|
===== Konposatu bitarrak =====
Konposatu hauek bi elementu kimikoz daude osatuta:
*[[Oxido]]ak: Oxigenoaren produktuak dira (O<sub>2</sub>) metal (oxido basiko) edo ez-metal(oxido azidoa) batekin batzen direnean. Adibideak: Kloro oxidoa(VII): Cl<sub>2</sub>O<sub>7</sub> - Oxido ferrosoa:FeO.
-*[[OxidoPeroxido]]ak: OxigenoarenPeroxidoak produktuakoxidoen diraelkarketari dagozkio (O<sub>2</sub>) metal (oxido basiko) edo ez-metal(oxido azidoa2) batekinelementu batzenmetaliko direneanbatekin. Adibideak: KloroUrre peroxidoa oxidoa(VIIIII): ClAu<sub>2</sub>(O<sub>72</sub>)<sub>3</sub> -– OxidoLitio ferrosoaperoxidoa:FeO Li<sub>2</sub>O<sub>2</sub>.
-*[[Hidruroak]]: Hidruroak hidruro [[anioi]] bat (H<sup>-</sup>), karga elektriko negatiboa daukana, [[katioi]] metaliko batekin batzean sortzen da, karga elektriko positiboa duena, kargak beraien artean neutralizatzen dira, konposatua karga elektrikoak konpentsatuz. Adibideak: Litio hidruroa:LiH – Berilio hidruroa: BeH<sub>2</sub> ▼
-*[[Gatz bitar]]rak: Atomoak elektrikoki kargatuta daude, atomo kargatuak katioiak (karga positiboa) edo anioiak izan ahal dira( karga negatiboa), atomo hauek ioi izena dute eta kasu honetan guztiak gatzak dira. Adibideak: Kaltzio kloruroa CaCl<sub>2</sub> – Burdin bromuroa FeBr<sub>3.</sub><br /> ▼-[[Peroxido]]ak: Peroxidoak oxidoen elkarketari dagozkio (O<sub>2</sub> -2) elementu metaliko batekin. Adibideak: Urre peroxidoa (III): Au<sub>2</sub>(O<sub>2</sub>)<sub>3</sub> – Litio peroxidoa: Li<sub>2</sub>O<sub>2</sub>.
▲-[[Hidruroak]]: Hidruroak hidruro [[anioi]] bat (H<sup>-</sup>), karga elektriko negatiboa daukana, [[katioi]] metaliko batekin batzean sortzen da, karga elektriko positiboa duena, kargak beraien artean neutralizatzen dira, konposatua karga elektrikoak konpentsatuz. Adibideak: Litio hidruroa:LiH – Berilio hidruroa: BeH<sub>2</sub>
▲-[[Gatz bitar]]rak: Atomoak elektrikoki kargatuta daude, atomo kargatuak katioiak (karga positiboa) edo anioiak izan ahal dira( karga negatiboa), atomo hauek ioi izena dute eta kasu honetan guztiak gatzak dira. Adibideak: Kaltzio kloruroa CaCl<sub>2</sub> – Burdin bromuroa FeBr<sub>3.</sub><br />
===== Konposatu hirutarrak =====
Konposatu hauek hiru elementu kimikoz daude osatuta:
*[[Hidroxilo|Hidroxidoak]]: Hidroxiloak elementu metaliko eta talde hidroxilo baten erreakzioaren ondorioz sortzen dira. Zientzia arloan “base” edo “alkalis” izenarekin ezagutzen da talde hau. Adibideak: Sodio hidroxidoa NaOH – Germanio hidroxidoa Ge(OH)<sub>4</sub>.
