Klimaren aldakortasuna eta aldaketa: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
lehengoratzea |
|||
17. lerroa:
[[Fitxategi:Glaciertermalp.JPG|ezkerrera|thumb|300px|[[Alpeak|Alpeetan]] aurreratzen ari diren glaziarren [[ehuneko]]a, azkeneko 80 urteetan]]
[[Glaziar]]rak, klima-aldaketaren adierazlerik nabariena dira. Klima hoztean handitzen dira (ad: [[Izotz Aro Txikia]]) eta klima berotzean, berriz, laburtzen dira. Azkenengo milioi urteetan, klima prozesu garrantzitsuena, gaurko [[Izotz Aroa|Izotz Aroko]] glaziar eta glaziararteko zikloak izan dira. Orbita-desbideratzeek edo [[Milankovitx zikloak|Milankovitx zikloek]] eraginda izanagatik ere, beste eragile ere zerikusia izan dute. Adibidez, lurraren barneko indarrak [[kontinente]]etako izotz-plaketan, itsasoaren 130 metroko igoera, [[Heinrich gertaera|Heinrich]] eta [[Dansgaard-Oeschger gertaera]]k eta [[Younger Dryas Aroa]].
==== Ozeanoetako eraldaketak ====
[[Fitxategi:Circulacion_termohalina.jpg|thumb|292px|eskuinera|Zirkulazio termohalinoa]]
Epe laburretan, hamarkada batzuk jota, klima-aldaketak atmosfera eta ozeanoen arteko harremanengatik gerta litezke. Klima-aldaketa asko, [[El Niño]], [[Ozeano Bareko Hamar urteko Oszilazio]]a, [[Ipar Atlantikoko oszilazio]]a eta [[Artikoaren oszilazio]]a ozeanoetan beroa era ezberdinetan mantentzearen ondorioa dira. Epe luzeagoetan ozeanoetako prozesuak, esate baterako [[zirkulazio termohalino]]ak, beroa hedatzen garrantzi handia daukate, eta klima alda dezakete.
==== Klimaren memoria ====
Klimaren aldakortasun ezberdinak histeresi eratzat har daitezke. Honek esan nahi du, klimaren ohiko egoera inputak ez ezik outputak ere kontuan hartzen dituela. Adibidez, hamarkada lehor batek urtegiak txiki ditzake, lautadak idortu, eta basamortuak zabaldu. Hauek direla eta, eurite gutxiago izango da hurrengo urteetan. Beraz, klima-aldaketa prozesu auto iraunkorra da, zeren eta ingurugiroko alderdien arabera, erantzun ezberdinak izango baitira.
== Klima-aldaketa eragiten duten eragile ez klimatikoak ==
=== Berotegi-gasak
[[Fitxategi:Phanerozoic_Carbon_Dioxide.png|thumb|292px|eskuinera|Azken 500 milioi urtetako karbono dioxidoen aldaketak]]
| |||