|
[[Fitxategi:French indochina napalm 1953-12 1.png|thumb|Napalm bonbardaketa Viet Minhen aurka, [[Indotxinako Gerra]] (1953).]]
'''Napalm''' [[petrolio]]aren gai eratorriez ([[gasolina]] maizenik) eta nahastura loditzen duen bestelako gaiez ([[aluminio gatz]]a edo [[poliester]]ra esate baterako) osaturiko nahastura solidoa gel bihurtua da. Izena azido nafteniko eta palmitikotik dator. [[Harvard Unibertsitatea]]n prestatu zuten 1942an [[Louis Fieser|Louis F. Fieser]] eta bere laguntzaileek. Bonbetan eta su-jaurtigailuetan erabiltzen da.
'''Napalm''' [[petrolio]]aren <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Petrolio|hizkuntza=eu|data=2019-12-10|url=https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Petrolio&oldid=7282834|sartze-data=2020-10-22|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>gai eratorriez ([[gasolina]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Significado de Gasolina|hizkuntza=es|url=https://www.significados.com/gasolina/|aldizkaria=Significados|sartze-data=2020-10-22}}</ref> maizenik) eta nahastura loditzen duen bestelako gaiez ([https://www.unilever.es/about/whats-in-our-products/your-ingredient-questions-answered/aluminium-salts.html aluminio gatza]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sales de aluminio|hizkuntza=es|url=https://www.unilever.es/about/whats-in-our-products/your-ingredient-questions-answered/aluminium-salts.html|aldizkaria=Unilever España|sartze-data=2020-10-22}}</ref> edo [[poliester]]ra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=¿Qué es el poliéster? ¿Para qué se utiliza? {{!}} Ventajas e inconvenientes|hizkuntza=es-ES|data=2016-04-14|url=https://textilon.es/2016/04/14/el-poliester-en-prendas-deportivas-y-merchandising/|aldizkaria=TextilOn|sartze-data=2020-10-22}}</ref> esate baterako) osaturiko nahastura solidoa gel bihurtua da. Izena [[:it:Acido_naftenico|azido nafteniko]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Acido naftenico|hizkuntza=it|data=2020-06-21|url=https://it.wikipedia.org/w/index.php?title=Acido_naftenico&oldid=113824526|sartze-data=2020-10-22|encyclopedia=Wikipedia}}</ref>eta [[Azido palmitiko|palmitikotik]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Azido palmitiko|hizkuntza=eu|data=2020-09-01|url=https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Azido_palmitiko&oldid=8046082|sartze-data=2020-10-22|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref> dator. [[Harvard Unibertsitatea]]n<ref>{{Erreferentzia|izenburua=▷ Universidad de Harvard {{!}} Carreras, requisitos, precio y becas (2020)|hizkuntza=es|data=2019-08-07|url=https://www.xn--viviendoelsueo-2nb.com/estudiar-en-estados-unidos/universidades/harvard/|aldizkaria=Viviendo el sueño|sartze-data=2020-10-22}}</ref> prestatu zuten 1942an [[:en:Louis_Fieser|Louis F. Fieser]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Louis Fieser|hizkuntza=en|data=2020-10-09|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Louis_Fieser&oldid=982631941|sartze-data=2020-10-22|encyclopedia=Wikipedia}}</ref> eta bere laguntzaileek. [[Bonba (lehergailua)|Bonbetan]] <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bonba (lehergailua)|hizkuntza=eu|data=2019-12-14|url=https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Bonba_(lehergailua)&oldid=7345727|sartze-data=2020-10-22|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>eta [[su-jaurtigailu]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Su-jaurtigailu|hizkuntza=eu|data=2019-12-14|url=https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Su-jaurtigailu&oldid=7327362|sartze-data=2020-10-22|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>[[Su-jaurtigailu|etan]] erabiltzen da.
== ''Napalm neska'' ==
{{erreferentzia falta |Atal |data = 2017ko urtarrila}}
1972. urtean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=1972|hizkuntza=es|data=2020-10-18|url=https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=1972&oldid=130173417|sartze-data=2020-10-23|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref>, [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuen]]<ref>{{Erreferentzia|izena=Sprachcaffe Languages|abizena=Plus|izenburua=Guía de Estados Unidos {{!}} Sprachcaffe|hizkuntza=es-ES|url=https://www.sprachcaffe.com/espanol/guia-estados-unidos.htm|aldizkaria=www.sprachcaffe.com|sartze-data=2020-10-22}}</ref> eta [[Vietnam]]<nowiki/>en<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Vietnam Informacion general -|hizkuntza=es|url=http://www.asianspirit.co.th/sudeste-asiatico/vietnam/vietnam-informacion-general/|sartze-data=2020-10-22}}</ref>Vietnamen arteko guda garaian, "napalm" izeneko bonba mota sortu zuten estatu batuarrek. Napalma, [[petrolio]]aren gai eratorriez eta nahastura loditzen dituzten bestelako gaiez osaturiko gela da. Likido honek, gorpuarekin kontaktua egitekotan guztiz erretzen ditu, 800- 1200 graduko tenperatura hartzen baitu.
