Fordlândia: berrikuspenen arteko aldeak

[[Henry Ford]] [[estatubatuar]] industrialariak ezarri zuen [[Amazonia]]ko oihanean [[1928]]an, 10.000 pertsona bizi ziren hiri industrial prefabrikatu bat bezala, [[Ameriketako Estatu Batu]]etako [[Ford Motor Company]]ren automobilgintzarako landatutako munduko [[kautxu]] iturriiturririk bathandiena ziurtatzekoizateko<ref name=":3" />. Fordek akordio bat negoziatu zuen [[Brasilgo gobernua]]rekin, Tapajós ibaiaren ertzean, Brasilgo Santarém hiritik gertu, 10.000 km2-ko lur kontzesioa ematen ziona, sortutako mozkinetan %9ko partaidetzaren truke<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Fordlandia--Henry Ford's manufacturing center in the Brazilian jungle|url=https://wayback.archive-it.org/418/20080304195857/http://www.michiganhistorymagazine.com/extra/fordlandia/fordlandia.html|aldizkaria=wayback.archive-it.org|sartze-data=2020-09-18}}</ref>. Forden proiektuak porrot egin zuen, eta 1934an1945ean hiria bertan behera utzi zuten.

Hiria ia hutsik geratu zen, 90 egoiliar bakarrik baitzeuden hirian bizitzen [[2000ko hamarkada]]ren hasierara arte. Orduan biztanleriak gora egin zuen, eta 2017tik aurrera 3.000 pertsona inguru bizi dira bertan<ref>{{Erreferentzia|izena=Drew|abizena=Reed|izenburua=Lost cities #10: Fordlandia – the failure of Henry Ford's utopian city in the Amazon|hizkuntza=en-GB|data=2016-08-19|url=https://www.theguardian.com/cities/2016/aug/19/lost-cities-10-fordlandia-failure-henry-ford-amazon|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2020-09-18}}</ref>.

Herriak, gerenteek ezarritako arau zorrotz batzuk zituen. [[Edari alkoholdun]]ak, kanpotik etorritako [[emakume]]ak, [[tabako]]a eta [[futbol]]a debekatuta zeuden hirian, baita langileen etxeetan ere. Langile bakoitzari ohe bat esleitzen zitzaion ezkongabea bazen edo etxe bat familia baldin bazuen<ref name=":2" />. Inspektoreak etxez etxe ibiltzen ziren etxeak nola antolatuta zeuden ikusteko eta arau horiek betearazteko. Langileek debeku hauek hiriko jurisdikziotik kanpo amarratutako merkataritza-ontzietarantz arraunean joanez puskatzen zituzten<ref>{{Erreferentzia|abizena=Grandin, Greg, 1962-|izenburua=Fordlandia : the rise and fall of Henry Ford's forgotten jungle city|url=https://www.worldcat.org/oclc/276930372|edizioa=1st ed|isbn=978-0-8050-8236-4|pmc=276930372|sartze-data=2020-09-18}}</ref>, sarritan [[kontrabando]]ko salgaiak frutetan ezkutatuz, [[Angurri|angurrietan]] kasu. 8 kilometrotara ibaian gora kokagune txiki bat ezarri zen "Inozentziaren Uhartean", taberna, gaueko klub eta [[putetxe]]ekin<ref name=":3">{{Erreferentzia|izenburua=The Ruins of Fordlândia|hizkuntza=en-US|url=https://www.damninteresting.com/the-ruins-of-fordlandia/|aldizkaria=Damn Interesting|sartze-data=2020-09-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Fordlandia|hizkuntza=en-US|url=https://99percentinvisible.org/episode/fordlandia/|aldizkaria=99% Invisible|sartze-data=2020-09-18}}</ref>.