Gero (Axular): berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
tNo edit summary |
No edit summary |
||
32. lerroa:
[[Euskal literatura]]ren historian lehen prosazko liburu original argitaratua da. [[Joanes Leizarraga|Joannes Leizarragaren]] itzulpena eta [[2004]]an aurkitu ziren [[Joan Perez Lazarraga|Lazarragaren]] testu laburrak alde batera utzirik<ref>{{Erreferentzia|abizena=kizkitza|izenburua=Euskaraz argitaratutako lehen liburua ikusgai — Igartubeiti Baserria|hizkuntza=eu|url=http://www.igartubeitibaserria.eus/eu/albisteak/euskaraz-argitaratutako-lehen-liburua-ikusgai|sartze-data=2019-06-04}}</ref>, ''Gero'' dugu euskarazko lehen liburu mardula. Euskal idazle klasikoek, [[Iparralde]]koek nahiz [[Hegoalde (argipena)|Hegoaldekoek]], euskal maisulan gisan goraipatu zuten, eta denbora luzez euskara jasoaren eredu izan da. Euskal idazle klasikoek, [[Ipar Euskal Herria|Iparraldekoek]] nahiz [[Hego Euskal Herria|Hegoaldekoek]], euskal maisulantzat goraipatu zuten, eta denbora luzez euskara jasoaren eredu izan da. [[XIX. mendea]]n [[Pedro Antonio Añibarro]]k [[bizkaiera]]ra itzuli zuen liburua ia osorik; beraz, Axularren ospeak bizkaierazko literaturan ere eragina izan zuen, bai zuzenean, bai Añibarroren itzulpenaren bidez<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pedro Antonio Añibarro: Geroko Gero|url=https://klasikoak.armiarma.eus/idazlanak/A/AnibarroGero003.htm|aldizkaria=klasikoak.armiarma.eus|sartze-data=2019-06-04}}</ref>.
Axular hil baino urtebete lehenago inprimatu zen, [[1643]]an.<ref name="Auñamendi Eusko Entziklopedia: Agerre Azpilkueta, Pedro">{{Erreferentzia | izenburua=Agerre Azpilkueta, Pedro
Sinonimia ez darabil, maiz pentsatu den bezala, ahalik eta euskaldun gehienek uler dezaten, perpaus-periodoen erritmoa kontrolatzeko baizik. Bestalde, argudioak sendotzeko autore klasikoen eta testu sakratuen aipuak tartekatzen ditu. Nabarmena da latinezko aipuak euskaratzean erakusten duen sena eta dotorezia.
== Edizioak ==
Lehen edizioa argitaratu eta hirurogeita zortzi urte beranduago<ref group="oh">Auñamendi Entziklopediaren arabera; Vinsonen arabera 1703an eta Bruneten arabera 1728an</ref> bigarren edizioa egin zen izenburua aldatuta: ''Gveroco Gvero'', datarik gabe eta zuzenketa eta aldaketa urri batzuekin.<ref>{{Erreferentzia | izena=Pedro
Hirugarren edizioa 1864koa da; Baionan inprimatu zen Intxauspe [[kalonje]]aren eskutik, [[Luis Luziano Bonaparte|Bonapartek]] hala proposatuta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=literaturaren zubitegia - Aurkibide alfabetikoa|url=https://zubitegia.armiarma.eus/?p=sal-554|aldizkaria=zubitegia.armiarma.eus|sartze-data=2019-06-04}}</ref> Hirugarren edizio horrek badu berezitasun bat: gaien hurrenkera aldatu egin zen eta testuan hainbat aldaketa barneratu ziren, errealismoa oso agerikoa zenean, bereziki.<ref name="Auñamendi Eusko Entziklopedia:
Laugarren edizioa [[Zarautz]]en inprimatu zen 1954an. Bertan ortografia modernoagoa baliatu zen eta bigarren edizioan egindako aldaketak ageri dira oraindik.<ref>{{Erreferentzia | izena=Amitabh Shukla
1964. edizioa elebiduna da eta [[Donostia]]n inprimatu zen 1643ko jatorrizkoari jarraiki. Itzulpena Aita [[Luis Villasante]]k egin zuen. Axularren lana Gipuzkoa, Bizkaia eta Nafarroara ere hedatu zen nahiz eta lapurtarrez idatzita egon.
[[1820]]an, [[Aita Añibarro]]k bizkaierazko bertsioa egin zuen baina ez zen argitaratu. [[Euskal-Esnalea]] delakoan hasi zen gipuzkerazko bertsioa ematen 1909an, baina hau ere lehenengo kapituluetan amaitu zen. Gaur egun Gero balio handiko liburutzat jotzen da eta aipagarria da edizio elebiduna Aita Luis Villasanteren hitzaurre batekin hornitzen dela. Axular eta bere obra goitik behera aztertzen da bertan. 1988an Euskaltzaindiak faksimile bat argitaratu zuen 1643an Bordelen argitaratutakoan oinarritua.<ref name="Auñamendi Eusko Entziklopedia:
== Sarrera ==
60. lerroa:
== Gaiak ==
Liburu horretan aditu gorenetakoa den [[Patxi Salaberri Muñoa]] [[filologo]]ak zortzi ataletan biltzen ditu pasarte antologiko nabarmenenak:<ref>{{Erreferentzia|abizena=Axular, Pedro de (1556-1644).|izenburua=Axularren historiak|argitaletxea=Pamiela|data=1998|url=http://worldcat.org/oclc/491130784|isbn=8476812833|pmc=491130784|sartze-data=2019-06-04}}</ref>
# "Etsaiak".
78. lerroa:
=== Bibliografia ===
* [[Patxi Salaberri Muñoa|Salaberri Muñoa, Patxi]]: ''Axularren Gero liburuaren bigarren argitalpena lehenaren argitan''.
* [[Patxi Salaberri Muñoa|Salaberri Muñoa, Patxi]]: ''Geroren iturbegietako baten kariaz''.
* [[Patxi Salaberri Muñoa|Salaberri Muñoa, Patxi]]: ''Axularren liburutegia arakatzen. Aipu klasikoak Geron''.
* [[Patxi Salaberri Muñoa|Salaberri Muñoa, Patxi]]: ''Axularren liburutegia arakatzen. Erlijiozko aipuak Geron''.
== Ikus, gainera ==
| |||