Txikipedia:Ugal-aparatu: berrikuspenen arteko aldeak

Animalia batzuek {{Txp|izaki bizidun}} berriak sor ditzakete {{Txp|ugalketa asexual|ugalketa asexualaren}} bidez. Horrek esan nahi du animalia horrek ez duela beste animaliarik behar ugaltzeko. Adibidez, {{Txp|koral|koralak, hidrak}} eta {{Txp|itsas anemona|itsas anemonak}} gemazio izeneko prozesuaren bidez ugal daitezke. Kasu horretan, animaliari bere gorputzaren zati bat hazten zaio eta, ondoren, banatu egiten da animalia berri bat sortzeko. {{Txp|Zizare}} batzuk erditik zatitu daitezke bi animalia sortzeko.

Hala ere, animalia gehienek {{Txp|ugalketa sexual|ugalketa sexuala}} erabiltzen dute kumeak izateko. Horrek esan nahi du bi zelula sexual, bata arrarena eta bestea emearena, elkartu egiten direla bizidun berri bat sortzeko. Animalia batzuen kasuan, arrain mota asko barne, arren eta emeen zelula sexualak uretan elkartzen dira, emearen gorputzetik kanpo. Beste animalia batzuetan, aldiz, zelula sexualak emearen gorputzean elkartzen dira.

Zelula sexualak elkartu ondoren, kume bihurtzen dira. Animalia batzuen kumeak, {{Txp|hegazti|hegaztienak}} eta {{Txp|narrasti}} askorenak adibidez, arrautzetan hazten dira, emearen gorputzetik kanpo. {{Txp|Ugaztun}} gehienen kumeak, aldiz, emearen gorputzean garatzen dira.

Gizonen ugalketa-organo nagusiak {{Txp|barrabil|barrabilak}} dira, eta {{Txp|zakil|zakilaren}} atzean {{Txp|eskroto|eskrotoa}} izeneko poltsa batean daude. Barrabilek gizonezkoen sexu-zelulak sortzen dituzte, hau da, espermatozoideak.

Espermatozoideak hodi batetik zakilera mugitzen dira. Beste fluido batzuekin nahasten dira semen edo {{Txp|esperma}} izeneko likido bat osatzeko. Harreman sexualean, semenesperma kopuru txiki bat zakiletik emakumearen barnera pasatzen da. SemenEsperma kopuru horrek 200-300 milioi espermatozoide ditu. Espermatozoideek, orduan, emakumearen zelula sexualerantz bidaiatzen dute, hau da, obulurantz.

Emakumeen ugalketa-organo nagusiak {{Txp|obulutegi|obulutegiak}} dira. Sabelpean dauden bi organo dira. Neskatila bat jaiotzen denean, haren obulutegiek 500.000 obulu dituzte. {{Txp|Falopioren tronpa|Falopioren tronpak}} izeneko bi hodik obulutegiak {{Txp|umetoki|umetokiarekin}} konektatzen dituzte. Umetokia muskulu-organo bat da, eta barruan haurra hazi egiten da.

12 urtetik aurrera, obulutegiek {{Txp|obulu}} bat askatzen dute hilean behin. Prozesu horri {{Txp|Obulazio|obulazioa}} deitzen zaio. Obuluak obulutegitik bidaiatzen du Falopioren tronpetan zehar umetokiraino. Obuluak bere bidaian espermatozoide batekin topo egiten ez badu, hil egingo da. Obulua eta odol pixka bat umetokitik atera eta {{Txp|bagina|baginatik}} pasatzen dira, emakumearen gorputzetik irteten den muskulu -hodi batetik.

Obulua {{Txp|Ernalketa|ernaldu}} ondoren, {{Txp|haurdunaldi|haurdunaldia}} hasten da. Obulu ernaldua umetokira eramaten da. Bidaiatu ahala, zelula gehiagotan banatzen hasten da. Bost edo sei egunen buruan, zelulak umetokiko horman sartzen dira. Han, zelulak garatzen hasten dira haur bat sortzeko. Hasieran, garatzen ari den haurrari {{Txp|enbrioi|enbrioia}} deitzen zaio. Zortzi aste ondoren, fetuafetu edo {{Txp|umeki|umekia}} deitzen zaio.

Umetokian, umetxoa {{Txp|zaku amniotiko|zaku amniotikoan}} hazten da, likido gardenez betetabetetako poltsa moduko dagoenabatean. Likido horrek haurtxoa babesten du eta mugitzeko aukera ematen dio. {{Txp|Odol-hodi}} multzo batek, zilbor-hestea izenekoak, haurtxoaren sabela plazentarekin lotzen du. Plazenta umetokiaren zati bat estaltzen duen egitura bat da, elikagaia amaren gorputzetik umeari helarazten diona. Haurtxoaren hondakinak ere kentzen ditu.