Ateismo: berrikuspenen arteko aldeak

'''Ateismoa''', zentzu zabalean, [[jainko]]en existentziaren [[sinesmen]]a ukatzea da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The new encyclopedia of unbelief|argitaletxea=Prometheus Books|data=2007|url=https://www.worldcat.org/oclc/67374983|isbn=1591023912|pmc=67374983|sartze-data=2019-09-22}}: 36. orrialdea: {{esaera2|Ateismoa eta agnostizismoa terminoek bi definizio ezberdin dituzte. Lehenengoak a pribatiboa hartzen du, bai teos grekoaren (jainkotasunaren) aurrean, bai gnosiaren (jakintzaren) aurrean, ateismoa jainkoengan sinesmenik eza besterik ez dela eta agnostizismoa gai espezifikoren baten ezagutzarik eza besterik ez dela adierazteko. Bigarren definizioak ateismoa jainkoen existentziaren ukapen esplizitu gisa hartzen du, eta agnostizismoa, jainkoen existentzia ezagutezina denez, haiei buruzko judizioa eteten duen norbaiten posizio gisa... Lehena inklusiboena da, eta bi alternatiba baino ez ditu aitortzen: edo jainkoengan sinesten da, edo ez da sinesten. Ondorioz, ez dago hirugarren alternatibarik, beren buruari agnostiko deitzen diotenek batzuetan baieztatzen duten bezala. Federik ez duten neurrian, benetan ateoak dira. Gainera, sinesmenik eza denok jaiotzen garen posizio kognitiboa denez, sinesmen erlijiosoa defendatzen dutenei dagokie frogaren zama. Bigarren definizioa proposatu dutenen ustez, aldiz, lehen definizioa zabalegia da, ateo oldarkor eta esplizituekin batera haur desinformatuak sartzen dituelako. Beraz, ez da oso litekeena jendeak hartzea.}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Simon|abizena=Blackburn|izenburua=Atheism|argitaletxea=Oxford University Press|hizkuntza=en|data=2008-01-01|url=https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780199541430.001.0001/acref-9780199541430-e-278|aldizkaria=The Oxford Dictionary of Philosophy|isbn=9780199541430|doi=10.1093/acref/9780199541430.001.0001/acref-9780199541430-e-278|sartze-data=2019-09-22}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=Angeles, Peter Adam, 1931-|izenburua=Dictionary of philosophy|argitaletxea=Barnes & Noble Books|data=1981|url=https://www.worldcat.org/oclc/6708760|edizioa=1st ed|isbn=0064634612|pmc=6708760|sartze-data=2019-09-22}}</ref>. Zentzu hertsiago batean, ateismoa jainkorik badagoen ustearen arbuioa da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=atheism {{!}} Definition, Philosophy, & Comparison to Agnosticism|hizkuntza=en|url=https://www.britannica.com/topic/atheism|aldizkaria=Encyclopedia Britannica|sartze-data=2019-09-22}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Encyclopedia of philosophy|argitaletxea=Thomson Gale/Macmillan Reference USA|data=2006|url=https://www.worldcat.org/oclc/61151356|edizioa=2nd ed|isbn=0028657802|pmc=61151356|sartze-data=2019-09-22}}</ref>. Are zentzu estuagoan, ateismoa jainkorik ez dagoela dioen posizioa da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Routledge encyclopedia of philosophy|argitaletxea=Routledge|data=1998|url=https://www.worldcat.org/oclc/38096851|isbn=0415073103|pmc=38096851|sartze-data=2019-09-22}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Paul|abizena=Draper|izenburua=Atheism and Agnosticism|argitaletxea=Metaphysics Research Lab, Stanford University|data=2017|url=https://plato.stanford.edu/archives/fall2017/entries/atheism-agnosticism/|aldizkaria=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|edizioa=Fall 2017|editore-abizena=Zalta|editore-izena=Edward N.|sartze-data=2019-09-22}}</ref>. Ateismoa ez dator bat [[teismo]]arekin, zeina, bere formarik orokorrenean, [[Jainkoaren existentzia|gutxienez jainko bat existitzen delakodenaren]] ustea baita<ref>{{Erreferentzia|izena=J. J. C.|abizena=Smart|izenburua=Atheism and Agnosticism|hizkuntza=en|data=2004-03-09|url=https://plato.stanford.edu/archives/spr2013/entries/atheism-agnosticism/|sartze-data=2019-09-22}}</ref>.

