Zenon Eleakoa: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
UNAS COSITAS Etiketak: Ordezkatuta Ikusizko edizioa |
No edit summary |
||
1. lerroa:
{{Biografia_infotaula_automatikoa|jaiotza data={{circa|[[K.a. 490]]}} |heriotza data= {{circa|[[K.a. 430]]}}}}
{{argitzeko|filosofo presokratikoari|Zenon}}
'''Zenon Eleakoa'''<ref>EIMA: [http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/r43-573/es/contenidos/informacion/dih/eu_5490/adjuntos/estilo_liburua/onomastika/IZEN_ZERRENDAK.pdf ''Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak'']</ref> ({{lang-grc|Ζήνων ó Ελεάτης}}, ''Zínon ó Eleátis''; [[Elea]], {{circa|[[K.a. 490]]}} - {{circa|[[K.a. 430]]}}) [[eskola eleatikoa|eskola eleatikoko]] filosofo [[grezia]]r bat izan zen. Gutxi ezagutzen da bere bizitzari buruz. [[Suda]] entziklopediaren arabera, bere bizitzaren gorenera (''akme'') 78. [[Olinpiada]]n (K.a. 468-465 urteak) heldu zen <ref>Franco Volpi: ''Enciclopedia de obras de filosofía'': Zenón de Elea, 2297. orrialdea.</ref>. [[Platon]]en ''Parmenides'' lanean aipatzen da [[Parmenides]]en jarraitzailea izan zela eta Atenasera lagundu zuela. Bertan, Zenonek [[dialektika]]z jotzen zuen Parmenidesen teoriak arbuiatzen zituztenen aurka. Horrela, Parmenidesen ustezko [[monismo]]a defendatzearren <ref>Zenon monista zela eta Parmenidesen jarraitzailea izan zela ordea eztabadaigarriak da. Ikus: {{es}} Jonathan Barnes: ''Los presocráticos'', 281-282 orrialdeak.</ref>, mugimendua eta izatearen pluraltasuna ukatzen duten [[paradoxa|paradoxengatik]] da ezaguna. Horrela, Zenon mundua homogeneoa eta bakarra izan behar zuela probatzen saiatu zen, eta espazioa ez zegoela elementu ez-jarraiez osatuta baizik eta unibertso osoa unitate bakar bat zela. Historian zehar gutxietsia izan bada ere, bere dialektika hitz-joko hutsa dela argudiatuz, filosofo modernoek, [[Bertrand Russell]] kasu, bere paradoxen sakontasuna goraipatu dute <ref>Jonathan Barnes: ''op. cit.'', 277. orrialdea.</ref>.
== Zenonen paradoxak ==
Zenonek ''logoi'' edo argudio andana bat idatzi omen zuen gaztetan Parmenides bere maisua defendatzearren, [[pluralismo|pluraltasuna]] eta [[higidura|mugimendua]] baztertuz. Argudio hauetatik guztietatik bakan batzuk bakarrik heldu dira gaurdaino.
=== Akiles eta dortoka ===
[[Akiles]] eta [[dortoka]] protagonistak dituen paradoxa honetan, Akilesek dortoka bat harrapatu behar du. Dortoka 100 metrotara dago adibidez. Akiles 100 metroak eginez ''hasieran'' dortoka zegoen punturaino iristerako, dortoka beste (demagun) 10 metro egin ditu eta hasierako puntu horretatik urrundu da. Akiles berriz ere abiatzen da dortoka harrapatzeko 10 metro eginez, baina bigarren tartea egin duenerako, dortokak hirugarren tarte bat (demagun metro bat) zabaldu du Akiles heltzen den puntutik. Eta horrela infinituraino luzatuz, Akilesek dortoka inoiz ez duela harrapatuko ondorioztatzen da. Esperientziak, ordea, azkenean Akilesek dortoka harrapatuko duela erakusten digu eta horretan datza [[paradoxa]] eta [[dialektika]]ren muina.
=== Geziaren paradoxa ===
[[Gezi]] bat airean irudikatu behar da. Istant batean gezia mugitzen dela egiaztatzeko, gezia dagoen puntura mugitu behar izan da eta doan puntura mugitu behar da. Istant horretan ez da mugitu dagoen puntura, bertan baitago ia. Eta doan puntura ere ez da joan, istant horretan puntu berean baita. Beraz, istant batean [[higidura|mugimendua]] posible ez denez, ''edozein'' istantetan ere mugimendua sortzea ezinezkoa da.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo loturak ==
{{commonskat}}
{{biografia zirriborroa}}
{{bizialdia|K.a. V. mendeko|K.a. V. mendeko|Zenon}}
[[Kategoria:Filosofo presokratikoak]]
[[Kategoria:Antzinako Greziako filosofoak]]
| |||