-*Oxazidoak: [[HidroxiloAnhidrido azido|HidroxidoakAnhidrido]]: Hidroxiloak( elementuoxido metalikoez- metalikoa) eta taldeuraren hidroxilo batenarteko erreakzioaren ondorioz sortzen dirada. ZientziaTalde arloanhonen “base”formula edoHaAbOc “alkalis”patroia izenarekinkontuan ezagutzenizanda idazten da, taldenon hauA trantsizio [[metal]]a edo [[ez-metal]]a izango da. Adibideak:Azido Sodiosulfurikoa hidroxidoa NaOHH<sub>2</sub>SO<sub>4</sub> – GermanioAzido hidroxidoakarbonikoa Ge(OH)H<sub>42</sub>CO<sub>3.</sub>
-Oxazidoak: [[Anhidrido azido|Anhidrido]] ( oxido ez- metalikoa) eta uraren arteko erreakzioaren ondorioz sortzen da. Talde honen formula HaAbOc patroia kontuan izanda idazten da, non A trantsizio [[metal]]a edo [[ez-metal]]a izango da. Adibideak:Azido sulfurikoa H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub> – Azido karbonikoa H<sub>2</sub>CO<sub>3.</sub>
===== Konposatu inorganiko ezagunenak =====
Konposatu inorganiko ezagunenak hurrengoak dira:
[[Fitxategi:Water molecule (1).svg|thumb|Ur molekula]]
-*[[Ur]]a (H<sub>2</sub>O): Gure bizitzan egunero erabili eta edaten dugu, ezinbestekoa da gure planetan, ura konposatu inorganikoa da, baldintza normaletan (25 °C eta atmosfera batean) likido egoeran dago, 0[[ºC]] baino tenperatura baino txikiagoa bada solidotzen da izotza bihurtuz eta 100 °C baino altuagoa bada lurrundu egiten da.
*[[Sodio kloruro]]a (NaCl): Gatz hau janariei gustua emateko erabiltzen da, kloro atomo batez eta sodio atomo batez osatuta dago, sodioa oso elektropositiboa denez eta kloroa oso elektronegatiboa naturan batera egoten dira bi atomo hauek. Batez ere itsasoan aurkitzen da, uretan disolbatuta.
-*[[Sodio kloruroAmoniako]]a (NaClNH<sub>3</sub>): GatzMolekula inorganiko hau janariei gustua emateko erabiltzen da, kloro atomo batezhidrogenoz eta sodio atomo bateznitrogenoz osatuta dago, sodioaizaki osobizidunen elektropositiboametabolismoan denezsortu eta kloroapixa osoegitean elektronegatiboagorputzetik naturanateratzen baterada egotenbeste dirasubstantzia biezberdin atomo hauekbatzuekin. BatezNormalean eregas itsasoanegoeran aurkitzen da, uretanegoera disolbatutanormaletan.
-*[[Karbono dioxido]]a (CO<sub>2</sub>): Karbonoz eta oxigenoz osatuta dagoen gas hau oso ugaria da atmosferan, horren zergatia prozesu metaboliko askoen subproduktua dela da: Animalia eta gizakien arnasketa, hartzidura, etab. Horretaz aparte fotosintesia egiteko beharrezko erreaktiboa da. ▼
-*Oxido kaltzikoa (CaO): “Kare bizia” izenarekin ezagutzen da, asko erabiltzen da eraikuntzan eta kareharriaren errausketaren bidez lortzen da, kaltzio kantitate oso handia daukate. ▼-[[Amoniako]]a (NH<sub>3</sub>): Molekula inorganiko hau hidrogenoz eta nitrogenoz osatuta dago, izaki bizidunen metabolismoan sortu eta pixa egitean gorputzetik ateratzen da beste substantzia ezberdin batzuekin. Normalean gas egoeran aurkitzen da egoera normaletan.
▲-[[Karbono dioxido]]a (CO<sub>2</sub>): Karbonoz eta oxigenoz osatuta dagoen gas hau oso ugaria da atmosferan, horren zergatia prozesu metaboliko askoen subproduktua dela da: Animalia eta gizakien arnasketa, hartzidura, etab. Horretaz aparte fotosintesia egiteko beharrezko erreaktiboa da.
▲-Oxido kaltzikoa (CaO): “Kare bizia” izenarekin ezagutzen da, asko erabiltzen da eraikuntzan eta kareharriaren errausketaren bidez lortzen da, kaltzio kantitate oso handia daukate.
== Formulazioa ==
| 