|
[[Fitxategi:Girl_with_styrofoam_swimming_board.jpg|thumb|300x300px|Neskatoa igerilekuan lasai.]]
'''Aisia''' dibertsiora, atsedenera eta norbere garapena lortze aldera ematen den [[denbora]] da, gehienetan, helburu [[Jolas|ludiko]] edo [[Kultura|kulturaletarakokultura]]letarako erabiltzen da aldi hori: [[Kirol|kirolakkirol]]ak, [[lorezaintza]], [[Brikolaje|brikolajeabrikolaje]]a, [[Jolas|jolasakjolas]]ak, [[Denboradenbora-pasa|denbora-pasak]]k...<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Tres formas de aprovechar tu tiempo libre y divertirte en el proceso|hizkuntza=es|url=https://andaluciainformacion.es/sociedad/737064/tres-formas-de-aprovechar-tu-tiempo-libre-y-divertirte-en-el-proceso/|aldizkaria=andaluciainformacion.es|sartze-data=2021-04-05}}</ref>
Aisiak eta denbora libreak lotura dute, baina ez dira gauza bera. Gazteleraz ''ocio'' eta ''tiempo libre'' dira, hurrenez hurren. Hain zuzen, [[Denboradenbora libre|denbora librea]]a betebeharrik ez dugun denbora da, ikasketak, lana, etxeko zereginak eta behar fisiologikoak ez diren beste jarduerak egiteari eskaintzen dioguna. Aisia, beraz, denbora librearen barruan kokatzen da.
== Dimentsioak eta noranzkotasuna ==
== Motibazioa ==
Aisian egiten ditugun jardueretan [[Motibazio|motibazioakmotibazio]]ak eragin handia du eta, horren arabera, jardueren honako sailkapena sortzen da:
* [[Autoteliko|Autotelikoak]]ak. Ekintza da helburua, eta ez ondorioa. Xedea sortzailea, ludikoa, jai ingurukoa, ekologikoa edota elkartasunekoa izango da. Esaterako, igeri egitea gozamen hutsagatik.
* [[Exoteliko|Exotelikoak]]ak: Ondorioa da helburua. Xedea produktibitatearekin lotutakoa, kontsumista, prebentiboa, terapeutikoa edota kaltegarria izango da. Adibidez, igeri egitea lesio baten ostean errekuperatzeko.
Hala, aisian burututako eta [[Betebehar|betebehartzatbetebehar]]tzat jotzen diren jardueren arteko marra lausoa eta pertsona bakoitzaren araberakoa da. Izan ere, ikastea, sukaldatzea edo korrika egitea batzuentzat lana izango da eta beste batzuentzat gozamena sentitzeko modua.
Motibazioa ezberdina izango da [[Adin (argipena)|adinaren]], [[Interes|intereseninteres]]en, [[Gaitasungaitasun fisiko|gaitasun fisikoaren]]aren, [[Adimenadimen gaitasun|adimen gaitasunaren]]aren, [[Izaera|izaerarenizaera]]ren, [[Esperientzia (argipena)|esperientziaren]]… arabera, ezberdina izango da erabiltzaile gisa egingo den jardueraren aukeraketa.
== Historia ==
Gomes eta Elizalderen arabera, [[Mendebaldea (kultura)|Mendebaldean]] aisiari buruz eginiko ikerketetan ikusi da, oro har, bere erroak [[Grezia klasikoa|Grezia klasikoan]]n edo Europako[[Modernitate|modernitateanmodernitate]]an daudela, gizarte hiritar eta [[Industrializazio|industrializatuan]]; eta bi interpretazioek eztabaida akademiko biziak sortzen dituzte. Testuinguru historikoa alde batera utzita, XIX. mendearen amaieratik gaiari buruzko garapen teorikoak aisiari buruzko ezagutzen sistematizazioa ahalbidetu zuen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Novo livro: “Horizontes latino-americanos do lazer/Horizontes latino-americanos del Ocio”|hizkuntza=pt-BR|data=2012-06-29|url=https://grupootium.wordpress.com/2012/06/29/novo-livro-horizontes-latino-americanos-do-lazerhorizontes-latino-americanos-del-ocio/|aldizkaria=Grupo OTIUM: Lazer, Brasil & América Latina|sartze-data=2021-04-05}}</ref>.
Etimologikoki ''aisia'' hitza ''aise-''tik dator, eta erromatarren ''otium'' hitzaren baliokidea da. ''Skholé''ren esanahia berreskuratuz, hitz honek biziraupen hutsarekin lotutako jardueretatik at egoteko edo sentitzeko aukerari egiten zion erreferentzia. Halabeharrez, bakea, hausnarketa, oparotasunerako eta bizitza produktiboaren premiei lotutako lanak egiteko askatasuna bete behar ziren. Baldintza hezitzaile, politiko eta sozioekonomiko batzuen mende zegoenez, ''skholé'' pribilegio bat zen, gizon libreen eremu txiki bati erreserbatua. [[Aristoteles|Aristotelesen]]en ustez, jendeak atseden filosofikoa desiratzen ikasi behar zuen, horren bidez lortuko baitzituzten bertuteak. Honela, bere greziar zentzuan, ''skholé'' atseden hartzeko aukerari lotua zegoen, eta baita pribilegiatuena soilik zen bereizgarri bati ere: lan produktiborik egin behar ez izatea, eta begira eta gogoeta filosofikoan aritzeko aukera<ref>{{Erreferentzia|izenburua=aisia - Diccionario etimológico vasco-español|url=http://projetbabel.org/basque/diccionario_vasco.php?q=aisia|aldizkaria=projetbabel.org|sartze-data=2021-04-28}}</ref>.
Munnék nabarmentzen zuen bezala, erromatarren ''otium''a sozialki estratifikatua zegoen: elite intelektualen kasuan, [[Meditazio|meditazioarimeditazio]]ari eta kontenplazioari lotua zegoen, eta duintasunezko ''otium''tzat jotzen zuten. Horregatik, pertsona arruntei dagokienez, ''otium''ak ikuskizun handiek emandako atsedena eta dibertsioa esan nahi zuen. Estrategia horri egiten dio erreferentzia, hain zuzen, "ogia eta zirkua" esamolde tradizionalak. Izan ere, helburua herria despolitizatzea zen, ikusle soil bihurtuz, eta era berean, entretenimendu masiboko ikuskizunen potentzial alienatzailea agerian utziz.
Erromatarrek ''otium'' eta ''negotium''aren artean egin zuten lotura ulertzea interesgarria da. ''Negotium''a, hortik gero [[negozio]] terminoa ekarri zuen latinezko hitza, okupazio gisa ulertzen zen. Beraz, lana (negozioa eta merkataritza) otiumaren ukapena zen. Greko-erromatar antzinatean aisia eta lana ulertzeko modua argiagoa ikusteko, gogoratu behar da [[lan]] hitza latinez ''tripalium'' dela, eta horrek [[Esklabotza|esklaboak]] lan zikin eta gogorrak egitera behartzen zituen tortura-tresna bat esan nahi zuen.
* Lagunekin tabernara joatea. Aisiaz gozatzeko zabalduen dagoen praktika da.
* Kirola egitea. Orokorrean, euskaldun ia guztiek adierazten dute kirola sarritan egiten dutela. Kirolaz batera, jarduera fisikoa eta ariketa fisikoa barruan sartzen dituztela ulertzen da.
* Mendira joatea. Kirola edo jarduera fisikoarekin lotuta, mendira joateak euskal kulturan eta euskaldunen aisian garrantzia du. Gehienetan asteburuetan egiten du jendeak.
|
