William Harvey: berrikuspenen arteko aldeak

1578ko apirilaren 1an jaio zen [[Folkestone]]n, [[Ingalaterra]]ko hego-ekialdeko muturrean. Thomas Harvey merkatari aberatsaren semea zen. Hasierako ikasketak [[Canterbury|Canterburyn]]n egin zituen eta 1597an [[Cambridgeko Unibertsitatea|Cambridgeko Unibertsitateko]] ''Conville and Caius Collegen'' lizentziatu zen. Lizenziatu ondoren eta [[medikuntza]] ikasteko desioaz bultzaturik, Italiara bidatu zuen bertako [[Paduako Unibertsitatea]]n ikasketak burutzeko. Bertan [[Girolamo Fabrici d'Acquapendente|Hieronymus Fabricius]] irakaslea izan zuen, zeinak eragin handia izan zuen bere etorkizuneko ideiak garatzeko. 1602an medikuntzan lizentziatu zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Juan Pablo|abizena=Álvarez|izenburua=William harvey, corazón valiente|orrialdeak=788–790|hizkuntza=es|abizena2=Histórica|izena2=Viñeta|data=2012-11-01|url=http://www.elsevier.es/es-revista-revista-medica-clinica-las-condes-202-articulo-william-harvey-corazon-valiente-S071686401270384X|aldizkaria=Revista Médica Clínica Las Condes|alea=6|zenbakia=23|issn=0716-8640|doi=10.1016/S0716-8640(12)70384-X|sartze-data=2019-02-10}}</ref>

Bere ikasketak amaitu ondoren, Ingalaterrara itzuli zen mediku bezala jarduteko eta 1604. Urtean  Elizabeth Brownekin ezkondu zen, [[Lancelot browne|Lancelot Browne]] garaiko mediku ospetsuaren alabarekin.

1616. urtean ''Lumleian lectures'' izeneko hitzaldien kargua bereganatu zuen. Hitzaldi hauen bitartez anatomiaren inguruko ezagutza transmititzen zuen, asteko bi klase emanez urtean zehar.

== Ideiak ==

Gerta liteteke [[odolaren zirkulazioa]]ren planteamendua proposatzeko William harveyek hainbat lanetan aurkitu izana inspirazioa, hala nola, [[René Descartes|Descartes]] eta [[Miguel Servet]]en lanak eta antzinako medikuntza musulmanean, non [[Ibn Nafis]] autoreak arterien ezaugarriak aztertu izan zituen XIII. mendean. Bestalde, bere ideiak garatzeko eragile nagusienak Paduako unibertsitateko irakasleak eta autoreak izan ziren: [[Hyeronimus Mercurialis|Hyeronimus Mercurialis(1530-1606)]], [[Gabriel Falopio|Gabriel Falopio(1523-1562)]], [[Andres Vesalio|Andres Vesalio(1514-1574)]] eta nagusiki [[Girolamo Fabrici d'Acquapendente|Hieronymus Fabricius]](1533-1616), zeinak balbulak aurkitu izan zituen zainetako barne egituratan, balbula hauen erabilera ezagutu gabe. Azken autore honek, fisiologia modernoaren ezagutzan barneratzen lagundu zuen eta umekiaren garapenaren ikerketan

1616an odolaren zirkulazioaren teoria definitu zuen, nahiz eta bere teoriaren emaitzak 1628an argitaratu zituen bere ''Exercitatio Anatomica de Motu Cordis et Sanguinis in Animalibus'' (animalietan bihotzaren lana eta odolaren inguruko ikerketa anatomikoa) liburuaren bitartez.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Revista Alma :: Spanish {{!}} LA CIRCULACIÓN DE LA SANGRE A 400 AÑOS DE SU DESCUBRIMIENTO|hizkuntza=es-ES|url=http://www.almarevista.com/revista/blog/la-circulacion-de-la-sangre-a-400-anos-de-su-descubrimiento/|sartze-data=2019-03-12}}</ref> Bertan metodo zientifikoan oinarriturik, [[Bihotz|bihotzabihotz]]a gorputzean zehar [[Odol|odolaodol]]a ponpatzen zuela adierazi zuen, [[Zirkulaziozirkulazio-aparatu|zirkulazio-aparatuaren]]aren baitan. Modu honetan, adierazi zuen erabilitako odola bihotzera garraituko zela zainen bitartez eta odol oxigenatua gorputzetik banatuko zela arterien bitartez, odola modu zirkularrean garraiatuz bihotzetik gorputzera eta alderantziz. Horrela, odola bihotzetik arterietara pasako litzateke, arterietatik zainetara eta zainetatik bihotzera. Hipotesi hau frogatzeko, gorputzen behaketa anatomikoak eta esperimentuak erabili zituen.<ref name=":0" />

Honek odurarte ontzat hartzen zen [[Galeno|Claudio Galenoren]] eredua auzitan jarri zuen, zeinak adierazi zuen arterietako odola eta zainetako odola erabilera eta jatorri desberdinak zeukaztela. Horrela, autore honen arabera zainetako odola gibeletik sortuko zen eta arterietako odola, aldiz, bihotzean sortuko zen. Harveyek frogatu zuen gibelak odolaren 250 litro ekoiztu beharko zituela ordu bakoitzean gorputza modu egokian higitzeko, hau lortu ezina izanik.<ref>{{Erreferentzia|izena=MAPPING CONTROL géolocalisation de véhicules particuliers et|abizena=entreprises|izenburua=William Harvey (1578-1657): Maestro y padre de la Cardiología|hizkuntza=es|url=http://www.galenusrevista.com/?William-Harvey-1578-1657-Maestro-y&recherche=william%20harvey|aldizkaria=Revista Galenus|sartze-data=2019-03-12}}</ref>

1651. urtean ''Exercitationes de generatione animalium, quibus accedunt quaedam de partu, de membranis ac humoribus uteri, et de conception'' liburua idatzi zuen''.'' Bertan umekiaren garapena aztertu zuen, izakien eratzeko modua azalduz.

William Harveyen aurkikuntzak garaiko paradigma zientifikoa zalantzan jarri zuen. Ondorioz, Beveridgeren hitzetan "Irainen eta gehiegikerien objektua izan zen. Soilik hogei urteko borroka baten ondoren onartua izan zen odolaren zirkulazioa(teoria)"

* 1649: ''Exercitatio anatomica de circulatione sanguinis''