Goroldio: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
tNo edit summary
t Robota: Aldaketa kosmetikoak
13. lerroa:
* [[Andreaeobryum|Andreaeobryopsida]]
* [[Oedipodium|Oedipodiopsida]]
* [[Polytrichaceae |Polytrichopsida]]
* [[Tetraphidaceae|Tetraphidopsida]]
* [[Bryopsida]]
23. lerroa:
 
== Bizi zikloa ==
Gametofitoa: Hostokarak edo talokarak izan daitezke, oso sinpleak dira, eta ez dute ez [[epidermis]] ez [[Estoma|estomarikestoma]]rik. Espezie sinpleenetan errizoideak unizelularrak dira, konplexuentean plurizelularrak. Ez dago ehun desberdintzapenik, baina konplexuenetan hiru zelula ezberdintzatzen dira: [[esklereidak]], [[leptoideak]] eta [[hidroideak]]. Dioiko edo monioikoak izan daitezke, eta emearen gainean hazten da [[esporofitoa]], [[gametofitoaren]] guztiz menpekoa dena. Ugalketa asexualerako maiz, gametofitoetan propaguluak eratzen dira.
 
Esporofitoa: Menpeko belaunaldia da. Zigototik enbrioia hazten da eta handik esporofitoa garatzen da. Biziraupen mugatua du, eta askotan, baita hazkunde mugatua ere.
41. lerroa:
 
== Goroldioa Euskal Herrian ==
Azken datuen arabera, 18.000-20.000 espezie inguru daude Lurrean; 1.000-1.100 Iberiar penintsulan eta 666 Euskal Autonomia Erkidegoan. [[Araba]], [[Bizkaia]] eta [[Gipuzkoa|Gipuzkoan]]n, baina, goroldioaren %10 dago galtzeko arriskuan; zazpi espezie, gutxi gorabehera. Zerrenda horretan dago Arabako ''[[Orthotrichum casasianum]]'' espeziea, munduan bakarra. 2000. urtean aurkitu zuten [[Baia]] ibaiaren ertzean, [[Zuia]] eta [[Kuartango]] artean<ref name=aa/>.
 
[[Euskal Herria|Euskal Herriko]] gune humelenetan ematen da goroldio aberastasunik handiena, bai espezie kopuru eta baita hedapenaren aldetik ere. [[Nafarroa Garaia|Nafarroako]] iparraldeko, [[Nafarroa Beherea|Behe Nafarroako]] eta [[Zuberoa|Zuberoako]]ko baso estu eta ilunak dira Euskal Herriko lekurik bioanitzenak espezie hauetan. Famatuak dira goroldioen aberastasunagatik [[Artikutza|Artikutzako]]ko inguruak, [[Bortziriak]], [[Leitzaldea]], [[Malerreka]], [[Baztanaldea]], [[Holtzarteko arroilak|Holtzarteko]] eta [[Kakuetako arroila|Kakuetako]] arroilak, [[Irati|Iratiko oihana]] eta [[Pirinioak|pirinioetako]] ipar aurpegia.
 
Oro har, Euskal Herri hezean oso hedatua dagoen landare dibisio edo taldea da.
57. lerroa:
Bizirauteko gaitasun handia dute, landare mota erresistenteak dira. Ugaldu ahal izateko hezetasun maila handia eta konstantea behar duten arren, lehortuta eta izoztuta biziraun dezakete denbora tarte batez, berriz ere buztitzen eta hidratatzen direnean beraien funtsio guztiak berreskuratzen dituzte.
 
[[Ipar hemisferio|Ipar hemisferioan]]an ipar aurpegietan hego aurpegietan baino gehiago ugaltzen dira hezetasun handiagoa pilatzen delako han, hori erraz ikus daiteke basoetako zuhaitzen eta zuhamuxken azaletan edo mendilerroen isurialdetan, baita hiriguneko azaletan, harkaitzetan etab. [[Hego hemisferio|Hego hemisferioan]]an kontrakoa gertatzen da.
 
<gallery mode="packed">
66. lerroa:
 
== Laborea ==
Goroldioa, gaur egungo leku eta kultura askotan belar-txar bezala ikusten da. Kontrakoa gertatzen da [[Japonia]] eta [[Asia]] ekialdeko hainbat leku eta kulturetan. [[Japonia|Japonian]]n esaterako, goroldioa libreki hazten eta ugaltzen uzten da azalera ezberdinak estaltzeko eta apaintzeko, [[Bonsai|bonsaiakbonsai]]ak barne. Lorategi japoniarretan eta Japoniako paisajismoan goroldioa aktibo oso garrantzitsua eta erabilia da, hain da horrela ezen goroldio hutsez osaturiko lorategiak dauden.
 
Goroldioak bertako kulturetan lasaitasuna, geldotasuna eta zaharraren edertasuna erakusten ditu, natura beraren nortasuna.
 
Goroldioa hezetasuna mantzentzen duen edozein azalera porotsuetan ugaldu eta laboratu daiteke. Kolonia baten finkatzea errazteko gai azidoekin buzti daiteke edozein azalera porotsua, besteak beste [[Jogurt|yogurtarekin]], [[Serum fisiologiko|serumarekin]] ala [[Gernu|gernuarekingernu]]arekin.
 
<gallery mode="packed">
80. lerroa:
 
* Drainatzearen bitartez ur erabilgarriaren kantitatea murriztuz.
* [[Eguzkia|Eguzkiaren]]ren argitasuna areagotuz edo erraztuz.
* Goroldioarekin lehiakorrak diren landare ezberdinak areagotuz.
* [[Kareharri|Kareharriaren]]aren bitartez lurreko [[pH]]-a igoz.
* Fisikoki kenduz pasada ezberdinetan.
 
== Goroldio mintegiak ==
[[XIX. mendea|XIX. mendearen]]ren bukaeran goroldioak hartzeko sortu zen moda iragankorra dela eta, [[Ameriketako Estatu Batuak|EEBB]]-tako eta [[Erresuma Batua|Erresuma Batuko]] lorategietan goroldio mintegiak egiten hasi ziren.
 
Mintegiak zurezko listoiez osaturik zeuden, iparraldera irekiak itzala eta aireztapen freskoa bermatzeko eta maiz ureztatuak hezetasuna eta ur erabilgarria (funtsezko baldintzak) areagotzeko.