Wikipedia

Rif: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
idazkerazko zuzenketak
85.84.139.46 (eztabaida) wikilariaren 7199003 berrikuspena desegin da
Etiketa: Desegin
23. lerroa:
}}
 
'''Rif'''<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0164.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= Ekialde Hurbileko eta Ipar Afrikako toponimia}}. Bitxikeria moduan, [[Joseba Sarrionandia]]k, "''[[Moroak gara behelaino artean?]]''" liburuan, '''Arrif''' erabiltzen du.</ref> ([[amazigera]]z ''Arrif'', [[arabiera]]z ''الريف'', [[tifinagh]] ortografiaz [[Fitxategi:Arif tifinagh.svg]], [[gaztelania|espainieraz]] ''Rif''), geografia aldetik, Afrikako ipar-mendebaldeko eskualde menditsua da; nazio aldetik, bertako estaturik gabeko [[berbere|amazighamazig]] herria.
 
Riftarrak [[berbere|amazigak]] dira eta [[tarrifit]] ([[arabiera]]z [[xelha]]) [[amazigera]]ren dialektoa dute hizkuntza. Hala ere, riftar gehienek arabieraz ere egiten du, bertako hizkuntza ofizial bakarra denez gero. [[Gaztelania|Espainiera]] edo [[frantses]]a ere hitz egiten dute riftar gehienek.
36. lerroa:
Historiaurretik hona Rif berberea izan da, tribu edo kabiletan modu horizontalean antolatuta.
 
[[Fenizia|Feniziarrek]]rrak K.A. XI. mendean [[Tetuan]] eta [[Melilla]] hiriak sortu zituzten. Gerora, kartagotarrek hartu zuten inguruko domeinua, erromatarrekerromatarrak [[Hirugarren Gerra Punikoa]]n [[Kartago]] menperatu eta Rif [[Mauritania (antzinako eskualdea)|Mauretania]] [[Erroma]]ko probintziaren barruan gelditu zen. V. mendean bandaloek erromatarrak azpiratu zuten, eta VI. mendean [[bizantzio]]arrek berreskuratu zuten eskualdea.
 
VII. mendean sortaldeko [[beduino]]ak sartu ziren Rifen. [[Salih I ibn Mansur]]-ek, 710. urtean [[Nekor]] Erresuma sortu zuen, Rifen. Rif osoa islamiartu zen, eta hiriak arabiartu ere, baina landa eta mendi inguruetan amazighamazig herriaren hizkuntzak eta kulturak iraun dute gaur egun arte.
 
XV. mendean Al AndaluhetikEspainiatik kanporatutako musulman asko Rifen instalatu zen, eta besteren artean [[Xauen|Chefchaouen]] hiria sortu zuten.
 
1415ean [[Portugal]]ek [[Ceuta]] konkistatu zuen. [[Medina-Sidonia|Medina Sidonia]] Etxeak, GaztelakoEspainiako [[Elisabet I.a Gaztelakoa|Elisabet Katolikoaren]] onespenarekin, MlillaMelilla okupatu zuen, 1497an.
 
XIX. mendean Espainiak bere presentzia areagotzeko joera indartu zuen, MlillaMelilla eta bestelako goarnizioen lurraldeak zabalduz. 1859-1860 urteetan [[Afrikako Gerra]] izenaz ezagutzen den operazio militarrak burutu zuen Espainiak. Gerora, Espainiaren interes espantsionistek riftarren erasoaldiak ere ekarri zituztenzituen.
 
[[Fitxategi:Morocco-spanish-protectorate-1955-a.svg|eskuinera|300px|thumb|1906ko Akordioaren arabera [[Marokoko Protektoratu Espainiarra|Protektoratu espainolak]] hartzen zuen lurraldea]]
68. lerroa:
Gaur egunean, Marokoko deszentralizazio asmoen inguruan Rif Handiaz ere hitz egiten da, Marokoko iparralde osoa izendatzeko, hau da, Mediterraneoko Ipar-mendebaldetik Argeliako mugetara doan herrialde osoaz.
 
Fisikoki, ugariak dira azal argi, ile hori eta begi urdinakurdin edoeta berdeakberdea dituztenduten riftarrak.
 
== Kabilak ==
107. lerroa:
Lau musika mota bereiz daitezke: Rifko Ahidus, Taktouka, Aduar eta Reggada.
 
Musikarien arteko batzuk aipatzearren:
Talde tradizionalak: Mudrus, Mimount, Serouan, etc.
 
Talde modernoak, 1960tik hona sortutakoak: Ithrán, Hamid Temsamani, Refrou3, Thifridgas, Ituatoun, Najib Amazigh, Allal, Tifiur, Shij mouhand.
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Rif"(e)tik eskuratuta