Ateismo hitzaren erro etimologikoa [[K. a. V. mende]]a baino lehen sortu zen. [[Antzinako greziera]]tik abiatuta, antzinako grezierazko "''jainkorik gabe''" esan nahi du. [[Antzinaroa]]n, erabilera ugari izan zituen, hitz gutxiesgarri bat bezala, [[gizarte]]ak oro har gurtzen zituen jainkoei<ref>{{Erreferentzia|izena=A. B.|abizena=Drachmann|izenburua=Atheism in Pagan Antiquity|argitaletxea=Kessinger Publishing|hizkuntza=en|data=2005-03-01|url=https://books.google.com/books?id=cguq-yNii_QC&dq=Atheism+in+Pagan+Antiquity&printsec=frontcover&hl=en|isbn=9780766190863|sartze-data=2019-09-22}}</ref>, jainkoek abandonatu zituztenei edo jainkoengan sinesteko inolako konpromisorik ez zutenei aplikatzen zitzaiena<ref>{{Erreferentzia|abizena=Whitmarsh, Tim.|izenburua=Battling the gods : atheism in the ancient world|url=https://www.worldcat.org/oclc/936347324|edizioa=First Vintage books edition|isbn=9780307948779|pmc=936347324|sartze-data=2019-09-22}}</ref>. Terminoak, [[erlijio]]so ortodoxoek sortutako kategoria sozial bat adierazten du, non euren sinesmen erlijiosoekin bat ez datozenak sartzen diren. Gaur egungo ateismo terminoa [[XVI. mende]]an sortu zen lehen aldiz<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Atheism from the Reformation to the Enlightenment|argitaletxea=Clarendon Press|data=1992|url=https://www.worldcat.org/oclc/25246389|isbn=0198227361|pmc=25246389|sartze-data=2019-09-22}}</ref>. Pentsamendu askearen hedapenarekin, ikerketa [[eszeptizismo|eszeptikoarekin]] eta erlijioari egindako kritikaren ondorengo gehikuntzarekin, terminoaren aplikazioa murriztu egin zen bere irismenean. Ateo hitzarekin identifikatu ziren lehen gizabanakoak [[XVIII. mende]]an bizi izan ziren, [[Argien Mendea]]n<ref>{{Erreferentzia|abizena=Armstrong, Karen.|izenburua=A history of God : from Abraham to the present : the 4000-year quest for God|argitaletxea=Vintage|data=1999|url=https://www.worldcat.org/oclc/43201934|isbn=0099273675|pmc=43201934|sartze-data=2019-09-22}}</ref>. [[Frantziako Iraultza]], "aurrekaririk gabeko ateismoagatik" ezaguna, giza arrazoiaren nagusitasunaren alde egin zuen historiako lehen mugimendu politiko handiaren lekuko izan zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The legacy of the French Revolution|argitaletxea=Rowman & Littlefield|data=1996|url=https://www.worldcat.org/oclc/33664469|isbn=0847678415|pmc=33664469|sartze-data=2019-09-22}}</ref>.

