Latitude: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin |
Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin |
||
21. lerroa:
Makulua, itzal baten luzera neurtzen duena, XVI. mendetik aurrera erabili zen eta [[Davisen koadrante]]a bezalako hobekuntza iteratiboak ikusi zituen. [[Oktante]] eta [[sestante]] primitiboarekin batera erabiltzen ziren; sestanteak besteak lekualdatu zituen azkenean, eta gaur egun ere erabiltzen da. [[Isaac Newton]]ek (1643-1727) aipatu zuen sestantea argitaratu gabeko idazkietan, eta [[John Hadley]]k (1682-1744) eta [[Thomas Godfrey]]k (1704-1749) aplikatu zuten lehen aldiz 1730 inguruan.
== Oinarria ==
Latitudearen eta longitudearen definizioetan bi abstrakzio-maila erabiltzen dira. Lehenengo, azalera fisikoa modelatzen da [[geoide]]aren bidez, itsasoaren batez besteko maila ozeanoen gainetik hurbiltzen duen gainazal bat, eta haren jarraipena lehorreko masen azpitik. Bigarren urratsa geoidea hurbiltzea da, matematikoki errazagoa den erreferentzia-azalera baten bidez. Erreferentziako azalerarako aukerarik errazena [[esfera]] bat da, baina geoidea zehaztasun handiagoz modelatzen da [[elipsoide]] baten bidez. Erreferentziako azalera horietako latitudearen eta longituearen definizioak hurrengo ataletan zehazten dira. Latitude- eta longitude-lerro konstanteak erretikulu bat dira erreferentziako azaleran. Benetako azaleraren puntu baten latitudea erreferentziako azalerari dagokion puntuarena da, eta ohiko azaleraren eta azalera fisikoaren puntutik igarotzen den erreferentziazko azaleraren arteko korrespondentzia da. Latitudea eta longitudea, [[altuera]]ren zehaztapen batzuekin batera, [[koordenatu geografikoen sistema]] bat dira, [[ISO 19111]] arauaren espezifikazioan definitzen den bezala.
Erreferentzia-elipsoide desberdin asko daudenez, azalerako elementu baten latitude zehatza ez da bakarra: ISO arauan azpimarratzen da hori, eta honako hau dio: "Koordenatuen erreferentzia-sistema osorik zehaztu gabe, koordenatuak (hau da, latitudea eta luzera) anbiguoak dira kasurik onenean, eta ez dute zentzurik, txarrenean". Hori oso garrantzitsua da aplikazio zehatzetan, hala nola posizionamendu-sistema global batean ([[GPS]]), baina erabilera arruntean, zehaztasun handirik behar ez den lekuetan, ez da erreferentziazko elipsoidea adierazten.
Testuetan, latitude-angelua, jarraian definitzen dena, [[phi]] letra grekoarekin adierazten da, minuskulaz (ϕ edo φ). Gradu, minutu eta segundotan neurtzen da, edo gradu hamartarretan, ekuatorearen iparraldean edo hegoaldean. Nabigazio-ondorioetarako, posizioak gradu eta minutu hamartarretan ematen dira.
== Erreferentziak ==
| |||