.html|aldizkaria=www.ianridpath.com|sartze-data=2022-10-04}}</ref>. Helle Ariesen bizkarretik erori zen ihesean, eta [[Dardaneloak|Dardaneloetan]] ito zen, ''Helesponto'' ere deitua bere omenez<ref name=":0" /><ref name=":1" />.