Ateismoaren aldeko argudioak ikuspegi [[filosofia|filosofikoetatik]] hasi eta ikuspegi sozial eta historikoetaraino doaz. Jainkoengan ez sinesteko arrazoiek ebidentzia enpiriko falta dagoela dioten argudioak biltzen dituzte<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Logical Arguments for Atheism|url=https://infidels.org/library/modern/nontheism/atheism/logical.html|aldizkaria=infidels.org|sartze-data=2019-09-22}}</ref>, [[gaizkiaren arazoa]], errebelazio funtsik gabeen argudioa, [[Faltsabilitate|faltsutu]] ezin diren kontzeptuen arbuioa, eta [[sinesmen]] ezaren argudioa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ARGUMENTS FROM EVIL AND NONBELIEF|url=https://infidels.org/library/modern/theodore_drange/aeanb.html|aldizkaria=infidels.org|sartze-data=2019-09-22}}</ref>. [[Fede]]dun ez direnek diote ateismoa teismoa baino parsimonikoagoa dela eta guztiak jainkoetan sinesmenik gabe jaiotzen direla<ref>{{Erreferentzia|abizena=Parsons, Keith M., 1952-|izenburua=God and the burden of proof : Plantinga, Swinburne, and the analytic defense of theism|argitaletxea=Prometheus Books|data=1989|url=https://www.worldcat.org/oclc/19975733|isbn=0879755512|pmc=19975733|sartze-data=2019-09-22}}</ref>; beraz, argudiatzen dute frogaren zama ez dagokiola ateoari, jainkoen existentzia gezurtatzeko, baizik eta teistari, teismorako justifikazio bat emateko. Ateo batzuek filosofia [[sekular]]rak hartu badituzte ere (adibidez, [[humanismo sekular]]ra)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Oxford companion to philosophy|argitaletxea=Oxford University Press|data=1995|url=https://www.worldcat.org/oclc/31239158|isbn=0198661320|pmc=31239158|sartze-data=2019-09-22}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Cambridge companion to atheism|argitaletxea=Cambridge University Press|data=2007|url=https://www.worldcat.org/oclc/64453315|isbn=9780521842709|pmc=64453315|sartze-data=2019-09-22}}</ref>, ez dago ateo guztiek bat egiten duten [[ideologia]] edo jokabide-koderik<ref>{{Erreferentzia|abizena=Baggini, Julian.|izenburua=Atheism : a very short introduction|argitaletxea=Oxford University Press|data=2003|url=https://www.worldcat.org/oclc/52972452|isbn=9780192804242|pmc=52972452|sartze-data=2019-09-22}}</ref>.

Ateismoaren ikusmoldeak aldatzen direnez, gaur egungo ateoen kopuruaren estimazio zehatzak zailak dira<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Cambridge companion to atheism|argitaletxea=Cambridge University Press|data=2007|url=https://www.worldcat.org/oclc/64453315|isbn=9780521842709|pmc=64453315|sartze-data=2019-09-22}}</ref>. [[Win-Gallup International]]en ikerketa globalen arabera, inkestatuen %13 "ateo konbentzituak" ziren 2012an<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Wayback Machine|data=2013-10-21|url=https://web.archive.org/web/20131021065544/http://www.wingia.com/web/files/news/14/file/14.pdf|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2019-09-22}}</ref>, %11 "ateo konbentzituak" 2015ean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=New Survey Shows The World's Most And Least Religious Places|hizkuntza=en|url=https://www.npr.org/sections/thetwo-way/2015/04/13/399338834/new-survey-shows-the-worlds-most-and-least-religious-places|aldizkaria=NPR.org|sartze-data=2019-09-22}}</ref>, eta %9 "ateo konbentzituak" 2017an<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Wayback Machine|data=2017-11-14|url=https://web.archive.org/web/20171114113506/http://www.wingia.com/web/files/news/370/file/370.pdf|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2019-09-22}}</ref>. Hala ere, beste ikertzaile batzuek kontuz ibiltzeko aholkua eman dute Win/Gallup inkestaren zifrekin; izan ere, hamarkadetan zehar idazketa bera erabili duten eta laginaren tamaina handiagoa duten beste inkesta batzuek zifra baxuagoak lortu dituzte<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Oxford handbook of atheism|url=https://www.worldcat.org/oclc/830367873|edizioa=First edition|isbn=9780199644650|pmc=830367873|sartze-data=2019-09-22}}</ref>. [[British Broadcasting Corporation]]ek (BBC) 2004an egindako inkesta zaharrago baten arabera, ateoak munduko biztanleriaren %8 ziren<ref>{{Erreferentzia|izenburua=UK among most secular nations|hizkuntza=en-GB|data=2004-02-26|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/wtwtgod/3518375.stm|sartze-data=2019-09-22}}</ref>. Beste estimazio zaharrago batzuen arabera, ateoak munduko biztanleriaren %2 dira, eta [[erlijiogabe]]ak, berriz, %12. Inkesta horien arabera, [[Europa]] eta [[Ekialdeko Asia]] dira ateismo tasa altuenak dituzten eskualdeak. 2015ean, Txinan zeuden pertsonen %61ek jakinarazi zuten ateoak zirela. [[Europar Batasun]]eko (EB) [[Eurobarometroa]]ren 2010eko inkesta baten zifrek adierazten dutenez, EBko biztanleriaren %20k ez du sinesten "inolako espiritu, Jainko edo bizi-indarretan"<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Wayback Machine|data=2011-04-30|url=https://web.archive.org/web/20110430163128/http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_225_report_en.pdf|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2019-09-22}}</ref>.