Lehen Berberiar Gerra: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin |
No edit summary Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin |
||
36. lerroa:
Berberiarrek [[pirata|pirateria]] egiten zuten [[Mediterraneo]]an. Horregatik, Suedia 1800ean Tripolitaniarekin gerran hasi zen. [[Ameriketako Estatu Batu]]ak gerran sartu ziren piratek euren merkantzia-ontziak bahitu eta euren estatuari tributua ordaintzeko eskatzen zuten, eskifaia berme gisa erabiliz. [[Thomas Jefferson]]ek uko egin zion diru hori ordaintzeari, eta gerran sartu zen.
== Aurrekariak eta egoera ==
[[Pirata berbere|Kortsario berbereak]] eta Aljer Afrikako iparraldeko probintzia otomandarretako, Tunisiako, Tripoliko eta Marokoko sultanerri independenteko tripulazioak, [[Alauiak|Alaui]] dinastiaren azpian, [[Mediterraneo]]aren osoan izua zabaltzen zuten. Merkataritza ontzien harrapaketak eta esklabizazioak edo euren tripulatzaileen erreskate kobraketak, nazio hauetako gobernari [[musulman]]ei aberastasuna eta itsas boterea eman zieten. [[Ordena Trinitarioa]]k, Frantzian sortua (''Mathurintar''ren ordena bezala ere ezagutzen zen), mendeetan zehar, Mediterraneoko piraten presoak arindu eta erreskatatzeko dirua biltzeko eta ordaintzeko misio bereziarekin jardun zuen, eta gauza bera egiten zuen [[Mertzedariar Ordena]]k ere. [[Robert Davis]]en arabera, 1 eta 1,25 milioi europar artean harrapatu zituzten pirata berberiskoek eta esklabo bezala saldu XVI. eta XIX. mendeen artean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Christian Slaves, Muslim Masters|url=https://www.goodreads.com/work/best_book/623971-christian-slaves-muslim-masters-white-slavery-in-the-mediterranean-th|aldizkaria=www.goodreads.com|sartze-data=2021-05-07}}</ref>.
Kortsario berberiskoek Ameriketako Estatu Batuetako merkataritza-ontzidiaren aurkako erasoak zuzendu zituzten, harrapatutako marinelen erreskatea eta, azken buruan, Estatu Batuen zerga estortsionatzeko asmoz eraso gehiago saihestu zitzaten, [[Europa]]ko estatu ezberdinekin egin zuten bezala<ref>{{Erreferentzia|izena=Martha Elena.|abizena=Rojas|izenburua="Insults Unpunished": Barbary Captives, American Slaves, and the Negotiation of Liberty|orrialdeak=159–186|data=2003|url=http://dx.doi.org/10.1353/eam.2007.0061|aldizkaria=Early American Studies: An Interdisciplinary Journal|alea=2|zenbakia=1|issn=1559-0895|doi=10.1353/eam.2007.0061|sartze-data=2021-05-07}}</ref>. [[Parisko Ituna (1783)|Parisko Itunaren]] aurretik, [[Ameriketako Estatu Batuetako Independentzia Aldarrikapena|Ameriketako Estatu Batuen independentzia]] formalizatu zuena, Estatu Batuak [[Frantzia]]k babestu zituen urte iraultzaileetan [[Aliantza Ituna (1778)|Aliantza Itunaren]] (1778-1783) pean. Itunak estatu berbereak bere izenarekin aipatzen ez dituen arren, Estatu Batuen eta Frantziaren etsai komunei erreferentzia egiten die. Hala, Estatu Batuetako garraioaren aurkako [[pirateria]] [[Amerikako Iraultza|Ameriketako Estatu Batuetako Iraultza]] amaitu ondoren hasi zen gertatzen, Estatu Batuetako gobernuak Aliantza Itunaren ondorioz babesa galdu zuenean.
Europako potentzia baten babespeko aldi honek, AEBetako lehen merkataritza-ontzia, Parisko Itunaren ondoren konfiskatua izatera eraman zuen. [[1784]]ko [[urriaren 11]]n, Marokoko piratek ''Betsey'' bergantina bereganatu zuten<ref>{{Erreferentzia|izena=ROBERT|abizena=BATTISTINI|izenburua=Glimpses of the Other before Orientalism: The Muslim World in Early American Periodicals, 1785—1800|orrialdeak=446–474|data=2010|url=https://www.jstor.org/stable/23546653|aldizkaria=Early American Studies|alea=2|zenbakia=8|issn=1543-4273|sartze-data=2021-05-07}}</ref>. [[Espainia]]ko gobernuak ontziaren eta tripulazioaren askatasuna negoziatu zuen. Hala ere, Espainiak aholkularitza eskaini zien Estatu Batuei Berberiako estatuekin nola tratatu jakiteko. Aholkua, merkataritza ontzien aurkako eraso berriak saihesteko zerga eskaintzea zen. [[Thomas Jefferson]], Estatu Batuek Frantziarako zuten ministroak, ordezkariak bidali zituen Marokora eta Aljeriara, Aljeriaren esku zeuden marinelen itunak eta askatasuna negoziatzeko<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Minister to France {{!}} Thomas Jefferson's Monticello|url=https://www.monticello.org/site/research-and-collections/minister-france|aldizkaria=www.monticello.org|sartze-data=2021-05-07}}</ref>. Maroko izan zen 1786ko [[ekainaren 23]]an Estatu Batuekin itun bat sinatu zuen lehen Berberiar Kostaldeko estatua. Itun honek ofizialki amaitu zuen Marokoko pirateria, AEBetako itsas interesen aurka. Zehazki, hitzarmenaren seigarren artikuluaren arabera, marokoarrek edo Berberiako kostaldeko beste estatu batzuek harrapatutako edozein estatubatuar Marokoko hiri batean porturatuko balitz, aske geratuko litzateke eta Marokoko Estatuaren babespean egongo litzateke<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Avalon Project - The Barbary Treaties 1786-1816 - Treaty with Morocco June 28 and July 15, 1786|url=https://avalon.law.yale.edu/18th_century/bar1786t.asp|aldizkaria=avalon.law.yale.edu|sartze-data=2021-05-07}}</ref>.
Estatu Batuetako ekintza diplomatikoa Aljeriarekin, Berberiako kostaldeko beste estatu garrantzitsuarekin, Marokorekin baino askoz ere produkzio txikiagoa izan zuen. Aljeriak 1785eko [[uztailaren 25]]ean hasi zuen Estatu Batuen aurkako pirateria, ''Maria''ren eta ''Dauphin''en harrapaketarekin. Berberiar Kostako lau estatuek 660.000 dolar eskatu zituzten. Hala ere, bidalitakoei 40.000 dolarreko aurrekontua esleitu zitzaien bakea lortzeko. Zergengatik edo harrapatutako marinelak erreskatatzeagatik zentzuzko kopuru batera iristeko elkarrizketa diplomatikoek aurrera egiteko borrokatu zuten. ''Maria''ren eta ''Dauphin''en tripulazioak hamarkada bat baino gehiagoz egon ziren esklabo, eta laster batu ziren estatu berberiskoek harrapatutako beste itsasontzi batzuetako tripulazioak.
== Erreferentziak ==
| |||