Vietnameko soldatuak<ref>{{Erreferentzia|izena=ANA BELÉN GARCÍA|abizena=FLORES|izenburua=Lukasz Kamienski: "La Guerra de Vietnam fue un paraíso de las drogas"|hizkuntza=es|data=2017-11-06|url=https://www.rtve.es/noticias/20171106/lukasz-kamienski-guerra-vietnam-fue-paraiso-drogas/1632917.shtml|aldizkaria=RTVE.es|sartze-data=2020-10-22}}</ref>, ohian barruan ezkutatzen ziren, non eremua ezagutzen zutenez, soldadu estatubatuarrak<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ejército de los Estados Unidos|hizkuntza=es|data=2020-10-21|url=https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Ej%C3%A9rcito_de_los_Estados_Unidos&oldid=130252480|sartze-data=2020-10-22|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref>baino hobeto mugitzen ziren. Hortaz, armada inbaditzaileak "Napalm" bonba sortzea erabaki zuen.
1972. ekainaren 8-an <ref>{{Erreferentzia|abizena=Anónimo|izenburua=El Kronoscopio: 8 de junio de 1972 - en la Guerra de Vietnam, el fotógrafo de AP Nick Ut toma la famosa foto premiada con un Premio Pulitzer de la niña Phan Thi Kim Phuc corriendo desnuda por una carretera, quemada por el napalm.|data=2015-06-08|url=http://elkronoscopio.blogspot.com/2015/06/8-de-junio-de-1972-en-la-guerra-de.html|aldizkaria=El Kronoscopio|sartze-data=2020-10-23}}</ref>Napalma bota zuten Trang Bang-en. Hildako ugari egon ziren bertan, hala ere, pertsona batzuk bizirik irten ziren infernu hartatik, adibidez, [[Phan Thị Kim Phúc<ref>{{Erreferentzia|izena=Phan Thị Kim PhúcPhan Thị Kim Phúc Activista vietnamita-canadiense Conocida mundialmente por ser la niña del napalm que aparece en una famosa fotografíaNombrePhan Thị Kim PhúcNacimiento2 de abril de 1963Trang|abizena=Bang|izenburua=Phan Thị Kim Phúc - EcuRed|hizkuntza=es|abizena2=Bui|abizena3=Nu|abizena4=vie !|abizena5=l'amour !|izena2=VietnamResidenciaCanadáNacionalidadvietnamita-canadienseOtros nombresKim PhúcCiudadaníaCanadienseOcupaciónEmbajadora de la UNESCO para la Paz Conocido porPor ser la niña vietnamita de 9 años fotografiada corriendo desnuda por su vida después de un brutal bombardeo con napal CónyugeBui Huy TuanHijosStephen|izena3=Thomas BuiPadresDu Ngoc|izena4=Phan Thanh TungObras destacadasVive la|izena5=Vive|url=https://www.ecured.cu/Phan_Th%E1%BB%8B_Kim_Ph%C3%BAc|aldizkaria=www.ecured.cu|sartze-data=2020-10-23}}</ref>]] izeneko 9 urteko neskatoa. Neskato hau "napalm neska" bezala ezagutzen dugu, izan ere, bonba zela eta, neskatoaren arropak sua hartu zuten, eta bere bizitza salbatzeko asmoz korrika hasi zen. Orduan, Nick Ut<ref>{{Erreferentzia|abizena=Jma|izenburua=Los Grandes Fotografos: Nick Ut (1951)|data=2018-03-05|url=http://losgrandesfotografos.blogspot.com/2018/03/nick-ut-1951.html|aldizkaria=Los Grandes Fotografos|sartze-data=2020-10-23}}</ref> deituriko argazkilaria agertu zen, Nick-ek argazki bat hartu eta neskatoa ospitalera bidali zuen. Bertan, 14 hilabete egon zen ospitalean eta 17 ebakuntza behar izan ziren bere bizitza salbatzeko.
Gaur egun, bere gorputzaren zati handi bat guztiz erreta eta deformaturik dago. Halere, aurrera joatea lortu zuen eta orain beraren senarra eta bi semeekin bizitzen da.
Bestalde, gaur egun oraindik bere ohean mugitzean izugarrizko minak izaten dituela aitortu zuen elkarrizketa batean. Gainera, eguraldi beroa egiten duenean buruko min handiak izaten ditu.
Azkenik esan beharra dago, argazki honek hainbat sari irabazi dituela, garrantzitsuena Pulitzer saria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Premio Pulitzer - EcuRed|hizkuntza=es|url=https://www.ecured.cu/Premio_Pulitzer|aldizkaria=www.ecured.cu|sartze-data=2020-10-23}}</ref>.
== Erreferentziak ==
| 